Morgunblaðið - 06.07.1999, Blaðsíða 40

jáO ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Um „leiðbeinendur“ og
kennara með leyfísbréf
FRÁ því lög númer
48 frá 1996 um lög-
verndun á starfsheiti
og starfsréttindum
framhaldsskólakenn-
ara, grunnskólakenn-
ara og skólastjóra
tóku gildi hefur stund-
um andað köldu í garð
_ þeirra kennara sem
ékki hafa rétt til að
nota hin lögvernduðu
starfsheiti. Þann 12.6.
síðastliðinn birtist
grein í Morgunblaðinu
eftir Unni Sólrúnu
Bragadóttur þar sem
hún tekur upp hansk-
ann fyrir þetta fólk.
Síðan hafa nokkrir kennarar svar-
að henni á heldur neikvæðum nót-
um. Mér þykir Unnur eiga hrós
skilið, enda á sá fjölmenni hópur
„leiðbeinenda“ sem starfar við
skólakerfið að njóta sannmælis.
Sum svörin við grein Unnar virð-
ast byggð á misskilningi. Til dæmis
ygefur Sigrún Ólafsdóttir (Mbl. 26.6.)
í skyn að rangt sé að nota orðið
„kennari" um þá sem ekki hafa leyf-
isbréf. Starfsheitið „kennari" nýtur
engrar lögvemdunar heldur aðeins
starfsheitin „framhaldsskólakenn-
ari“ og „grunnskólakennari" og það
er rétt og eðlilegt að kalla ökukenn-
ara, danskennara og háskólapró-
fessora einu nafni „kennara" alveg
óháð því hvort þeir hafa lært
kennslufræði í skóla.
Svona misskilningur er leiðinleg-
'ur. Öllu verra er þó að sumir sem
tjá sig um störf „leiðbeinenda“
halda fram hleypidómum sem
sæma vart uppeldisstéttum. Þegar
ég lærði til kennsluréttinda við Há-
skóla íslands var mér meðal ann-
ars kennt að treysta varlega alhæf-
ingum um skólastarf sem hvorld
styðjast við rannsóknir né vísinda-
leg rök. Það hafa engar rannsóknir
verið gerðar á því hvaða munur er
á árangri af störfum kennara með
leyfisbréf og hinna sem ekki hafa
lögvemdað starfsheiti. Meðan nið-
urstöður slíkra rannsókna liggja
ekki fyrir er skynsamlegast að full-
yrða sem minnst um lakan árangur
kennslu þeirra réttindalausu.
Samt er „leiðbeinendum" aftur og
aftur kennt um þegar illa gengur í
skólum. Kannski era sumir þeirra
lítt hæfir til að sinna kennslu en
það réttlætir ekki gífuryrði um all-
an hópinn.
Kennsla er óvenjulegt fag að því
leyti að árangur byggist á samspili
skapgerðar, iðjusemi, hæfni í
kennslugrein, mannþekkingu og
margvíslegri kunnáttu í tjáningu,
framsetningu efnis og fleiri grein-
um. Kennaranám eflir suma af
þessum hæfileikum en bara suma
og ef aðra hæfileika vantar hrekk-
ur það líklega skammt til að gera
mann að góðum kennara. Þeirrar
"T starfshæfni sem menn öðlast með
námi í kennaraháskóla eða rétt-
indanámi við Háskóla íslands er
Atli
Harðarson
Kr. 8.100
iviurKin 3, sími 588 0690
einnig hægt að afla
með öðram hætti.
Kennsla er líka
óvenjuleg að því leyti
að það er ósköp fátt
sem allir kennarar
verða að kunna. Trú-
lega er best að við
hvem skóla starfi
kennarar með fjöl-
breytilega hæfileika
og ólíka reynslu.
Mig minnir að
kennararnir sem
kenndu mér í rétt-
indanáminu hafi inn-
rætt nemendum sín;
um skilning á þessu. í
riti eftir einn þeirra
segir til dæmis:
„Það verður að gera ráð fyrir
því að í [skólakerfinu] eins og öll-
Kennsla
Engar rannsóknír hafa
verið gerðar á því, segir
Atli Harðarson, hvaða
munur er á árangri af
störfum kennara með
leyfísbréf og hinna.
um öðram sambærilegum kerfum
starfi saman fólk sem hefur marg-
víslegan bakgrann.
