Morgunblaðið - 03.02.2000, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Nokkrir yfírmenn sjúkrahúsanna í Reykjavík telja leiðréttingu á fjárhag þeirra ónóga
Þingmenn segja að
dskum hafi verið mætt
Hafa sjúkrahúsin í Reykjavík nægilegt fjár-
magn? Hefur veríð nóg að gert í niður-
skurði? Hafa óþarfa innlagnir átt sér stað?
Má spara enn frekar? Er hægt að skera
eitthvað niður án þess að það bitni á sjúkl-
ingum? Þetta var meðal þess sem bar á
góma er Jóhannes Tðmasson leitaði álits
nokkurra lykilmanna sjúkrahúsanna og
tveggja þingmanna á fjárveitingunum.
Einar Oddur
Kristjánsson
Gfsli S.
Einarsson
Bergdís
Kristjándóttir
Hannes
Pótursson
Gunnar
Sigurðsson
Gyða
Halldórsdóttir
„FORRÁÐAMENN sjúkrahúsanna
í Reykjavík verða að gera sér grein
fyrir því áð hér eins og í öðrum lönd-
um er fjármagnið takmarkað og allir
verða að fara eftir fjárlögunum.
Annars er öllu stefnt í voða og
sjúkrahúsin hafa fengið nóg,“ segir
Einar Oddur Kristjánsson, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins og varafor-
maður fjárlaganefndar, um fjármál
spítalanna í Reykjavík, en framlag til
þeirra á þessu ári er tæplega 19,2
milljarðar króna.
Einar Oddur minnir á að stjóm-
völd hafi lagt sjúkrahúsunum til
vemlega aukið fjármagn síðustu tvö
árin og gert þeim kleift að greiða upp
skuldahala. Árið 1998 hefði um 1.400
milljónum verið bætt við heilbrigðis-
stofnanir landsins og hefðu sjúkra-
húsin í Reykjavík fengið bróðurpart-
inn af þeirri upphæð og í fyrra hefði
enn verið bætt við um tveimur millj-
örðum. Árið 1996 vom samanlögð
fjárframlög til spítalanna tveggja
um 12,5 milljarðar króna, 15 millj-
arðar árið 1998,17 milljarðar í fyrra
og tæpir 19,2 milljarðar em ætlaðir
til rekstrarins í ár.
Áríðandi að verja fjárlögin
„Menn töldu framan af ári 1999 að
upphæð fjárlaganna væri í lagi en
annað kom á daginn og framúr-
keyrslan var meiri en áður,“ segir
Einar Oddur. Hann segir að þá
hefðu fjárlaganefnd og ríkisstjómin
farið vel yfir fjárframlög til sjúkra-
húsanna og ákveðið að greiða upp-
safnaðar skuldir og að mikill vilji
hefði verið fyrir því að gera vel við
spítalana. „Nú hafa þeir fengið alla
þessa fjármuni og nú ríður á að verja
fjárlögin,“ segir varaformaðurinn.
Einar segir engan vafa leika á því að
Islendingar vilji góða heilbrigðis-
þjónustu og að allur samanburður
við útlönd hafi sýnt að íslensk heil-
brigðisþjónusta standi vel. Framlög
til heilbrigðismála sem
hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu séu hér með því
hæsta. Segir hann að ef-
laust mætti verja svo til
öllum fjármunum ríkisins
til heilbrigðismála ef farið væri að
öllum óskum.
Einar segir sjúkrahúss vera einn
flóknasta rekstur sem hægt sé að
ímynda sér. Hann segir lækna og
hjúkrunarfræðinga verða að haga
störfum sínum þannig að þeir horfi á
heildarhagsmuni en ekki aðeins á
eigin sjúkradeild sem hann sagði að
virtist of oft blasa við. „Eg vona að
nú verði hægt, vonandi með góðu, að
koma öllum aðilum til að fara að fjár-
lögum og það verður að ríkja það
sjónarmið hjá öllum fyrirtækjum
ríkisins að fjárlög beri að virða, hvað
sem tautar og raular."
Svekktur ef grípa þarf
til sérstakra ráðstafana
„Ég studdi af heilum hug þær að-
gerðir sem ráðist var í til að bæta
fjárhag spítalanna og var mjög sátt-
ur við árangurinn. Þess vegna er ég
mjög svekktur yfir því sem ég les nú
að grípa þurfi til sérstakra ráðstaf-
ana eftir þessa vinnu fjárlaganefnd-
ar sem ég var viss um að var rétt,“
sagði Gísli S. Einarsson, þingmaður
Samfylkingar, er hann er spurður
um niðurskurð á sjúkrahúsunum.
