Morgunblaðið - 03.11.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2000 29
ERLENT
Evrópusambandið,
Serbía og Balkanskagi
Reuters
Bretinn Chris Patten (t.h.), sem fer með samskipti Evrópusambandsins
við önnur ríki, ásamt Vojislav Kostunica, forseta Júgóslavíu, í Belgrad.
eftir Chris Patten
© Project Syndicate
TUTTUGASTA og fjórða september
kusu íbúar Serbíu - hópum saman -
vor eftir langan vetur í stjómmálum
þrátt fyrir kerfi sem vann gegn þeim.
Þeir lá-öfðust nýrrar byijunar íyrir
land sitt - tækifæris til að láta efna-
hagslega og pólitíska eymd undanfar-
inna ára heyra sögunni til. Tíu árum á
eftii- íyrrverandi kommúnistaríkjum
Evrópu verður Serbía nú að byija að
byggja upp opið, lýðræðislegt samfé-
lag. Evrópusambandið hefur lýst vilja
sínum til að aðstoða lýðræðislega
Serbíu við að gerast aftur meðlimur í
evrópsku ijölskyldunni.
Evrópusambandið er til marks um
einhverja best heppnuðu tilraun sem
þjóðir og lönd hafa gert í sögunni til
þess að yfírvinna deilur með því að
leggja áherslu á samvinnu og sam-
keppni á jöfnum grundvelli hefui' kom-
ið í staðinn íyrir bardaga á vígstöðv-
um. Fyrir fimmtíu árum töldu fáir
þetta mögulegt. Megnið af Vestur-
Evrópu var í rúst. Fjandskapur
kraumaði. Með örlátum stuðningi frá
Bandaríkjunum byggðum við upp
kröftugt samfélag lýðræðisríkja sem
gátu staðið af sér einræði vegna efna-
hagsstyrks ogpólitísks frelsis.
Bregðast þarf við fjandskap í Júg-
óslavíu og rústum efnahagslífs lands-
ins með svipuðum hætti.
Orðspor Evrópusambandsins er
óflekkað. Þegar kommúnisminn
hrundi byrjuðum við á því að rétta
rílqum Austur-Evrópu hjálparhönd
við að koma á lýðræði og skipta yfir í
markaðshagkerfi. Við gerðum þetta
með sömu einurð og trú á getu þeirra
til að ná árangri og Bandaríkin veittu
endurbyggingu Vestur-Evrópu eftir
síðari heimsstyrjöld.
A þeim tíu árum sem liðin eru frá
falli Berlínarmúrsins hefur þessum
löndum verið umbreytt og eru þau nú
að heija þátttöku í Evrópusamband-
inu. Við sögðum sem svo, við sjálf okk-
ur, að aldrei gæti aftur skollið á stríð í
Evrópu. En svo fór nú samt, á Balk-
anskaga. Ekki höfðu enn verið kveðnir
niður allir evrópskir draugar.
Eftir að stríð hefur geisað í áratug
erum við lítillátari, vísari, vona ég - en
ákveðnari í að snúa við blaðinu, vinna
með löndum og þjóðum Suð-
austur-Evrópu við að breyta heima-
högum þeirra, fremur en við að flýja
þá. Um það snýst stöðugleikasáttmál-
inn - hann felur í sér viðurkenningu á
að takast verði á við vanda þessa
heimshluta í grundvallaratriðum; við-
urkenningu á að það er mun kostnað-
arsamara að takast á við hvert vanda-
málið á fætur öðru en að koma á
langtíma friðaráætlun.
Fáar prófraunir hafa reynt eins
mikið á getu Evrópusambandsins til
að koma á stöðugleika og Balkanskagi.
I Kosovo á síðasta ári tóku Banda-
ríkjamenn að sér megnið af hemaðar-
aðgerðunum. Bandarískh' og evrópsk-
Evrópusambandið
hefur lýst vilja sínum
til að aðstoða lýðræð-
islega Serbíu við að
gerast aftur meðlimur
í evrópsku fjölskyld-
unni.
ir friðargæsluliðar standa hlið við hlið í
Kosovo og í Rosníu. Hátt í tveir þriðju
þessara gæsluliða - um 30 þúsund -
eru frá Evrópusambandsríkjunum.
Meginstefnumál okkar liggja ljós
fyrir: Byggja á sterkt og stöðugt kerfi
lýðræðisríkja í þessum heimshluta,
kerfi sem - vonum við - Serbía verður
nú hluti af. Við erum að byija að fylgja
þessari stefnu með því að reisa,
bókstaflega og með táknrænum hætti,
þjóðveg Suðaustur-Evrópu til sam-
runa við aðra hluta álfunnar og Evró-
Atlants-samfélagið. Sá þjóðvegur er
reistur á gmndvelli þar sem miklar
umbætur njóta umtalsverðs stuðn-
ings.
