Heimskringla - 24.10.1928, Blaðsíða 1

AVE., and SIMCOE STR.
WinolpcK —Man.
Dept. H.
Siuai 37244 — t?*r lfnar
Hattar hrelnsaSlr uf radurný jatflr.
Betri hreinnua jafnftdýr.
XLIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN
24. OKT. 1928
NÚMER 4
Öanumst vl«aklfti vl« ntaibajarmeai
metl mikilll nákvæmnl og tlfti.
FATALITUN OG HREINSUN
Rilice Ave. and Simcoe Str.
9
C A N A D A
Frá Brandon var simaö á mánu-
^aginn, að Mr. Donald G. McKen-
zie, tollnefndarmaöur 'heföi veriö til-
nefndur sem þingmannsefni í Lands-
<lowne kjördæmi, við aukakosningarn
ar. sem fara þar í hönd, á tilnefning-
arfundum liberala og proigressíva er
haldnir voru á laugardaginn var; til-
nefningarfundur progressíva að Alex-
ander en tilnefningarfundur liberala
aö Griswold. —Aö Alexander talaði
Bracken forsætisráöherra og kvaðst
ganga að því, aö Sjö-systra málið
yrði aðal úrslitaefnið í kosningunum.
Mr. McKenzie talaði þar næstur, og
kvaðst hafa samþykkt að .taka við
stoðunni sem ráðherra náma og auðs-
uppspretta i ráðuneyti Brackens, ef
hann næði tilnefningu á þessum fundi.
Kvaðst hann ekki leggja sérstaka á-
herzlu á það hverjum flokki hann
íylgdi, aðeins hafa velferð Mani-
tobafylkis fyrir augum, og myndi hann
vinna allt er hann igæti í fylkisþarfir.
Kvaðst hann glaður skyldi koma á
opinn flokksfund conservatíva ef
hann yrði haldinn, og reyna að fá
bar allan þann styrk er hann gæti til
þeirrar fyrirætlunar.— Mr. J. W.
Smith, frá Rapid City kvað skýring-
ar beggja ræðumanna fullnægjandi.
Þegar bændur hefðu myndað með sér
pólitízkan flokk, þá hefði sér sannar-
lega skilist, að sá flokkur vildi ekk-
ert hafa með gömlu pólitízku flokk.
ana að igera. Ef Mr. McKenzie gæti
nú sagt, að hann væri ekki háður
nokkrum pólittzkum böndum, þá væri
hann ánægður fyrir sitt leyti.
Mr. McKenzie fullyrti að svo væri
ekki, og tilnefndi Mr. Smith hann þá
sent þingmannsefni. Var það stutt
af Mr- Roy McPhail. En áður en
tilnefningin fór fram var Mr. Mc-
Kenzie lagður af stað til Griswold.
—(Á tilnefningarfundinum að Alex-
ander voru viðstaddir unt 75—80
fulltrúar.)
A tilnefningarfundinum að Gris-
'vold voru unt 40 til 45 fulltrúar.
Stýrði fundinum R. K. Smith for-
ntaður liberala i Landsdowne kjör-
dæmi. Viðstaddir voru einnig H.
A Robson, K.C., leiðtogi fylkisliber-
ala, Duncan Cameron formaður lib-
erala flokksins í Manitoba; J. T.
Morkin, formaður liberala í Winni-
Peg. o. fl., o. fl.—
Toluverð óánægja kom í ljós á
fundinum með tilnefningu Mr. Mc-
Kenzie, eins og á stóð. Herrnir
Kegnin, að ýmsir fulltrúar hafi talað
heizklega á móti tilnefningunni,
Og enginn verið ánægðari með hana
«n svo, að jafnvel þeir er helzt mæltu
nieð henni kváðust aðeins gera það
vegna þess, að þeir treystu ekki liber-
al þingmannsefni að ná kosningu, ef
þrir væru í kjöri, en conservatívum
'rði endilega að bægja frá sætinu.
