Morgunblaðið - 04.06.2000, Qupperneq 14

14 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Samtímann og
annað ekki...
MYNÐLIST
Lislasafn Kópavogs
BLÖNDUÐ TÆKNI
EINKASAFN PÉTURS
ARASONAR OG RÖGNU
RÓBERTSDÓTTUR
Til 8. ágúst. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 11-17,en
fimmtudaga frá kl. 11-19.
EINKASAFN hjónanna Rögnu
Róbertsdóttur og Péturs Arasonar
er engu líkt. í um það bil þrjá áratugi
hafa þau hjónin safnað erlendri og
innlendri samtímalist þótt síðasti
áratugurinn hafí ef til vill verið þeim
drýgstur, en þá ráku þau Pétur og
Ragna sýningarsalinn Ónnur hæð, á
heimili sínu við Laugaveg 37, ásamt
Ingólfi Arnarssyni. Nú hefur verið
sett saman sýning á þessu einstæða
einkasafni í Listasafni Kópavogs og
þar með gefst gestum kostur á að
kynnast verkum eftir marga af
merkustu listamönnum samtímans.
Eitt af því sem einkennir einkasafn
Péturs og Rögnu er lágur aldur
verkanna, en eins og fram hefur
komið í viðtölum hafa hjónin lagt
mikið kapp á að kaupa listaverk þeg-
ar þau eru enn ný af nálinni. Þetta er
ólíkt flestum núlifandi söfnurum hér
á landi, sem leitast flestir við að
kaupa mun eldri list og halda sig nær
einvörðungu við innlenda listamenn.
Vissulega er fólgin snöggtum meiri
fyrirhöfn í nálgun Péturs Arasonar.
Honum er það til dæmis töluvert
kappsmál að kynnast listamönnunum
á bakvið verkin sem hann eignast.
Söfnunin er ekki einungis „árátta" -
en það er heiti sýningarinnar - held-
ur einnig ástríða sem kostar mikla
vinnu, yfirlegu og lærdóm.
Eins og Pétur bendir á er sam-
tímalistin langt frá því að vera auð-
veld viðfangs. Aldrei hefur annað
eins stefnu- og stílmoð einkennt hinn
alþjóðlega vettvang. Það er af sem
áður var þegar ein stefna eða tvær
réðu lögum og lofum í listaheimin-
um. Nú, á tímum hins rómaða plúral-
isma er lýðræðið í heiðri haft þannig
að engin ein stefna fær að blómstra á
kostnað annarrar. Það táknar að
safnari verður að vera mun betur
vakandi en nokkru sinni fyrr. Hann
verður að vera fljótari að viða að sér
þekkingu, og taka ákvörðun mun af-
dráttarlausar en safnarar þurftu að
gera áður fyrr.
Það virðist útilokað að allt einka-
safnið komist fyrir í salarkynnum
Listasafns Kópavogs. Pétur hefur
orðið að aðlaga sýninguna eftir föng-
um og fækka verkum eftir hvern og
einn. Hvert sem litið er má þó sjá
listaverk, ýmist á veggjum eða á
gólfi, þannig að allt nýtanlegt rými
safnsins er undirlagt, en þó er ekki
að sjá að þyngsli sligi salina. Það er
raunar merkilegt hve mörgum verk-
um er komið fyrir án þess að þau
ræni athyglinni hvert frá öðru.
Að mati Péturs eru árin frá 1962
til 1975 sérstaklega áhugaverð því að
þá átti sér stað nær stöðug bylting í
listinni. Rýmið fékk nýtt hlutverk og
var skilgreint með áður óþekktum
hætti. Hugmynd leysti hreint hand-
verk af hólmi sem gjaldgeng mynd-
list og nýir miðlar á borð við mynd-
bandalist ruddu sér til rúms. Það
hlýtur að vísu að vera spurning
hvers vegna árið 1962 verður íyrir
valinu en ekki 1960 eða 1958, eða
hvers vegna árið 1975 skiptir sköp-
um frekar en 1973 og 1977, en auð-
vitað eru þetta hártoganir.
Sýningargesturinn þykist vita að
ártalið 1962 tengist framgangi Flux-
us-hreyfingarinnar og 1975 markar
hápunkt og lokaferli minimalismans,
áður en postmódernisminn rann í
hlað. Reyndar er nokkuð sláandi að
Pétur virðist hafa hrifist töluvert af
hræringum sem áttu sér stað í ár-
daga nýja málverksins. Þó er að sjá
sem það sem kalla mætti „nýju
teikninguna" hafi hrifið hann meira
en sjálft málverkið. Peter Holstein,
Steingrímur Eyfjörð og Helgi Þ.
Friðjónsson eru fyrst og síðast
teiknarar og grafíklistamenn í safni
Péturs og Rögnu, en stórsmellinn
smáskúlptúr eftir Helga segir mikið
um frumlegar hliðar þessa merki-
lega einkasafns.
