Skírnir - 01.01.1906, Blaðsíða 62

62
lTr trúarsögu Forn-íslendinga.
Skírnir.
á Alþingi árið 1120. Þorgils Oddason segir við Böðvar
Asbjarnarson: »Þat mæla menn, at þú sér trúlauss, mágr,.
ok meðallagi góðgjarn.......... Böðvarr mælti: »Þat er
ok satt er þú segir«20).
Orð Böðvars eru afar eftirtektarverð. Kirkjan var
þá snemrna á 12. öld, ekki búin að ná betra tangarhaldi
á Islendingum en þetta! Sá orðrómur gat legið á íslenzk-
um höfðingja, að hann væri trúlaus, það er að segja and-
lega óháður kirkjunni; og hann játaði þetta hiklaust á
sjálfu Alþingi, ef svo bar undir.
Svona mikið var andlegt frelsi hér á landi, á dögum
þeirra Ara fróða og Sæmundar. Og ætli ekki hefði orð-
ið daufari »ljóminn af frægðaröld Islands«, hinar fornu
bókmentir vorar, ef andinn sá, sem kom fram í hinum
helgu mönnum Jóni og Þorláki, í Guðmundi Arasyni og
Staða-Arna, að eg ekki nefni útlendu biskupana, hefði
þegar á 12. öld verið búinn að blinda svo hina góðu is-
lenzku skynsemi, eins og síðar varð?
Framfarir trúarinnar næstu 200 árin eítir daga Böðvars
Ásbjarnarsonar voru geysimiklar. Illa hefði farið fyrir
þeim manni, sem á alþingi 1320 liefði dirfst að segja að
hann væri trúlaus. En það var ekki hætt við að slikt
kæmi fyrir. Trúleysi eða andlegt frelsi var þá dáið út
á Islandi — og einnig sú snild, sem skapað hafði
meistaraverk er seint munu fyrnast.
En að góðgirninni hafi farið fram að sama skapi og‘
trúnni, er meir en vafasamt. Árið 1331 er beitt þeirri
hryllilegustu refsingu, sem mannlegri grimd hefir hug-
kvæmst, kviksetningu21). Skömmu síðar, (1343) er brend
nunna í Kirkjubæjarklaustri fyrir ekki stærri sakir en
þær, að hún hafði »mælt óvirðulega til páfans« eins og
Espólín kemst að orði22).
Engar sögur fara af því, að svo viðbjóðslega grimdar-
fullar refsingar hafi tíðkast í heiðni hér á landi; og er næsta
efasamt, að meiri mannúð hafi ríkt i íslenzkri kristni á
14. öld, heldur en í íslenzkri heiðni á 10. öld.
Yfirleitt er mjög erfitt að leggja trúnað á það mál
sumra manna, að afturför í grimd, en framfarir í mannúð séu