Kkki samþykktu allir fulltrúar .til-
nefninguna. Sátu sex eða átta, er
aðiir fulltrúar stóðu upp til sam-
Þykkis.—
hundarstjóri spáði samruna lib-
erala og progressíva. “Eg sé ekkert
annað en einhverskonar samruna
ffamundan liberölum qg progressívum.
I‘að er býsna hart aðgöngu að biðja
ntenn, sem fæddir eru liberalar, að
fara, þenna veg í þetta skiíti, en eitt-
hvað verður að gera. Milli þessara
‘tveggja flokka er skilgreining án þess
aS nokkru muni. Einhverntíma
nljóta þeir að renna saman en mér
finnst að yngri flokkurinn eigi að
stiga fyrsta skrefið í þá átt.”
Því bætti fundarstjóri við, að það
væri trú sin, að ef Mr. McKenzie
næði kosningu, þá myndi hann koma
miklu til leiðar um það, að flokkarnir
rynnu saman.
D. G. McKenzie, sem tilnefndur
var á laugardaginn sem þingmanns-
efni Brackensstjórnarinnar í Lands.
downe kjördæmi, var tekinn í fylkis-
ráðuneytið á mánudaiginn var. Vann
hann embættiseið að stjórnarskránni,
sem ráðherra náma og náttúrufrið-
inda Manitobafylkis, kl. 11 f. h., að
viðstöddum forsætisráðherra og ráð-
henra hans. Perdue háyfirdómari
tók eiðinn af Mr. McKenzie, i fjar-
veru fylkisstjórans, Hon. T. A. Burr-
ows.
Fyrra þriðjudagskveld varð sá
merkisatburður hér í Winnipeg, að
stofnuð var staðardeild Kú Klúx Klan
félagsins nafnkunna, á fundi er hald-
inn var í Norman Hall. Var skipu.
lagsfrömuður félagsins í Manitoba-
fylki, Daniel C. Grant frá Brandon
helzti ræðumaður fundarins. Hafði
verið boðað til hans með leynd, en
þó hafði Free Press komið einum
fregnritara sínum á fundinn og birti
blaðið itarlegan fundargerning dag-
inn eftir. Kvað sú frétt Mr. Grant
hafa farið stórum orðutn um hið
hræðilega lastabæli Winnipeg, því-
nær glæpsamletgt afskiftaleysi lög-
reglustjórans, Chris. Newtons og
siðgæzlustjóra lögreglunnar, William
Eddy, og lýst því, hvilík nauðsyn
væri til þess, að þeir yrðu tafarlaust
reknir frá embætti. Þessi Klan ætti
ekkert skylt við Bandaríkjaklaninn,
! heldur væri hann runninn vestan úr
I Sask. og hefði þar “algerlega hreins-
|að til” i Moose Jaw og fleiri bæj-
um, er hefðu verið hln eitruðustu
spillingarbæli, áður en Klaninn kom
þangað, en væru nú aðsetursstaðir
réttlátra. — Ekki var St. Boniface
borin betur sagan en Winnipeg enda
væri þar fullt af kaþólskum mönnum
og páfavaldi, en Klaninn væri hinn
öfluigasti óvinur allra slíkrar fordæðu.
Þyrfti að taka vel í þann lurg og
yfirleitt í lurginn á Gyðingum, Negr_
um qg óbrezksinnuðum og ókonung-
hollum tartaralýð, er gengi hér ljós-
um logum, og væru frumkvöðlar
flærðanna og uppspretta allskonar
spillingar. Aherzla var lögð á það,
að félagsigjöld væru. greidd.
