Morgunblaðið - 25.06.1999, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999 25
ERLENT
Hið Gyllta hús Nerós Rómarkeisara opnað á ný
AP
ENDURGERÐ freskna í sal Akkillesar í hinu Gyllta húsi Nerós í Róm.
Myndin sýnir Akkilles velja sér vopn fyrir Trójustríðið.
Margar
ómetanleg-
ar freskur
eyðilagðar
The Daily Telegraph.
HIÐ Gyllta hús Nerós Rómarkeis-
ara var opnað á ný í gær eftir viða-
miklar endurbætur, en höllin hafði
þá verið lokuð gestum í tuttugu ár.
Margar af hinum ómetanlegu
freskum sem málaðar voru á vegg-
ina á keisaratímanum hafa síðustu
áratugi orðið eyðileggingu að bráð.
Höll Nerós var byggð á árunum
64-68 e.kr., eftir að miklir eldar
höfðu lagt miðborg Rómar í rúst.
Keisarinn, sem sagan segir að hafi
spilað á fiðlu á meðan Róm brann,
tryggði sér strax bestu lóðina í
borginni, sem var auð eftir brun-
ann, og skipaði tvo arkitekta til að
byggja sér þar glæsilega höll.
Dvaldi Neró þar síðustu mánuðina
sem hann lifði, en hann framdi
sjálfsvíg árið 68.
Gyllta húsið, sem nefnist Domus
Aurea á latínu, þykir ein merkasta
bygging fornaldar sem þekkt er,
ekki síst vegna hinna ómetanlegu
freskna sem málaðar eru á vegg-
ina. Freskurnar stóðust vel tímans
tönn og voru í góðu ásigkomulagi
allt fram á þessa öld. Einræðis-
herrann Mussolini ákvað hins veg-
ar að byggja almenningsgarð ofan
á rústum hallarinnar. Sérstakt
vatnsúðakerfi hefur verið notað til
að vökva grasflatirnar í garðinum,
og leki frá þeim hefur nú unnið
mikið tjón á freskunum.
Þrátt fyrir að þetta hafi verið
ljóst um langt skeið var ekki
ákveðið að slökkva á úðurunum
fyrr en fyrir þremur vikum, vegna
ágreinings milli ríkisvaldsins, sem
fer með stjórn hallarinnar, og
borgaryfirvalda, sem hafa umsjón
með garðinum. Ekki er þó sagan
öli, því kraninn til að skrúfa fyrir
vatnið hefur enn ekki fundist.
Freskurnar höfðu áhrif á mál-
aralist endurreisnarinnar
Auk skemmda af völdum vatns
hafa freskurnar Iátið á sjá vegna
raka, ryks, salts og mengunar,
sem borist hafa inn í höllina í
gegnum loftop. Þá hafa tijárætur
brotist í gegnum veggina, þar á
meðal í Sal skógardísanna, þar
sem talin er vera fyrsta
mósaíkmyndin sem gerð er á
hvolfþak, en hún sýnir Ódysseif
bjóða kýklópanum Pólýfemusi vín.
Til að koma í veg fyrir frekari
skemmdir hefur loftopunum verið
lokað og settir hafa verið upp
rakanemar í höllinni.
Gyllta húsið fannst ekki fyrr en
árið 1496, en þá fóru listmálarar
að tiðka það að láta sig siga niður
um loftopin til að gera eftirmyndir
af freskunum, og höfðu þær veru-
leg áhrif á þróun málaralistar end-
urreisnartímabilsins.
Framfarir í einræktunarvísindum hafa verið
gífurlega örar undanfarin ár
Ræða þarf hættuna
á misnotkun
London. The Daily Telegraph.
FRAMFARIR í einræktun eru nú
svo stórstígar, að nauðsynlegt er að
ræða hvernig koma má í veg fyrir
misnotkun á þessari vísindagrein, að
mati formanns Alþjóðasamtaka
lækna (WMA).
Miklar framfarir hafa orðið í
greininni síðan deilur um einræktun
á fólki risu fyrst 1993, í kjölfar þess
að rannsakendur við George Was-
hington-háskóla í Bandaríkjunum
greindu frá því að þeir hefðu endur-
skapað á rannsóknarstofu ferlið sem
leiðir til eineggja tvíbura.
Nú eru nokkrir rannsóknarhópar
að reyna að einrækta mannfóstur, og
nota til þess tvær þekktar aðferðir,
sem þróaðar voru á Roslin-stofnun-
inni í Edinborg annars vegar, og svo-
kallaða Honolulu-aðferð, sem þróuð
var í Háskólanum á Hawaii í fyrra.
