Suðri - 12.10.1886, Blaðsíða 2

106
lægt sjónum, og í mýrum sjást all-
staðar staurar og rótarhnyðjur ; pessi
viður verður pó ekki notaður til ann-
ars en í eldinn. Eg sá pess alstaðar
merki á ferð minni í sumar, að Yest-
firðir hafa síðan á ísöldinni hækkað
um 100—200 fet, gamlir malarkamh-
ar, strandlínur, leirhörð o. fl. benda á
petta; rekaviður hefur komið að land-
inu, löngu áður en landið hætti að
rísa úr sjó — ef pað annars er hætt
ennpá — víða í Strandasýslu kemur
viður úr jörðu í mýrum og moldar-
börðum mörg hundruð faðma frá flæð-
armáli. |>ó rekinn sé minni en áður,
pá fá pó Hornstrendingar nægilegt af
nýjum viði til allra parfa sinna. Mest-
ur rekaviðurinn er ótiltelgdur, barkjar-
lausir trjádrumbar með róta- og greina-
öngum, pó rekur náttúrlega líka tölu-
vert af telgdum viði, skipsflekum og
pess konar. Hornstrendingar gefa við-
artegundunum ýms nöfn, t. d. rauði
viður, hvítfura, tjarfura. línfura, selja,
brúnselja o. s. frv. Líklega kemur
mest af viði pessum með straumum
frá Ameríku, en rekinn hefir farið að
minnka pegar byggðist fram með fljót-
unum og skógurinn fór að eyðast; pað
hefur borið við, að samtengdir flotar
af ótelgdum trjám hafa rekið; pess kon-
ar flota láta menn opt berast með
straumi niður eptir fljótunum og get-
ur pá borið við að sumir flækist út úr
ánum út í haf. í hitt eð fyrra rak í
Munaðarnesi við Ófeigsfjörð reykjar-
pípu með reyrleggi eins og rauðir menn
liafa í Ameríku. Árið 1797 rak á
Ströndum og á Norðurlandi mikið af
vestindiskum sykurreir »og pótti furð-
anlegt« (Espólíns Árb. XI. bls. 86) og
enn reka stundum á Ströndum sunn-
an úr löndum digrir reyrleggir allt að
pví 9 álna langir. Rekinn á Horn-
ströndum er sjaldan eign jarðanna par
sem rekur, hann hefur optast verið
seldur eða gefinn frá jörðunum á fyrri
tímum; eins og vanalegt er, eru pað
einkum kirkjurnar. sem eiga ítök pessi
og pað sumar fjarlægar t. d. eins og
Eeykholtskirkja. Áður á dögum sóttu
menn úr fjarlægum héruðum rekavið
frá Ströndum. Eggert ólafsson segir
frá pví, að seint á 17. öld hafi menn
frá Barðastrandar-, ísafjarðar-, Stranda-
og Húnavatns-sýslum sótt pangað við
á stórum byrðingum, á 18. öldinni
hættu menn að smíða byrðingana en
sóttu rekavið á áttæringum og teinær-
ingum og var pað miklu örðugra,
kostnaðarmeira og hættulegra; nú kem-
ur pað varla fyrir að menn geri sér
ferð norður á Hornstrandir langt að
til pess að sækja við, einstöku sinnum
selja Strandamenn viðarfarma yfir á
Skagaströnd eða annarstaðar í Húna-
vatnssýslu.
Sumstaðar eru allgóðir smiðir á
Ströndum, smíða peir á vetrum kyrn-
ur og sái, aska ogamboð af ýmsu tagi;
selja peir petta pegar kaupendur fást
en samgöngurnar eru svo örðugar, að
peim getur lítið orðið úr vinnu sinni;
fyrrum var töluvert meira smíðað af
pessu, pá komu menn til Stranda
bæði til pess að fá sér rekavið og bús-
gögn, sumir á sjó, sem fyrr er sagt,
sumir á landi, gengu pá heilar lesta-
ferðir yfir Drangajökul frá Langadals-
og Snæfjallaströnd, en nú er miklu
minna um slíkar ferðir en áður. Slcjól-
ur, sáir, smjörílát og askar, sem eg sá,
voru víðasthvar fremur laglega smíð-
uð og allt sívafið með girði.