Sumir geta t.d. haft uppeldis-
fræðilega menntun, aðrir ekki, sbr.
tækni- og listafólk. Til þess verður
að bjóða upp á fjölbreytt nám auk
þess að leyfa að fólk komi úr
mörgum áttum til starfans. Á lög-
vemdun starfs kennara verður að
líta sem nauðvöm í kjarabaráttu,
en þeim tilgangi sem almennt á að
ná með lögvemdun verður að leit-
ast við að ná með öðram hætti í því
þjóðfélagi sem nú blasir við. Það er
ekki lengur framtíðarspá að benda
á að viðhorf og tækni í fjölmörgum
störfum breytist svo skjótt að sí-
felld enduraýjun sé bæði eðlileg og
nauðsynleg - óumflýjanleg. Það
gengur ekki að á sama tíma og
slíkt gerist reyni sífellt fleiri stétt-
ir að ná fram einhvers konar
einkarétti á störfum eftir að hafa
gengið einhverja tiltekna náms-
braut, e.t.v. í örfá ár einhvem tíma
fyrir upphaf síns starfsferils“. Jón
Torfi Jónasson. 1988. Menntun og
skólastarf á íslandi í 25 ár
1985-2010. Bls. 88-89.
Þegar ég rifja þetta upp dettur
mér í hug að sumir þeirra sem
andæft hafa grein Unnar þurfi að
læra sína uppeldis- og kennslu-
fræði ögn betur, enda held ég að
þeir sem læra slík fræði vel verði
yfirleitt umburðarlyndari og við-
sýnni en þeir vora fyrir og geri sér
um leið þetri grein fyrir því hve
margt það er sem þeir hvorld vita
né skilja. Sá sem telur sig full-
numa í kennslufræðum á mikið eft-
ir ólært, ef til vill jafnmikið og hinn
sem enga skólagöngu hefur í slík-
um fræðum.
Undanfarin ár hefur vitund
kennara um sjálfa sig sem fag-
menn verið að eflast. Þótt ég sé allt
annað en hrifinn af lögunum frá
1986 og telji það óttalega tíma-
skekkju að lögvemda störf og
starfsheiti með þeim hætti sem þau
gera, þá býst ég við að setning
þeirra hafi átt nokkum þátt í að
efla fagvitund og metnað kennara-
stéttarinnar. En tilburðir kennara
til að verja þann rétt sem lögin
veita þeim hafa að nokkra verkað í
öfuga átt. Menn hafa nefnilega
talið sér trú um að fagmennskan sé
einkum í því fólgin að hafa lokið
þeirri tilteknu skólagöngu sem
þarf til að öðlast lögvemdað starfs-
heiti og fyrir vikið öðlast ranga sýn
á starfið og skyldur sínar við það.
Ég get ekki gert fulla grein fyrir
því hvaða munur er á fagstéttum og
öðram stéttum. Ég þyldst þó vita að
til að starfsmenn í einhverri grein
geti talist fagmenn þurfi þeir meðal
annars að hafa vitund um skyldur
sínar við starfíð og þær hugsjónir
sem í því felast og vera stoltir af því
að rækja þessar skyldur. Svona fag-
mennska sem einkennist af virðingu
fyrir starfinu er til mikils menning-
arauka og vonandi mun hún
blómstra meðal kennara. En mér
virðist að sú trú að starfshæfni
þeirra ráðist sér í lagi af stuttri
skólagöngu, sem stór hluti stéttar-
innar ber því miður takmarkaða
virðingu fyrir, sé illa til þess fallin
að auka hana. Það er vænlegra til
árangurs að taka höndum saman
við alla þá sem vilja vinna vel og tala
af virðingu um stéttarbræður sína
og -systur, hvort sem þau hafa lokið
formlegri skólagöngu í kennslu-
fræðum eða ekki.
Ég vona að þetta greinarkorn
mitt verði til þess að þeir kennarar
sem hafa leyfisbréf hugsi sig um
tvisvar áður en þeir slá fram nei-
kvæðum alhæfingum um starfsfé-
laga sína sem ekki hafa lögverndað
starfsheiti.
Höfundur er framhaldsskólakennari.
