Fróði - 22.12.1884, Blaðsíða 1

144. filad. AKUREYRI, MÁNDDAGINN 22. DESEMBER 1§§4.
277 278 279
Brjef frá alþýðumanni.
I.
Oóði vin\
Það er ekki langt síðan að jeg
las í Fróöa áminning til vor ís-
lendinga að vakna loks af lönguin
dvala og fara að hugsa um þjöðfje-
lagsmálefni vor og landstjórnarmál.
iíminning þessi var ekki löng eða
margorð, en þess betur tók jeg þá líka
eptir orðunum, sem þau voru færri, og
virtist mjer í þeim fólgin góð hug-
vekja, eða cf til vill rjettara sagt hug-
vekjur, er vjer ættum ekki að láta sem
vind um eyrun þjóta. Það er sann-
leikur, að vjer þuríum að vakna til
framkvæmdar og starfsemi, og megum
ekki sofa lengur eða vera andvaralaus-
ir og aðburðalausir , heldur verðum
vjer með lífi og fjöri að safnast sam-
an undir merki ættjarðar vorrar eins
og skilgetnir og skírbornir niðjar vorra
frægu feðra, til að reka úr landi allar
óvættir, sern standa nú á vegi þjóðar-
innar til frelsis og framfara. Jeg get
ekki trúað því, að aldauða sjeu allar
ættir hinna fornu höfðingja og her-
manna, sem reistu sjer byggðir og bú
í landinu, og hjeldu hjer uppi með
heiðri og sóma blómlegu lýðveldi í
nokkrar aldir. Jeg get ekki trúað
því, að að eins iifi nú eptir afkomend-
ur þræla og ánauðugra manna, er einn-
ig komu hingað tneð hetjunum og tórðu
hjer í skjóli þeirra. Og þó veit hei-
lög hamingjan, að svo lítur út fyrir
mínum sjónum, sem nú sje fátt manna
í landinu, er hafi nokkurn teljanda blóð-
dropa í æðum sínum úr hinum göfugu
goðorðsmönnum fornaldarinnar. Er þetta
missýning? Jeg vildi svo væri. tá
fóru einatt íslenzkir bóndasynir ferða
sinna fyrir erlendum höfðingjuin og
jafnvel konungsmönnum, nú láta odd-
vitar þjóðarinnar ótiginn útlending
bjóða sjcr og ættjörð sinni margan ó-
jöfnuð, án þess þeir hafi svo sjeð verði
neina tilfinning af því, og því síður
reyui að andæl'a móti slfku.
En það dugar ekki að barma sjer
sf og æ af því, að þessi kynspiliing
og aptarför er komin í landslýöinn,
heldur verður nú að tjalda því sem
til er. í»ó vjer sjeum eigi slíkir að
spekt og ríki sem forfeðurnir, þó vjer
stöndum að baki þeim í dug og at-
gerfi og llestu því, sem eiginlega ger-
ír manninn að manni, þá erum vjer
eigi svo máttlausir að vjer getum eigi
framkvæmt meira ættjörð vorri og þjóð
til gagns og sóma enn nú gerum vjer,
ef viljinn tii þess væri einbeittari og
áhuginn á því betar vakandi. það
er ekki nóg að segjast vilja lramlarir
landsins og fólksins f öllu góðu og
fögru , ef þessi vilji er ekki nema
nafnið tómt. það þarf að vera stað-
ur í viljanum, ef hann á að geta bor-
ið nafn meö rentu. Hann þarf að
vera stálvilji en enginn stefnuvilji. Ept-
ir viljanum fer viðleitnin og írain-
kvæmdirnar. Ef hann er Iftill og lin-
ur verða þær litlar, og eí hann er
sterkur og staðgóður, veröa þær til-
tölulega miklar. Mjer þykir líklegt, að
oss íslendinga vanti ekkert svo nú á
dögum, til að geta vcrið jaínsnjallir
forfeðrunum, sein staðlestu viljans.
Vjer munum upp og ofan vera viðlíka
geínir og úr garði gerðir af náttúr-
unnar hálfu sem þeir, viðlíka greindir
og gáfaðir , viðlíka stórir og sterkir.