Gísli kvaðst hafa beitt sér innan
fjárlaganefndar á síðasta ári fyrir
aðgerðum vegna ástandsins á
sjúkrahúsunum og sagðist hafa sýnt
fram á að 2,6 milljarða króna vantaði
íyrir utan launahækkanir til að end-
ar næðu saman. „Ég tel að í fjárlaga-
gerðinni hafi verið komið rækilega til
móts við það sjónarmið og að menn
hafi bætt þessa slæmu stöðu. Ég
vissi ekki annað en forsvarsmenn
stóru sjúkrahúsanna væru sáttir en
nú kemur í ljós að grípa þarf til sér-
stakra ráðstafana," sagði Gísli og
spurði af hverju þeir hefðu þá ekki
getað útskýrt stöðuna fyrir fjárlaga-
nefnd áður en gengið var frá fjárlög-
um.
Þingmaðurinn sagði nauðsynlegt
að fylgjast með framvindu á fjárhag
sjúkrahúsanna og hvemig fjárlögum
væri fylgt eftir og kvaðst hafa beðið
formann fjárlaganefndar um skýr-
ingu á hvernig því verði háttað.
Sagði hann hugmyndina um að
fylgja fjárlögunum eftir hafa orðið til
hjá fjárlaganefnd, ekkert síður hjá
þingmönnum stjórnarandstöðu en
stjórnarþingmönnum. „Yfírsýnin er
ekki nægileg af því að fjármálaráðu-
neytið hefur ekki aðgang að fjár-
hagsráðstöfunum heilbrigðisstofn-
ana, meðal annars vegna þess að
fjárhags- og bókhaldskerfi stofnan-
anna eru ólík.“
Ekki hægt að ganga
lengra í sparnaði
„Það er ekki hægt að ganga lengra
í átt til spamaðar eða hagræðingar
nema farið verði út í forgangsröðun,“
segir Bergdís Kristjáns-
dóttir, hjúkranarfram-
kvæmdastjóri á lyflækn-
ingasviði Landspítalans.
Bergdís segir að mikil
umræða verði að fara
fram í þjóðfélaginu ef koma eigi til
forgangsröðunar og leggur áherslu á
að það sé stjórnvalda að taka slíka
ákvörðun en ekki fagmanna spítal-
anna. Sagði hún þá umræðu sem bet-
ur fer lítt farna af stað hérlendis en
þá leið hefðu önnur lönd farið sem
hefðu þurft að grípa til niðurskurðar.
„Menntun heilbrigðisstétta gengur
út á að lækna og líkna og þess vegna
verður slík ákvörðun að koma að of-
an. Við myndum síðan vinna eftir
henni eins og annað sem okkur er
falið að gera eða er skylt samkvæmt
lögum.“
Lyflækningasviðið er annað
stærsta sviðið og segir Bergdís að
tekið sé á móti öllum og allt gert fyr-
ir alla. Nálega 98% sjúklinga leggj-
ast inn vegna bráðra veikinda og tel-
ur hún því hreint engar óþarfar
aðgerðir eða innlagnir vera á lyf-
lækningasviðinu. „Hingað kemur að-
eins fólk sem er mjög veikt og þarf á
þjónustu að halda. Við geram allt
sem í okkar valdi stendur til að sinna
fólki og þá skiptir ekki máli hvort
menn era tvítugir eða hundrað ára.“
Hún segir marga koma á bráðamót-
töku spítalans sem sendir væra heim
án þess að leggjast inn og aðspyrja
mætti hversvegna það væri og að
kannski mætti veita þeim sjúkling-
um þjónustu annars staðar.
Bergdís segir spítalann hafa verið
í vanda vegna fjárhags og niður-
skurðar allt frá 1990-1992 og væri sí-
fellt gengið harðar að honum. „Ég
veit ekki hvort fólk hefur gert sér
grein fyrir því að þegar við leggjum
fram fjárhagsáætlun gerum við ráð
fyrir svipaðri starfsemi en fáum ekki
þá fjármuni sem þarf til að reka
þjónustuna eins og við viljum reka
hana.“ Hjúkranarframkvæmda-
stjórinn bendir á að fólk sé stundum
sent mjög veikt heim en að ýmsir
aðrir sinni því fólki áfram. I því sam-
bandi segir hún brýnt að koma upp
sjúkrahóteli, sem hún hafi verið mik-
ill talsmaður fyrir og hefði átt að
vera komið upp f'yrir mörgum áram.