Varið hefur verið hátt í átta millj-
örðum evra í endurbyggingu og
neyðaraðstoð í þessum heimshluta síð-
an 1991. Efnahagsaðstoð Evrópu-
sambandsins við þennan heimshluta á
þessum árum nemur 17 milljörðum
evra. Á þessu ári ver framkvæmda-
stjóm Evrópusambandsins hátt í 600
milljónum evra til endurreisnar í
Kosovo og Bosníu, og styður hug-
rakka og nýkjöma leiðtoga í Króatíu,
styður umbætur í Makedóníu og Alb-
aníu.
í Svartfjallalandi veitti Ewópusam-
bandið umtalsverða aðstoð þegar
stjómvöld í landinu stóðu uppi í hárinu
á Milosevic. Aðstoð Evrópusam-
bandsins við Svartfjallaland var tvö-
folduð - í sem nemur 20 milljónum
evra - á þessu ári. Leiðtogafimdur
sambandsins í Lissabon mælti fyrir
um frekari aðstoð við að aflétta mest
knýjandi efnahagsvanda Svartfjalla-
lands. Við erum reiðubúin til að rétta
Serbíu hjálparhönd á sama hátt.
Framfarir víða í Balkanríkjum
Þegar hinir nýju leiðtogar Serbíu
Hta í kringum sig blasir við þeim að
miklar framfarir hafa orðið. I Króatíu
hefur lýðræði breiðst út síðan kosning-
ar vom haldnar fyrr á þessu ári; í
Makedóníu hefur nærri verið lokið
samningaviðræðum við Evrópusam-
bandið um stöðugleika- og samstarfs-
sáttmála, og er það fyrsta ríkið sem
nær þeim árangri; í Álbaníu er póH-
tískum og efnahagslegum umbótum
haldið tíl streitu; og í Bosníu hafa sí-
fellt fleiri flóttamenn snúið heim. Jafn-
vel í Kosovo, þar sem mörg ljón em á
veginum, hafa framfarir orðið.
Þessar framfarir em líka svæðis-
bundnar: FjárfestingarsáttmáH innan
héraðs, barátta gegn spilHngu í héraði,
umbætur í fjölmiðlun. Samningar hafa
verið gerðir um endumýjun Blace-
landamærastöðvarinnar milH Mak-
edóníu og Kosovo, og um byggingu
nýrrar brúar yfir Dóná á milfi Búlgar-
íu og Rúmeníu. Þetta er umtalsverður
árangur sem stöðugleikasáttmálinn
gerði mögulegan.
Evrópa stendur ennfremur straum
af kostnaði við fjöldamörg byrjunar-
verkefni - sem hafist verður handa við
á næstunni, eða innan árs - við að gera
endurbætur á brúm, vegum, flugvöU-
um, vatnsdreifikerfum og rafveitum
víðsvegar á svæðinu. Þá er það ekki
síður mfidlvægt verkefni að koma upp
hugbúnaði stofnana - embættis-
mannakerfi, írjálsum fjöfiniðlum,
óháðu dómskerfi, starfhæfum og
ábyrgum stofnunum sem alfir þjóðfé-
lagsþegnar geta treyst og trúað á.
Framkvæmdastjóm Evrópusam-
bandsins hefúr heitið að verja 530
mUljónum evra tfi byijunarverkefn-
anna.
En samstarf er tvíhliða. Til þess að
árangur náist þurfa löndin sjálf að
koma til móts við þessar fram-
kvæmdir af sömu eindrægni við að
gera umbætur. Þessi aðferð - hjálp
við sjálfshjálp, í beinum tengslum við
raunveralegar umbætui' - er kjam-
inn í stöðugleika- og samstarfsfram-
kvæmdum Evrópusambandsins. Þær
framkvæmdir munu veita - og eru
þegar byrjaðar að veita - umtals-
verðan ágóða til handa þessum
heimshluta, í formi viðskiptatæki-
færa, stjómmálatengsla og samvinnu
héraða.
Hér má nefna, að nýlega vom sam-
þykktar byltingarkenndar tillögur
um aukin tækifæri í viðskiptum -
með ósamhverfum viðskiptaháttum -
á Evrópusambandsmarkaði til handa
löndunum í þessum heimshluta.
Þetta kemur til framkvæmda fyrsta
nóvember.
Hálfu öðm ári eftir að loftárásir
vora gerðar á Kosovo er okkur farið
að miða áfram. Breytingamar í Serb-
íu em til marks um að íbúar Serbíu
hafa Hka veitt því athygli sem er að
gerast annars staðar í þeirra heims-
hluta og vilja ekki lengur vera út und-
an. Við viljum heldur ekki að þeir
verði af betri tengslum við Evrópu.
Chris Patten fer með samskipti við
önnur ríki í framkvæmdastjóm
Evrópusambandsins.
Lakktöskur í mörgum
litum
Verö: 2950,-
Verð: 2950,-
Leðurtöskur
Nýsendingaf
léttum nylon-satin
töskum. Verö frá
1500kr. - 3000kr.
Stærsta töskuverslun landsins
Skólavörðustíg 7, RVfK, Sími 551-5814
torg-is
tSLENSKA UPÞHAFSSÍBAHI