|>að er auðséð á bæjum Hornstrend-
inga, að peim hefur ekki verið viðar-
vant, flest eldri hús eru svo gjörð, að
veggirnir eru hlaðnir upp úr staurum
í mörgum lögum og mold á milli, bæj-
ardyragöngin eru opt flórlögð með ein-
tómum drumbum og í öllu lýsir sér
hin mesta timbureyðsla. í nýjari hús-
um er eigi eins mikið í borið, vegg-
irnir eru úr mold, hlaðnir upp úr
klumbuhnausum og strengjum og sum-
staðar piljað innan milli stafs og veggj-
ar með fiettum rekatrjám, á einstaka
bæ eru timburskemmur nýbyggðar svo
er t. d. á Dröngum og Horni og par
er gestum boðið inn; stofuhús sá eg
hvergi undir palli eins og annars er
títt á íslandi, nema í Ófeigsfirði, par
er góð bygging, túngarðar miklir, tölu-
verðar jarðabætur og jörðin að öllu
vel setin. Annars má bygging á Horn-
ströndum víðast heita léleg og enn
vantar töluvert á, að prifnaður og
hirðusemi sé 1 góðu lagi, en svo er nú
pví miður enn pá víða á útkjálkum
pessa lands. J>að er heldur ekki mik-
il furða pó ýmsu sé ábótavant par
sem menn hafa við svo margt að stríða,
óblíða veðráttu og alls konar barðindi
og pað sem mest gerir, samgönguleys-
ið, sem heldur mönnum útilokuðum
frá pekkingu á öllum siðum og hátt-
um annara manna. Gamlir siðir og
hættir haldast furðulega lengi í af-
skekktum héruðum, lifnaðarhættir
manna liafa tekið fjarska miklum
breytingum á seinustu prjátíu árum
um miðbik landsins einkum að norð-
an, en víða á Vesturlandi er allt enn
pá með gamla laginu, einkum í af-
skekktu sveitunum.
Eg hefi áður minnst á samgöngurn-
ar, pær geta ekki verið verri en pær
eru á Hornströndum, og eru mestu
undur, að nokkur maður skuli geta
unað við slíkt, en vaninn gefur list-
ina; par kemur aldrei póstur og frá
pví í Ófeigsfirði og norður á Horn er
hvergi til fréttablað á neinum bæ nema
í Bjarnanesi undir Hornbjargi og má
geta nærri hve fljótt og reglulega pað
berst. Á sumrum eru flestar ferðir
farnar sjóveg, fjallvegirnir eru varla
færir nema gangandi mönnum og laus-
um hestum, á vetrum verður hver að
kúra 1 sínu hreysi án pess að vita
nokkuð um pað, sem annarstaðar ger -
ist; skíði veit eg ekki til að séu not-
uð, enda er pað örðugt vegna lands-
lagsins, en víða hafa menn »prúgur«
pegar peir ganga 1 ófærð á vetrum.
|>rúgurnar eru svo gerðar, að ólum
eða snærum er riðið innan í allstóran
sviga, og er fóturinn festur á miðjuna
með snærishöptum; illt mun vera að
ganga á pessu fyrir óvana, pví menn
verða að ganga gleiðir og sletta til fót-
unum, svo hver prúgan komi ekki í
bága við aðra. — Verzlunarferðir eru
langar og örðugar fyrir Hornstrend-
inga sem von er, sunnantil á Strönd-
unum verða peir að fara langa sjóleið
annaðhvort á Reykjarfjörð eða Skaga-
strönd, en norðantil hafa peir orðið að
leita til ísafjarðar, urðu peir pá að
fara landveg í Jökulfirði annaðhvort
yfir Skorarheiði eða Hafnarfjall og svo
sjóveg paðan yfir Djúpið. Fyrir hér
urn bil 25—30 árum fór Stígur á
Horni (ftð-íaMjsjóveg alla leið og ýms-
ir fleiri úr nágrenninu, pó petta væri
liægra til flutninga, pá er pað mesta
hættuför að fara á opnum bátum kring-
um kjálkann, er vestur gengur, úti í
regin hafi, purfti til pess stóra báta,
marga menn og duglega og eigi hægt
að fara nema í beztu sumartíð og gátu
menn pó orðið veðurtepptir vikum sam-
an. Fyrst 1882 gátu fengist samtök
til pess, að menn lögðu drög fyrir
skip til lausakaupa frá ísafirði á Hafn-
arbás; hefur par síðan komið lausa-
kaupmaður á sumrin og er pað mikil
hægð fyrir pá er nyrzt búa á Horn-
ströndum. Hafnarbás er prýðilega íal-
leg vík fyrir vestan Horn og allgott
skipalægi, er par tignarlegt að líta yfir
í góðu veðri, pverhnýpt bergin himin-
há beggja megin, Heljarvíkurbjarg að
vestan en Hornbjarg að austan ; flóinn
spegilfagur, snjór á bláum brúnunum
og allmikið undirlendi fyrir fjarðarbotn-
inum, par væri fallegt ef einhvern-
tíma yrði svo — sem vel gæti verið
— að stórt fiskiporp væri við fjarðar-
botninn og fjöldi af fiskiskipum á höfn-
inni, hér purfa pilskip sjaldan langt
að fara til pess að ná í góðan afla.
[Niðurlag næst].
Efnilegur landi vor.
II.
—:o: —
Cristianiu 11. sept. 1886.
Herra ritstjóri!
Eg lief um nokkur ár haft færi á
að kynnazt landa yðar hér, hr. Stefáni
Jónassyni, og leyfi eg mér pví að biðja
yður að taka í yðar heiðraða blað hjá-
lagða grein. Eg tel að eg hafi breytt
réttilega með pví að rita greinina og
trúi pví einnig að sérhver sómi, sem
tápmiklum og duglegum manni er
sýndur, verði honum einungis til góðs