Elstu fulltrúarnir í einkasafni Pét-
urs og Rögnu eru Svavar Guðnason,
Kristján Davíðsson og Guðmunda
Andrésdóttir. Þá eru Dieter Roth og
Magnús Pálsson vel kynntir ásamt
SÚM-urunum; Hreini, Kristjáni og
Sigurði. Hérna má sjá Fluxus-
tengslin, sem og þræðina sem liggja
til Richard Tuttle, Richard Long,
Céleste Boursier-Mougenot, On
Kawara, Stanley Brouwn, Roger
Ackling, Martin Kippenberger og
þeirra Fischli og Weiss.
Ljósmynd/Halldór Bjöm
Finnbogi Pétursson tekur rispu framan við verk sitt „FM-suðhringurinn“ frá 1999.
Ljósmynd/Halldór Bjöm
Kanínuverk Dieter Roth, „Köttelkarinickel",
frá 1969/1991, vekur alltaf athygli og kátínu.
Þetta eru allt saman listamenn
sem heyra til hugmyndlistinni, en
einkum þó þeirri grein hennar sem
lýtur að einfaldri, hversdagslegri og
næsta fátæklegri tjáningu, enda er
Rússinn Ilya Kabakov ekki langt frá
þessum hópi. Af Islendingum má
nefna Kristin G. Harðarson og Sól-
veigu Aðalsteinsdóttur, en þau eru
þekkt fyrh' að rekast
illa í ákveðnum stefn-
um. Andspænis eru
svo allir minimalist-
arnir, eða réttara
sagt þeir listamenn
sem temja sér fag-
legá naumhyggju í
formi og framsetn-
ingu. Þar nægir að
nefna Donald Judd,
Dan Flavin, Carl
Andre, Lawrence
Weiner og Roni
Hom, íslandsvin
allra Islandsvina,
sem Pétur Arason og
Ragna Róbertsdóttir
hafa til skamms tíma
verið ein um að styðja
hér á landi í allrí við-
leitni hennar til að
nýta sér hérlend að-
föng til listsköpunar.
Af íslenskum lista-
mönnum af þessum
toga er af nægu að
taka, enda hefur
naumhyggjan verið
einn vinsælasti fram-
setningarmátinn í list
okkar á tveim til
þrem síðustu áratugum. Ragna Ró-
bertsdóttir er í þessum hópi, sem og
Kristján Guðmundsson, Finnbogi
Pétursson, Birgir Andrésson, Þór
Vigfússon og svo auðvitað Ingólfur
Arnarsson, sem um langt skeið rak
Aðra hæð ásamt þeim Pétri og
Rögnu.
Sýningunni á einkasafni þeirra
Péturs og Rögnu fylgir frábær sýn-
ingarskrá, full af gagnlegum upplýs-
ingum og fagurlega myndskreytt.
Vissulega hlýtur einkasafn af
þessari gerð að vera okkur verðugt
umhugsunarefni. Við hljótum að
spyrja okkur hvers vegna ekkert
framtak þessu líkt - það er söfnun á
erlendri samtímalist - er iðkað af
hálfu opinberra safna, eða hvers
vegna ekld er allt fullt af óháðum
söfnurum íslenskrar og erlendrar
samtímalistar? Pétur og Ragna hafa
sett markið hátt, og merkilegt hlýtur
að teljast ef enginn fylgir þessu for-
dæmi þeirra. Hingað til hafa pen-
ingaöflin í landinu verið svo upptekin
af að höndla með list millistríðsár-
anna að engir aðrir en frumherjarnir
og aftur frumherjarnir hafa komist
að í hugskoti þeirra sem safna
myndlist. Það er sorglegur vitnis-
burður um rangt viðmið og slæma
áráttu, enda höfum við á undanförn-
um misserum uppskorið heldur vafa-
saman heiður af hugsunarlítilli for-
tíðardýrkun okkar í listrænu mati.
Þegar fjöldinn allur af einkasöfnum
hefur dalað í verði vegna slysalegrar
skammsýni og þröngsýni safnaranna
margfalda þau Pétur Arason og
Ragna Róbertsdóttir sitt pund.
Aræði þeirra og framsækni helst í
hendur við sanna ástríðu og djúpan
skilning á því besta sem gerst hefur í
tíðþeirra.
I þeim efnum hafa þau haft vinn-
inginn umfram alla hérlenda sam-
ferðarmenn sína.