Víkurskóli
Reykjavíkurborg
stendur í miklum fram-
kvæmdum við grunn-
skóla borgarinnar
vegna einsetningar
þeirra en jafnframt er
nýr grunnskóli tekinn í
notkun á eins eða
tveggja ára fresti. Gíf-
urlega fjármuni þarf til
að unnt sé að sinna
þessu á sama tíma. Það
er gert ráð fyrir að árið
2002 verði allir skólar
borgarinnar einsetnir
og Borga- og Víkurskóli
í Borgarholtshverfum
risnir.
Aukið fjármagn
Itarleg og vönduð úttekt var
gerð 1996 á öllum skólum borgar-
innar varðandi þörf á viðbyggingu
með tilliti til einsetningar. Úttektin
tók til þriggja þátta þ.e.a.s. stærðar
byggingar, fjármagnsins og tíma-
setningar. I flestum tilfellum hafa
skólabyggingarnar stækkað í hönn-
unarferlinu og þar með orðið dýr-
ari. Það orsakar síðan seinkun á
sumum framkvæmdum þar sem
áætlað hafði verið að um milljarður
á ári færi til skólabygginga.
Reykjavíkurlistinn hefur ákveðið að
hækka framlagið til skólanna um
50% til næstu þriggja ára eða í einn
og hálfan milljarð á ár. Þetta er
mikið fé og þvi aldrei of oft brýnd
fyrir okkur öllum nauðsyn þess að
gæta aðhalds í stærð bygginga og
eiga heldur meira fé í innra starf
skólanna.
Skólastarf í Víkurskóla
Nokkrar deilur hafa orðið um
skólastarfið fyrir Víkurhverfi, en
fræðsluyfirvöld hafa alltaf sagt að
skólastarf hæfist haustið 1999 í
bráðabirgðahúsnæði meðan sjálft
skólamannvirkið væri í byggingu.
Að mínu viti er staðið fullkomlega
við þessa áætlun þó að bráðabirgða-
húsnæðið sé á Korpúlfsstöðum en
ekki í færanlegum kennslustofum.
Aðalsteinn Símonarson skrifaði ný-
lega fyrirspurnargrein til mín hér á
síðum Morgunblaðsins. Mér er ljúft
að svara þessum þremur spurning-
um.
1. Hvenær tekur Víkurskóli til
starfa? Svar: Haustið 2001.
2. Hve stóran hluta fyrirhugaðs
skólahúsnæðis Víkurskóla er ráðgert
að taka í notkun þá? Svar: Stefnt er
að því að skólahúsnæðið verði að
langmestu leyti tilbúið
2001, en að fullu lokið
við það árið 2002. íbúar
Víkurhverfis geta
fylgst með hvernig
gengur hjá nágranna-
skólanum, Borgarskóla,
en svipað ferli mun eiga
sér stað með Víkur-
skóla.
3. Hvaða bekkjar-
deildir er ráðgert að
verði í Víkurskóla
fyrsta starfsárið? Sv-
ar: Skólinn byrjar með
árgangana frá 1.-8.
bekk. Hins vegar er
Sigi-iín . útilokað að segja á
Magnúsdóttir þessari stundu hversu
margir bekkir verða,
enda er áformað að það verði alfar-
ið í höndum skólastjórnenda að
raða nemendum niður á bekki.
E.t.v. byrjar skólinn með 15-16
bekkjardeildir.
Skólamál
Gert er ráð fyrir að ár-
ið 2002 verði allir skól-
ar borgarinnar einsetn-
ir, segir Sigrún Magn-
úsdóttir, og Borga- og
Víkurskóli í Borgar-
holtshverfum risnir.
Ég vona svo sannarlega að börn-
um úr Víkurhverfi vegni vel í Korpu-
skóla næstu tvö árin. Ráðnir hafa
verið afar metnaðarfullir og áhuga-
samir skólastjórnendur að Korpu-
skóla og ég tel að umhverfið allt sé
örvandi og bætandi. Korpúlfsstaðir
era stórglæsilegt hús með mikla
sögu sem borgaryfirvöld eru að bæta
og laga. Þá met ég mjög þegar for-
eldrar eru áhugasamir um skóla-
göngu barna sinna, við sjáum að
þeim börnum vegnar betur. Að lok-
um vil ég taka fram að engar rann-
sóknir sýna samhengi milli árangurs
í námi og skólahúsnæðis. Það er
nauðsynlegt að skólamannvirkið sé
verðugur ytri rammi utan um far-
sælt skólastarf en það er og verður
starfið innan veggja skólans sem
skiptir sköpum.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Ríkissj ónvarpið
Breiðband
ÞÓRARINN V.