Þegar Mr. Grant las þessa frá-
sögn Free Press vildi hann ekki kann-
ast opinberlega við allt er þar var
sagt, en þá stimplaði Mgr. Jubinville,
kaþólskur prestur og aðstoðarmaður
Beliveau erkibiskups i St. Boniface,
Mr. Grant sem raggeit og óskilríkis-
mann í hvívetna, og lýsti því yfir að
rómversk-kaþólska kirkjan myndi
beita öllu afli sínu til þess að taka
fyrir kverkar Klansins, ef hann ætl-
aði að hefja ofbeldisstarfsemi sína
i St. Boniface. I sama streng tók
lögreglustjórinn þar, Mr. Th. Gagn.
on.
Skutu nú Klansmenn á fundi i Nor-
wood og andæfðu þar ýmsu í Free
Press. Einn maður, er eigi var
albúinn að fylgja þeim í öllum atr-
iðum nema greinilegri skýringar kæmu
fram um þau var rekinn af fundi.
Eftir félagsgjaldi var gengið, sem
vonlegt var, og skýrt frá því að það
væri $13.00 fyrir karlmenn, fyrstu
sex mánuðina en fimmtíu cent 4 mán-
uði eftir það, en $6.50 fyrir konur
og minni upphæð ársfjórðungslega
eftir það.
Free Press segir að Newton lög-
reglustjóri hafi kynnt sér fundar-
igerninginn, en eigi fundið ástæðu til
þess að elta ólar við Klaninn að
svo stöddu, talið þetta fimbulfamh
og markleysu eina. Lögsóknari
Stjórnarinnar R. B. Graham, K. C ,
hafði hið sama að segja, og lét á sér
skilja, að þetta myndi ekki sizt gert
af því að kunnugt væri, að álitleg
upphæð af félagsgjaldinu rvnni jafn-
an í launasjóð skipulagsfrumkvöðl-
anna.
i-iei fö rsJf* P* L
Bæj aretj órnakosningar faj'a nú i
hönd hér í Winnipeg. Hefir Dan
McL.ean borgarstjóri tilkynnt opin-
berlega, að hann muni sækja um
endurkosningu. Sem stendur er tal-
ið sennilegast að eqginn sæki á móti
honum, þótt einhverjar fregnir spyrð-
ust um það, að John Queen, fylkis-
þingmaður myndi sækja á móti hon-
um undir merki óháðra verkamanna.
Blaðið Tribune skýrir frá því, að
leiðtogar flokksins hafi neitað því,
að það væri í ráði, enda hefir það
verið nokkurskonar hefð, að borgar-
stjóri hér sæti tvö kjörtímabil í
embætti.
Frá Ottawa er símað 20. þ. m. að
fánamál Kanada muni verða á döf.
inni á næsta sambandsþingi. Er sagt
að C. R. Maclntosh, liberal þingmað-
ur frá North Battleford, munf verða
framsögumaður þess máls á þingi að
Kanada fái sérstakan fána. Kom
það til orða fyrir nokkruin árum, og
urðu um það þær stælur, að ekkert
var gert til þess að hrinda því i fram-
kvæmd. Sagt er að Mr. Maclntosh
ætli ekki að leggja það til að Kanada
afneiti “Union Jack,” heldur koma í
þann fána einhverju kanadisku sér-
einkenni. Kveður hann svo vera í
Astraliu og Nýja Sjálandi, qg hafi
þegnar þeirra ríkja komið fram und-
ir þvi merki á ólympisku leikjunum í
sumar, þar sem Kanada hafi ekkert
séreinkenni ihaft. En engin laun-
ung er það, að til þess þykir mörg-
um tími kominn.
Eftir því sem “Tribune” skýrir frá
nema byggingarleyfi, sem veitt hafa
verið í Winnipeg 1928, $9,341,210.00.
I fyrra námu byggingarleyfi samtals
$7,569,300.00 Arið 1926 námu þau
$10,362,000.00 en þá var byggð hin
mikla búð Hudsons Bay félagsins.
Enn eru nokkrar vikur eftir af bygg-
ingartímanum, og þá ekki talið ólík
legt að bygingar muni ná hámarkinu,
er sett var i hittifyrra. Er þetta
einn vottur um að atvinnulíf er að
glæðast hér, enda enginn efi á því.
að miklar uppgangstímar eru nú fyrir
hendi i Manitobafylki.