„Það form hentar mörgum betur en
að vera í sjúkrahússumhverfí eftir
meðferð á spítala og ég hef þá trú að
fólk nái fyrr bata ef það er í slíku hót-
elumhverfi, en um leið sé því tryggð
þjónusta ef eitthvað bjátar á.“
Bergdís segir í lokin að mest af
fjármunum heilbrigðiskerfisins hafi
að undanförnu farið í bráðaþjónustu
og heilsugæslu en aðsjúkrahústengd
heimaþjónusta, sjúkrahótel og end-
urhæfing hafi setið á hakanum. Þar
segir hún vera mikil sóknarfæri.
„Það kostar sitt að byggja upp end-
urhæfingu, en hún borgar sig og ef
horft er fimm ár fram í tímann, þá
skilar hún sér.“
Alls ekki of mikið gert
„Ég tel alls ekki of mikið gert og
það er afleitt ef menn telja að koma
þurfi til aukins sparnaðar sjúkrahús-
anna nú eftir að fjárframlög til
þeirra hafa verið aukin,“ sagði
Hannes Pétursson, prófessor og for-
stöðulæknir geðsviðs Landspítalans.
Hann sagði að aðhaldið nú væri eink-
anlega erfitt fyrir geðdeildirnar þar
sem rámum hefði verið fækkað und-
anfarin ár og legutími styst. Hins
vegar hefði fjöldi sólarhringsinn-
lagna haldist óbreyttur og verið
reynt að mæta álagi með því að auka
þjónustu dag- og göngudeilda en síð-
an verið um yfirnýtingu að ræða á
móttökudeildum.
„Hugmyndir um aukinn sparnað
koma þó ekki alveg á óvart og eftir
að ríkið tók við rekstri Sjúkrahúss
Reykjavíkur hefur verið búist við
kröfum um hagræðingu með aukinni
verkaskiptingu. Flestir era sammála
um það og þróunin hefur verið sú hjá
sjúkrahúsunum tveimur undanfarin
ár.“ Hannes lagði áherslu á að bráða-
þjónusta yrði áfram veitt geðsjúkum
á Sjúkrahúsi Reykjavíkur og benti á
að ekki hefðu enn komið fram tillög-
ur um hvernig standa eigi að þjón-
ustu á SHR ef kemur til veralegs
samdráttar geðdeildar þar.
„Ég vil vekja athygli á því að síð-
ustu árin hefur gætt verulegs að-
halds í rekstri geðdeildanna á SHR
og Landspítala og við megum illa við
frekari aðhaldsaðgerðum þótt geð-
deild Landspítala haldi óbreyttum
rekstrarfjármunum þetta árið. Því
sem næst helmingur vaktdaga geð-
deildar SHR var fyrir tveimur áram
fluttur til geðdeildar
Landspítala án þess að
rekstrarfé ykist að sama
skapi og það er ein ástæða
þess að mikið álag hefur
verið á geðdeildina hér
síðustu misserin. Deildin er að
óbreyttu ekki í stakk búin til að auka
starfsemi sína til mikilla muna.“
Hannes sagði háskólasjúkrahús
sem tæki til beggja sjúkrahúsanna
athyglisverða hugmynd. „Við sjáum
vissan ávinning í því fyrirkomulagi
sem myndi ef til vill leiða til aukinnar
sérhæfingar, bættrar þjónustu við
sjúklinga og eflingar kennslu og
rannsókna. Hugmyndin er þó enn í
mótun og þarfnast ítarlegrar út-
færslu áður en hægt verður að taka
afstöðu til hennar,“ sagði Hannes og
benti á að slík skipulagsbreyting
krefðist ákveðinnar fjárfestingar
sem skilaði sér ekki fyrr en að tals-
verðum tíma liðnum, rétt eins og
með aðrar aðgerðir til hagræðingar.
Hann sagði að lokum að tryggja yrði
geðsjúkum jafnan aðgang á við aðra
sjúklinga að heilbrigðisþjónustu og
því mætti niðurskurður ekki bitna á
þeim umfram aðra.