Hversvegna framkvæmum vjer þá miklu
ininna enn þeir? þeir hlóðu að kalla
á hverri jörð túngarða, engjagarða,
hagagarða, merkjagarða, o. s. frv.,
sem merki sjer til eptir mörg hundruð
ára, en vjer gerum harla lítið í sam-
anburði við það, og svo má heita að
vera um hvað eina. það er bersýni-
legt, að þeir höíðu einbeittari áhuga
og öflugri vilja til að vinna slfk nyt-
semdarverk heldur enn vjer, og þess
vegna varð af framkvæmdinni hjá þeim.
Fetta atriði er að ætlun ininni mjög
hugleiðingarvert, og það sein vjer fyrst
og einkum þurfutn að hafa oss hug-
fast, er að innræta oss kjark og stað-
festu viljans til að fá því framgengt,
sem vjer eptir beztu þekking og sann-
færing álítum gott og gagnlegt.
það er alkunnugt, að í landi voru
er nú ár frá ári að vaxa óánægja
með margt í þjóðfjciagsskipun vorri.
Jeg veit raunar, að sú tíð hefir aldrei
verið og mun aldrei korna, að allir
sjeu ánægðir í þessu tilliti, en mikill
munur er á því, hvernig óánægjunni
er varið, hún getur verið meiri eða
minni eptir því sem tilfinningar manna
eru næmari eða sljórri, eptir því hvort
menn eru nær því að vaka eða sofa,
hún getur verið sanngjörn og ósann-
gjöru, sprottin af gildum ástæðum eður
ekki gildum, og frain eptir þeim göt-
unum. Ef að nú þjóðfjelagsskapur vor
og stjómarhagur er eigi í svo góðu
lagi, sem með sanngirni verður ætlast
til, þá eru eðlilegar orsakir til meiri
eöa minni óánægju, og hún verður þá
aö vera landsmönnum hvöt til að vilja
sterklega og reyna af öllum mætti til
að bæta úr skák.
Ef oss íslendingum er full alvara
að vilja leitast við að bæta úr þeim
brestum, sem eru á hjá oss, þá verða
sem flestir kraptar í landiuu og þjóð-
inni að leggjast á eitt til þess. Eng-
inn einstakur maður má liggja á liði
sfnu, og þessir einstöku verða að taka
höndum saman, vera samhentir og
saintaka í því, að miða málefnum Iands-
ins áfram í það horf, er menn álíta
hagfelldast og heillavænlegast , en
forðist sem mest öll mistök og varast
að eyða kröptum sínum og annara fje-
lagsbræðra sinna með því að tog-
ast á um einstök miður merkileg at-
riöi. í*egar einhver hefir í hyggju að
^ygoj3 sjer nýtt, traust og haganlegt
hús til íbúðar, þá gerir hann fyrirfram
áætlun nm hvernig það skuli vera,
hann dregur upp mynd af þvf, að
minnsta kosti í huga sínum, og einnig
á pappírnum. Hann þekkir þarfir sín-
ar og efni, og eptir hvorutveggju þessu
reynir hann að laga áætlunina um hinn
nýja bústað. Þarfirr.ar heimta, að
húsið hafi svo eða svo mikla stærð,
og ymsar ástæður heimta, að herbergja-
skipunin sje svo eða svo, en efnin apt-
ur á móti setja þrengri eða rýrnri tak-
mörk, hversu stórt húsið geti verið og
úr hverju efni, hve mikið skreytt o.
s. frv. í*að er ekki svo lítil urnhugs-
un sem maðurinn þarf að hafa fyrir-
frain um þessa húsbygging sína, ef
hann á ekki að flana að henni ráðlaus-
lega. Enn þá meiri undirbúniug og
ráðagerðir þarf, ef margir menn í sam-
eining og fjelagi ætla að byggja sjer
hús, því þá koma frain hjá þeira hverj-
um f sfnu lagi misjafnar skoðanir um
yms atriði, og eigi allir fjelagsmenn
að verða á eitt rnál sáttir um það,
hvernig fjelagshúsið skuli byggja, þurfa
venjulega sumir þeirra eða allir hver
um sig að brjóta odd af oflæti sínu
að einhverju leyti, og sætta sig við,
að þetta eða hitt sje haft öðru vísi ehn
honum sýnist bezt fara. í»ví flerri
sem í fjelaginu eru og því merkari sem
byggingin er, þess sjálfsagðara er -að
skoðanir fjelagsmanna verði skiptar.
Og þá er ekki tiltökumál þó skiptar
skoðanir komi fram, þegar heil þjóð
ætlar að koma á hjá sjer nýrri fjelags-
bygging, nýrri þjóðíjelagsskipun.