Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1990, Page 124

128
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Undir því loki sem er nærhæfis ofan þétt,
sjóða skal blekið seint og rétt.
En ekki vella elds með megni og ofsa há;
meira af gufunni missist þá.
Froðuna þá sem fyrsta gufan færir af sér
öngvaneginn burt taka ber.
Heldur skaltu hana hræra í sundur hægt með mak,
víðileggskorn þú til þess tak.
í pott úr járni best mun gjöra blekið þér.
Síist þegar fullsoðið er.
Hirð í leirkalli, heng svo loksins hátt í rót.
Bene, vale, brúka og njót.91
Samkvæmt aðferðinni, sem lýst er í kvæðinu skal taka góðan sortu-
litunarlög og láta sjóða. Pegar sýður skal bæta í hann sex spannar-
löngum víðileggjum ólaufguðum og láta sjóða litla stund í lokuðum
potti en taka síðan upp úr leginum. Löginn á að seyða í potti með þéttu
loki yfir hægum eldi þar til skrift með heitu bleki er skýr. Froðu sem
myndast á að hræra saman við löginn með víðilegg.
Sönru aðferð er lýst í Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Páls-
sonar. Þar segir að þegar sortulyng sé notað til litunar séu blöðin af því
söxuð gróft og lögð í vatn í viku til hálfan mánuð og klæðið sem á að
lita síðan soðið með blöðunum í leginum. Þetta gefur dökkbrúnan lit en
til að lita svart er mýrarsortu bætt í litunarlöginn. Blek er búið til úr
þessum sortulegi á þann hátt að spænir af hrávíði eru látnir liggja í
leginum þar til þeir mýkjast en lögurinn síðan soðinn þar til liann
verður þykkur og límkenndur. Þess má geta að mikið fannst af spæni
í gólfskánum rústanna. Líklegt er að þessi aðferð við að búa til blek nái
lengra aftur í tíma og að blek svipað þessu sé á flestum íslenskum mið-
aldahandritum þótt ekki verði um það fullyrt. Trúlegt er að þeir sem
fyrst fluttu til landsins tæknikunnáttu til bókagerðar hafi þekkt aðferð
til að búa til barkarblek þótt þyrnirunna hafi þeir enga fundið hér á
91. Uppskrift Ólafs Halldórssonar cftir AM 205 8vo. Kvæðið cr einnig að finna í fleiri
handritum, sjá Ólafur Halldórsson: „Bókagerð", bls. 78-79.