----------x----------
Fjær og nær.
Séra Þorgeir Jónsson messar að
Arborg sunnudaginn 28. þ. m. kl. 2
ef.tir miðdag.
Á fimmtudaginn í fyrri viku var
frú Önnu og séra Albert E. Kristj-
ánssyni boðið til 'kveðjusamsætis að
heimili Mr. og Mrs. Hjálmars Gislá-
sonar, að Victor stræti hér i bænum,
og mun það hafa verið í samráði við
Málfundafélagið íslenzka. — Voru
ágætar veitinigar framreiddar, og
kveðjur fluttar yfir borðum. Mr.
Hjálmar Gíslason flutti aðalræðuna;
gerðiglögga grein fyrir samræminu
í persónulegum skoðunum og opin-
berri framkomu séra Alberts og þakk-
aði honum einlægni hans við allt
sem hann vissi satt og frjálst. For_
seti máifundafélagsins, Sigfús B.
Benedictson tók í sama strenginn eins
og allir þeir, er þar báru þar fram
þakklætiskveðjur og árnaðaróskir.
Aðrir sem mæltu þar nokkur orð
voru Mr. qg Mrs. Fr. Swanson, Mr.
og Mrs. J. Jónatansson, G. K. Jóna-
tansson, og Sigfús Halldórs frá
IHöfnum. Samsætinu sleit fyrst
æði tírna ef.tir miðnætti.

Mótmæla-
fundur
Fundur verður haldinn í
St. Paul’s United Church
á horninu á Notre Dame
Ave. og Pearl Str., þriðju-
dagskveldið 30. okt. kl. 8,
til þess að mótmæla þeirri
stefnu heimfararnefndar
Þjóðræknisfélagsins, a ð
þiggja styrk af almannafé
í sambandi við heimförina
1930.
Sjálfboðanefndin.
StL-V
Frá Islandi
Isafirði 15. sept.
Slldvciði
Skip þau, sem hafa verið á sild-
vé -ðum og lagt upp afla sinn hjá
Kveldúlfi, Hesteyri, eru nú öll hætt
veíðum og hafa fiskað vel.
Hávarður Isfirðingur 12171 mál.
Skallagrímur .............12035 —
Þórólfur .... —- ........ 11681 —
Snorri Goði .............. 8938 —
Egill Skallagrímsson . . 8894' —
Arinbjörn Hersir ......... 7906 —
Hafstein ................. 6028 —
Sigríður ................. 5770 —
Alls mun Hesteyrarstöðin hafa
fengið rún 70 þús. mál.
—Skutull.
Þá er og nýlega látinn að heimili 1
sínu, Uppsölum í Öngulssitaðahreppi,
Ingibjörg Jónsdóttir, 'kona Jóns
Jónssonar bónda þar. Var hátt á
áttræðisaldri.
Reykjavík 25. sept.
Eftirmenn Valtýs og Finns
Á mánudaginn var rætt um það í
heimspekisdeild háskólans hverja
ætti að velja til að taka við prófess-
orsembæbtum þeirra Finns Jónssonar
og Valtýs Guðmundssonar. Var
kosin nefnd til þess að gera tillögur
um málið og eru í henni prófessorarn
ir Vilhelm Andersen, Hans Brix,
Bf.aridunv-Nielisen, Vatdemar Vedlel
og Ostrup. — (Sendiherrafrétt).
Glúggar nýja barnaskólans —
Akveðið hefir verið að setja hið svo-
nefnda "Vita”-gler í glugga nýja
barnas'kólans. Gler þetta er talsvert
dýrara en venjulegt gler, ien hefir þann
mikla kost fram yfir það, að hinir
“ultra”-fjólubláu geislar sólarljóss-
ins koniast í gegnum það og nýtur
þvi sólarljóssins eins vel innan við
gler þetta, eins og undir berum
himni.