Þórarinsson er búinn
að fá vinnu, sem ríkis-
forstjóri hjá Lands-
símanum rhf. Þórarinn
var til skamms tíma
talsmaður frjálsrar
samkeppni, andvígur
ríkisafskiptum og rík-
isstyrkjum til fyrir-
tæly'a á samkeppnis-
markaði. En öflugri
andstæðingur þeirra
sjónarmiða er nú
vandfundinn.
Meðal þeirra fyrir-
tækja sem Þórarinn
gerist nú ríkisforstjóri
fyrir er Ríkissjónvarp-
ið Breiðvarp, sem er deild í Lands-
símanum rhf. Sá flokkur sem hæst
hefur talað um frelsi í fjölmiðlun
hefur nefnilega hægt og hljótt
komið upp nýju ríkissjónvarpi, sem
selur áskriftarsjónvarp til heimila
er tengjast breiðbandinu.
Friðrik Friðriksson, forsprakki
félags „frjálshyggjumanna", er
þar deildarstjóri/ríkissjónvarps-
stjóri. Eins og margir aðrir sjálf-
stæðismenn var hann settur á
launaskrá án auglýsingar. For-
sætisráðherra taldi reynslu Frið-
riks af rekstri fjöl-
miðlafyrirtækja
myndu nýtast vel, sem
og hefur komið á dag-
inn.
Mikil leynd hvílir yf-
ir þessum rekstri.
Ólafur Stephensen,
einn toppurinn enn hjá
Landssímanum rhf.,
hefur neitað að upp-
lýsa höfund um fjölda
áskrifenda Breiðvarps-
ins, en segir þá tals-
vert fleiri en þúsund.
Þá hefur hann neitað
Helgi upplýsingum um fjár-
Hjörvar festinguna, tekjur og
gjöld, enda taprekst-
urinn feimnismál. Ljóst er þó að
tekjur Breiðvarpsins á sl. ári nema
vart meir en 20-30 m.kr. Fjárfest-
ingin í Breiðbandinu, sem nær ein-
vörðungu þjónar þessum sjón-
varpsrekstri, mun hins vegar nema
í árslok 3-5 milljörðum króna. Til
að afskrifa það á tuttugu áram þarf
að gjaldfæra 200 m.kr. Vextir af
fjárfestingunni era ámóta upphæð
ofan á það, eða alls um 400 m.kr. á
ári samtals, og þá er allur rekstrar-
kostnaður eftir. Vísast er þessum
stærðum hagrætt í bókhaldi
Ríkisrekstur
Þar með, segir Helgi
Hjörvar, haslar ríkið
sér völl á myndbanda-
leigumarkaðnum.
Landssímans með vanmati á fjár-
festingu, engum fjármagnskostn-
aði, o.s.frv. Enda hefur Samkeppn-
isstofnun upplýst um 11 milljarða
vanmat í því bókhaldi. Hitt er ljóst
að Byggðastofnun bliknar hjá þess-
um pilsfaldakapítalisma.
Til að drýgja tekjur Breiðbands-
ins upplýsir Olafur Stephensen að
boðið verði upp á að leigja myndir
eftir Breiðbandinu síðar á þessu ári
(e. „pay pr. view“). Þar með haslar
rikið sér völl á myndbandaleigu-
markaðnum, með rekstri stærstu
vídeóleigu landsins.
MYNDBANDALEIGA RÍKISINS
(Davíðs video) mun hljóta í vöggu-
gjöf milljarða fjárfestingu af al-
mannafé í Breiðbandinu, er skapar
henni forskot í samkeppni við fyrir-
tæki sem fyrir era á markaðnum og
mun gera viðskipti fjölda sjálf-
stæðra atvinnurekenda að engu.
Stöðvum útþenslu ríkisins á fjöl-
miðlamarkaði. Komum í veg fyrir
ríkisrekinn myndbandaleigumark-
að. Hættum að sóa milljörðum af al-
mannafé í atvinnubótavinnu. Báknið
burt.
Höfundur er forseti borgarstjórnar.