Skírnir - 01.01.1899, Side 43

Búa-þáttur
43
Bretakrúnu; þetta væri tilræði af alríkisstjórnarinnar hendi til að eletta
sér fram í einkamál lýðlendunnar, og bæri nauðsyn til að vísa slíku til-
ræði á bug þegar í stað. Parlímentið hafnaði tillögunni í mesta flaustri
og nálega með óvirðingarorðum. Og þessa hraparlegu rangfæralu á til-
gangi Carnarvons lávarðar hreiddu blöðin ósleitilega út um alla Suður-
Afríku á svipstundu; og þegar Proude kom suður, mátti heita, að alt
væri í uppnámi og hugir Búa æstari en nokkuru sinni áður.
Froude kom að máli við forsætisráðherrann og minti hann á, hvað
þeim hafði áður á milli farið. Bn hann gekk þá öllum sínum orðum á
bak; sagði, að Bretar mættu fara með Búa-þjððveldin eins og þeir vildu;
Bér stæði á sama og kæmi það ekkert við. Froude krafðist þesB þá að
fá færi á að skýra lýðlendu-parlímentinu írá tilgangi Carnarvons iávarðar.
Parlímentinu var þá slitið, en landstjóri Breta í lýðlendunni hafði sagt
við Proude, að hann gæti skrifað sér bréf til að skýra málið og mætti
svo leggja það bréf fyrir parlímentið. Bn forsætisráðgjafi hans, Mr. Mol-
teno, aftók með öllu að leyfa, að þetta mál kæmi fyrir þingið á ný. Það
var anðsjáanlega tilgangur hans, að koma í veg fyrir, að málinu yrði
hreyft framar, og synja Froude um alt færi til að koma fram erindi sinu.
En Froude vildi ekki sætta sig við þetta og þótti svo sem ef hann þegði,
mundi það lagt svo út sem tilgangur Bretastjórnar hefði verið sá sem
henni var eignaður. Hann sætti því færi í miðdegisgildi einu, sem hann
var boðinn í þar í borginni, að halda stutta ræðu um mál þetta yfir
borðum. Árangurinn varð sviplegri og meiri en honum hafði í hug kom-
ið; málgögn lýðlendustjórnarinnar veltu yfir hann óþvegnum skömmum,
er ræðan varð heyrum kunn, en Búum snerist allur hugur og öllum vin-
um Búa-þjóðveldanna, og þóttust nú sjá, að Mr. Molteno befði dregið þing-
ið á tálar. Æst hreyfing vaknaði um alla lýðlenduna og leikslokin urðu,
að stjórnin varð að kalla þingið saman á ný til að hugleiða málið, og
þá samþykti þingið, að lýðlendustjórnin skyldi alt til gera að styðja Breta-
stjórn til að koma á sáttum og samkomulagi. Þetta var alt, sem Froude
hafði óskað; eftir að Höfða-lýðlendan var orðin einn aðili í ágreinings-
málinu, þurfti ekki að óttast, að til ófriðar mundi draga, því að auðvitað var
að hún mundi þá eina kosti setja, er eigi væru óaðgengilegir frændum
þeirra fyrir norðan Oraníufljót. Froude sneri heim. Skömmu síðar kom
Mr. Brand, forseti Oraníuþjóðveldisins, til Lundúna. Stjórnin þar lét i
ljósi, í almennum orðum, að ekki hefði verið sem sanngjarnlegast farið af
Breta hendi í málið um demantsnámana, og Oraníuþjóðveldinu voru groidd-