Leiðréttingin var ónóg
„Leiðréttingin á síðustu fjárlögum
var ónóg, menn náðu ekki að núll-
stilla reksturinn og þess vegna var
fyrirsjáanlegt að frekari niðurskurð-
ur yrði óhjákvæmilegur," segir
Gunnar Sigurðsson, prófessor og
forstöðulæknir lyflækningasviðs
Sjúkrahúss Reykjavíkur. „Ef halda
á núverandi þjónustu óbreyttri verð-
ur að hækka fjárframlögin, því það
er engin óráðsía í kerfinu sem unnt
er að skera niður. Ef svo væri hefði
það verið gert fyrir löngu,“ segir
Gunnar ennfremur. Hann segir
þingmenn ekki hafa skynjað að kröf-
um spítalanna hafi ekki verið mætt
þótt þeir hafi gengið langt í því efni
og því vanti enn nærri 500 milljónir.
Það ætti ekki að koma neinum á
óvart.
„Ef þær fást ekki er niðurskurður
óhjákvæmilegur, en í þessu sam-
bandi er rétt að benda á þá miklu
aukningu sem verið hefur á íbúa-
fjölda á höfuðborgarsvæðinu og ald-
urinn færist yfir þjóðina, sem þýðir
að ákveðin aukning verður að vera í
þjónustu spítalanna. Ef menn era nú
skyldaðir til að halda sig innan
ramma fjárlaga verður að skerða
þjónustu.“
Gunnar segir það ógerlegt án þess
að það bitni á sjúklingum. Hlutfall
launakostnaðar spítalanna sé um
70%, tækjakostur og lyf séu einnig
stórir póstar þrátt fyiir að tekist hafi
að lækka lyfjakostnað talsvert og
skera tækjakaup við nögl. Um leið
og framlög séu lækkuð verði að
draga úr þjónustu á þessum sviðum.
Gunnar telur útilokað að draga
nokkuð saman seglin án þess að
skerða þjónustu og segir að nýting
heilbrigðisstéttanna sé sambærileg
við það sem gerist hjá sjúkrahúsum í
nágrannalöndunum. „Núna er kraf-
an miklu sterkari um að vera innan
raða fjárlaga, áður hefur verið geng-
ið út frá því að viðbótarframlög
fengjust. Nú telja þingmenn sig hafa
úthlutað sjúkrahúsunum nægilegu
fjármagni sem er langt frá hinu rétta
og því kemur okkur á óvart að þeir
skuli ekki vera betur að sér í setn-
ingu þeirra laga sem þeir ætlast til
að við foram eftir.“
Enginn þáttur sem
við getum verið án
„Ég get ekki séð að lengra verði
gengið í sparnaði án þess að draga úr
þjónustu og ég sé heldur ekki í fljótu
bragði neinn einn þátt í starfseminni
sem við getum verið án,“ segir Gyða
Halldórsdóttir, hjúkrunarfram-
kvæmdastjóri skurðsviðs SHR.
„Við eram rétt að sinna því sem
nauðsynlegt er og sjúkrahúsið á fullt
í fangi með að sinna þeirri bráða-
þjónustu sem krafist er. Við stýrum
því ekki hversu mikið veika sjúkl-
inga við fáum eða hversu alvarlega
slasað fólk. Kostnaður verður eðli-
lega mikill hjá sjúklingum sem þurfa
á mikilli meðferð og umönnun að
halda og við gerum það sem við get-
um til hagræðis, sú vinna er alltaf i
gangi.“
Gyða segir að sjúkra-
húsin hefðu verið mjólkuð
í sparnaði mörg undanfar-
in ár og nú sé skurðlækn-
ingasviðinu gert að spara
30 milljónir. Sé nú verið að skoða
hvernig það verði unnt. „Því tráir
enginn nema sá sem kemst í, hvað
starfsfólkið hefur unnið við erfiðar
aðstæður og mikið álag. Veturinn
hefur verið mikill veikindavetur og
deildir yfirhlaðnar og ekki snúum við
sjúklingunum frá. Þetta þýðir ein-
faldlega að við leggjum meii'a á
starfsfólkið og ekki verður lengra
gengið í því.“ Gyða bendir á að nýj-
ungar í skurðlækningum hafi stund-
um þýtt að stytta mætti legutíma en
oft þurfi að nota dýra hluti í þeim að-
gerðum. „Sumar aðgerðir er hægt að
gera án innlagnar og ég get nefnt
sem dæmi að við ákveðnar aðgerðir
sem fara fram á dagdeild er verið að
nota legg sem kostar 65 þúsund
krónur, sem eykur útgjöld spítalans
og styttir legutímann, en spítalinn
hagnast ekkert á styttri legutíma.“
Engin óráðsía
sem skera
má niður
Ekki unnt að
leggja meira
á starfsfólk