Halldór Björn Runólfsson
Fæ milliliðalaust sam
band við náttúruna
Á HÓTEL Skaftafelli í Freysnesi
stendur nú yfir myndlistarsýning
Kristínar Þorkelsdóttur mynd-
listarmanns, sem ber yfirskriftina
„Ljósdægur á ísalandi“. Á sýning-
unni eru 60 vatnslitamyndir sem
málaðar eru í skjóli jökla á Suðaust-
urlandi. Sýning Kristínar er fyrsta
auglýsta myndlistarsýningin sem
Hótel Skaftafell hýsir og að sögn
Önnu Maríu Ragnarsdóttur hótel-
haldara má vænta þess að sýningin
marki upphafið að frekari sýninga-
haldi á hótelinu. Anna María lýsir
yfir mikilli ánægju með sýningu
Kristínar, segir hana hafa tekist
frábærlega og að vel sé athugandi
með fleiri sýningar í framtíðinni.
Salirnir eru enda ágætir til sýn-
ingahalds, hvort sem um ræðir
Freyssal og Brúarbar á efri hæð
hótelsins eða matsalina á neðri hæð.
Allt málað undir berum himni
Ljósdægur á ísalandi er tfunda
einkasýning Kristínar á 16 árum og
allar eiga myndirnar það sameigin-
legt að vera málaðar undir berum
himni, sem Kristín telur ómissandi
þátt í sköpunarferlinu. „Ég fæ
þannig milliliðalaust samband við
náttúruna og það er mikil áskorun
og skemmtun fólgin í því að fanga
síbreytileika hennar og upplifa
hana eins og hún gefur sig sjálf. í
vatnslitaferlinu er um stöðugt val
að ræða og allt sést sem komist hef-
ur í tæri við pappirinn. Ég held að
það sé einmitt þessi síbreytileiki
sem fólk er að sækjast eftir þegar
það heldur út í náttúruna," segir
Kristín í samtali við Morgunblaðið.
Aðalsteinn Ingólfsson listfræð-
ingur segir um list Kristínar að ekki
fari á milli mála hvað það er í nátt-
úrunni sem hún vill komast í sam-
band við. „Hún safnar ekki þekkt-
um stöðum. Né heldur sækist hún
eftir ljúfri heild eða alltumlykjandi
veðursæld heldur stríðu samspili og
hringrás náttúrukraftanna, lands-
laginu þar sem það tekur stakka-
skiptum: efni sem er við það að
breytast í tæra orku,“ segir Aðal-
steinn í sýningarskrá vatnslita-
myndasýningar Kristínar í Hafnar-
borg í fyrra.
Kristín hrifst af jöklum landsins
sem og raunar öðrum stöðum sem
verða henni að yrkisefni en segir
jöklana þó vera einstaklega áhuga-
verða fyrir vatnslitamálara sökum
hinna Ijósu Iitbrigða hvort heldur í
ljósi eða skugga. „Með jöklana sem
viðfangsefni er ég mjög nálægt
þeim iðandi léttleika sem ég sækist
eftir. Vatnslitamálarar mála úr ljós-
um litum yfir í dökka, öfugt við þá
aðferð sem beitt er við olíumálun,
þar sem málað er úr dökku yfír í
Ijóst. f vatnslitunum er maður því
nyög nálægtþeim léttleika sem
maður sækist eftir,“ segir Kristín.
Léttleikanum er þó ekki alltaf
fyrir að fara þegar útimálarar
reyna að fanga svipi náttúrunnar
milli skúra eða heiftarlegra vind-
hviða. Litlu munaði að allt fyki út í
veður og vind í bókstaflegri merk-
ingu þegar Kristín var stödd með
áhöld sín og stóra mynd í vinnslu á
Breiðamerkursandi ekki alls fyrir
löngu. „Þetta var í septembermán-
uði og ég hafði lagt í stóra vatnslita-
mynd af Breiðamerkuijökli,“ rifjar
Kristín upp. „Viðfangsefni mitt að
þessu sinni var tengt þyngdaraflinu
og hvernig það er að verki í hreyf-
ingu jökulsins og umhverfi hans.
Þarna úti á sandinum vildi ég skoða
myndina úr nokkurri Qarlægð, kom
henni fyrir hlémegin við bílinn
minn og gekk aftur á bak með aug-
un föst á myndinni. Þá kom þessi
roknahvellur sem hefði feykt mynd,
litum og vinnuborði langt upp á jök-
ul ef ég hefði ekki verið nýbúin að
færa myndina og fergja dótið eftir
föngum."
Þess má að lokum geta að sýning-
in á Hótel Skaftafelli getur verið
breytileg frá degi til dags, þar sem
um er að ræða sölusýningu við
óhefðbundnar aðstæður. Vilji sýn-
ingargestur kaupa mynd getur
hann fengið hana afhenta strax í
stað þess að panta hana og fá hana
afhenta í sýningarlok. „Flestir sem
hingað koma eru á faraldsfæti og
eiga því óhægt um vik að nálgast
myndir í sýningarlok eins og venja
er,“ segir Kristín.
Ljósdægur á ísalandi stendur til
12. júní og er opin alla daga.