Hvar skulu mörkin sett?
„Við teljum að einræktun á mann-
eskjum eigi ekki að eiga sér stað,“
sagði dr. Anders Milton, formaður
WMA. „En frekari rannsóknir eru
nauðsynlegar til þess að við getum
áttað okkur á því hvar setja beri
mörkin.“
Einræktun á mannfóstrum, ekki
manneskjum, hefur færst skrefi nær
vegna tilrauna til að þróa meðferðir
við ýmsum kvillum, frá sykursýki til
hjartasjúkdóma, með því að nota ein-
ræktun til að búa til frumur og vefi
úr sjúklingnum sjálfum.
Nú hafa vísindamenn í hyggju að
taka í sundur einræktuð mannfóstur
á frumstigi til að rækta vefi til
ígræðslu og viðgerða á líffærum,
fremur en að koma einræktuðu
fóstrunum fyrir í meðgöngumóður
svo úr verði einræktuð manneskja.
Hafa gagnrýnendur haldið því fram,
að þetta sé fyrsta skrefið í átt til
fyrsta einræktaða barnsins.
Á síðasta ári ítrekaði WMA álykt-
un sína frá árinu áður þar sem skor-
að er á lækna, sem starfa að vísind-
um, að taka ekki þátt í einræktun á
manneskjum.
Meðal þeirra fyrirtækja sem eru að
gera tilraunir með notkun einræktun-
ar til að búa til vefi til ígræðslu er
Geron í Kaliforníu, sem nýlega tók
upp samstarf við Roslin-stofnunina í
Edinborg, þar sem kindin Dollí var
einræktuð íyrir tveim árum.
Stofnfrumuræktun
Hafa bæði fyrirtækin lagt áherslu
á að markmiðið sé alls ekki að ein-
rækta manneskjur, heldur vonist
þau til að geta búið til mannfóstur,
og fá úr þeim frumur og vefi til
ígræðslu.
Fyi-sta skrefið er að taka kjarna
úr frumu, sem tekin er úr sjúklingi
sem þarf á ígræðslu að halda, og
koma kjarnanum úr frumu sjúk-
lingsins fyrir í ófrjóvguðu eggi, eftir
að búið er að taka úr kjarnann sem
var upphaflega í því. Þessu „endur-
forritaða" eggi er síðan veitt vægt
raflost til að fá það til að vaxa og
verða að fóstri.
Verði farið að tilmælum stofnunar
er hefur forræði í málefnum er varða
frjósemis- og fósturfræði geta vís-
indamennirnir notað fóstrið, sem
verður til, í tvær vikur, til að taka úr
því stofnfrumur, sem hægt er að
nota í hvers kyns vef, hvort sem er
taugavef eða vöðvavef til þess að
gera við skemmt hjarta.
Þar eð kjarni úr frumu sjúklingsins
sjálfs var notaður til að rækta fóstrið
hafnar líkami sjúklingsins ekki
ígrædda vefnum sem fenginn er með
því að rækta stofnfrumur úr fóstrinu.
Hvað er fóstur?
Geron-fyrirtækið hefur einnig
rannsakað öldrun og hyggst nota
þessa tækni til að nota stofnfrumur,
sem fengnar eru með þessum hætti,
til að vinna gegn öldrun. Kemur
þetta fram í The New York Times.
Vandinn virðist vera sá, að ekki
eru allir á eitt sáttir um hvenær
frjóvgað egg sé orðið að fóstri. Þeir
sem telja að líf kvikni um leið og
getnaður verður líta svo á, að fóstur
skuli njóta réttinda og verndar strax
eftir frjóvgun.
Notkun á allt að tveggja vikna
fóstrum til stofnfrumuræktunar er
því að þeirra mati siðferðislega
óverjandi, að þvi er George Annas,
lífssiðfræðingur við Boston-háskóla,
tjáði The Washington Post.
En þeir sem telja að fóstur verði
ekki að manneskju fyrr en í fyrsta
lagi tveggja vikna, þegar fyrstu
merki um taugakerfi fara að sjást,
eru þeirrar skoðunar að vert sé að
gera tilraunir með fimm til tíu daga
gömul fóstur í því skyni að rækta
stofnfrumur. Margir visindamenn
eru þessarar skoðunar.
Ekki orðnar að neinu
„Ég held að fólk geri sér ekki
grein fyrir því að við erum að tala
um frumur sem eru enn ekki orðnar
að neinu. Það eru engar hendur og
fætur og ég held að mikið af umræð-
unni snúist um hugmyndir sem orð
eins og „fóstur“ vekja," sagði Mich-
ael West, forstjóri fyrirtækisins Ad-
vanced Cell Therapeutics, í
Massachusetts, við Washington
Post. Það fyrirtæki vinnur að svip-
uðum rannsóknum og Geron og
Roslin.
Hann sagði nauðsynlegt að banda-
rísk yfirvöld fetuðu í fótspor evr-
ópskra yfirvalda, sem væru þegar
farin að gera greinarmun á „með-
ferðareinræktun", sem væri ein-
ræktun fóstra til að fá mikilvægar
frumur, og „æxlunareinræktun", er
miðaði að því að láta fóstrin verða að
börnum.
West sagði að það væri stórt skref
aftur á bak að koma í veg fyrir vís-
indarannsóknir er miðuðu að því að
nota frumur til að lækna sjúkdóma í
fólki.
Yfirvöld í Hong
Kong óttast streymi
innflytjenda
Hong Kong. AFP.
FULLTRUAR á kínverska þinginu
eru sagðir vera reiðubúnir að snúa
við dómsúrskurði í Hong Kong sem
kveður á um takmörkun innflytjenda
frá Kína. Telja yfirvöld í héraðinu að
ef niðurstaða í málinu, sem liggur
fyrir Alþýðuþinginu í Peking verður
á skjön við fyrri dóm, kunni það að
valda miklu innstreymi innflytjenda
frá meginlandinu.
Allsherherjarnefnd kínverska al-
þýðuþingsins hóf fyrir skömmu um-
ræður um beiðni héraðsyfirvalda í
Hong Kong sem kvað á um að end-
urskilgreina bæri stjórnarskrá sjálf-
stjórnarhéraðsins sem komið var á
eftir að Bretar skiluðu Hong Kong
til kínverskra stjórnvalda fyrir
tveimur árum.
Þrátt fyrir almennt bann við frétta-
flutningi af umræðum um innflytj-
endalögin hafa kínverskar fréttastof-
ur og fréttastofur í Hong Kong greint
frá því að þingmenn hafi komist að
þeirri niðurstöðu að hæstiréttur í hér-
aðinu hafi mistúlkað stjórnarskránna.
Samkvæmt dómi er féll í janúar sl. er
þeim íbúum meginlandsins sem eiga í
það minnsta einn fjölskyldumeðlim í
Hong Kong leyft að flytjast til hér-
aðsins. Er nú talið líklegt að dómi
þessum verði hnekkt með þeim afleið-
ingum að um 1,7 milljónir manna geti
flust til héraðsins innan nokkurra ára.
Yfii-völd í Hong Kong hafa hins vegar
farið fram á að kínversk stjómvöld
breyti lögunum í þá vera að aðeins
um 200.000 manns geti hugsanlega
flust til héraðsins.
Gagnrýnendur stjórnvalda í Hong
Kong telja hins vegar að markmið
yfirvalda geti veikt sjálfstæði dóms-
kerfisins í Hong Kong sem fengið
hafi að starfa óáreitt frá því Bretar
fengu yfirráð héraðsins í hendur
Kína árið 1997.Richard Boucher,
ræðismaður Bandaríkjanna í Hong
Kong, sagði í gær að bandarískir
embættismenn fylgdust grannt með
þróun mála. „Hver svo sem niður-
staða málsins verður erum við
áhyggjufullir yfir að völd áfrýjunar-
dómstólsins [í Peking] gætu hnikað
til stöðu og fullveldi dómskerfisins í
Hong Kong og þar með vakið upp
spurningar um forsendur réttarríkis
í héraðinu í framtíðinni," sagði
Boucher.
Þótt Hong Kong sé nú hluti af
meginlandi Kína búa héraðsyfirvöld
þar við tiltölulega mikið sjálfræði.
Landamæraeftirliti er haldið uppi
milli héraðsins og meginlandsins,
jafnvel þótt á hverjum degi takist
hundruðum að flakka þar á milli.
Margir þeirra sem gætu flutt lög-
heimili sín til Hong Kong samkvæmt
dómsúrskurðinum eru óskilgetin
börn karlmanna úr héraðinu sem
þeir áttu með konum á meginlandinu.
FUTURA
Beta-Caroten
MHÍBtÍtOP* HUDtN III ÍOUt'H
Tilboð á Futura vítamínum
Beta Caroten • Ginkgo biloba • Q-10 30 mg
20% afsláttur
Nú á tilboði í Nýkaupi og í apótekum
OCO/ Allir bollar á kasti.
/0 afsláttur.
KRINGLUNNI