Laugaborunin
Fullvíst er nú orðið, að uppspretta
Lauganna er í sambandi við holu þa
sem boruð hefir verið. Uin daginn
var borunarholunni lokað nokkra
daga. Vatnsmagnið sem úr henni
rann opinni var um þær mundir 7
litrar á sek. En er henni var lökað
jókst rensli Lauganna, sem því svar-
aði.
--------
Vel er róið
Flestum mun nú vera orðið Ijóst,
er þolinmæði hafa haft til að hlusta
á, eða lesa, allan þann ósóma er
hinir svonefndu “sjálfboðar” hafa
borið á Heimferðarnefndina á þessu
sumri, — i ræðu og riti, — að eitt-
hvað annað hefir búið undir öllu því
illindaskrafi en uppi var látið i
fyrstu. Ádeiluefnið, er svo var lát-
ið heita, var svo smávægilegt, svo
mikla leikni þurfti, fram yfir það
sem ]>eim var gefið, til þess að rang-
færa það svo, að það gæti á nokkurn
hátt sýnzt tortryggilegt, að engum
gat komið til hugar, að trúa þvi, að
út af því væri allur þessi glumrugang-
ur. Það sýndi sig sjálft, að ástæðu-
lítið var að eyða mörgum ókvæðis-
orðum út af því, að Sask. stjórnin
léti íslenzku-m borgurum hér í Vestur-
landinu, skilmálalaust, örlitla fjárupp-
hæð í té, til þess að undirbúa almenna
þátttöku þeirra í hinu mikilvægasta
hátíðahaldi er fyrir hefir komið í
sögu Islands. Ekki var sú synd svo
stór eða sökin svo mikil að út af því
þyrfti að vonskast í heilt misseri,
einkum líka þegar Sask. stjórninni
fórst það jafn vinsamlega og drengi-
lega og margoft hefir verið bent á.
Eitthvað annað sem andmælendur
höfðu ekki fulla djörfung til að koma
með strax, hlaut að búa undir þess-
um ógangi, það fundu allir. Það
vakti strax illan grun hjá almenningi,
er ráðist var á hlutlausar stofnanir —
þegar skeytuni var beint að málum
er þessu voru alveg óviðkomandi, er
tilraun var gerð til að vekja upp
fornt og fávist trúarofstæki, er göm-
ul misklíðarefni voru grafin upp og
með klunnalegu skopi reynt var að
draga úr þátttöku nianna i sjálfu há-
tíðahaldinu. Það gaf bendingu um
að einhver annar tilgangur væri á
bak við þenna sem atrglýstur var.
Fólk sá það. Hver hann var þarf
eigi lengur að spyrja. Með ritgerð-
um síðustu í Lögbengi, hefir hinn
virðulegi málsvari “sjálfboða” hra.
Hjálmar A. Bergman sagt til hans.
Um ritgerð hans i síðasta Lögbergi
þarf ég ekki að vera margorður.
Hún er að mestu leyti stiluð til mín.
Aðdróttanir hans í minn garð eru
það ákveðnari nú en þær hafa áður
verið að ég á að vera meinsærismað-
ur. Getur hann þess að fyrir níu
árum síðan hafi hann heyrt mig
“sverja fyrir rétti að Unitarar skírðu
í nafni heilagrar þrenningar.” Eg
minnist þess ekki að við höfum verið
saman i rétti nema í “Tjaldbúðar-
málinu” sæla, er hann tók sér fyrir
hendur að gera safnaðar systlcin
sín réttlaus til kirkjueiignar þeirrar
er reist hafði verið á þeirra fé. Eg
hélt sannast að segja að “Tjaldbúðar
málið” kæmi ekki heimferðarmálinu
við. Eg hélt heldur ekki að hann
myndi óska efitir að rifja það mál
upp, því svo mun það enn vera ferskt
í hutga manna að ekki myndi honum
standa óhagur af, að yfir það fyrnd-
ist betur en komið er. Það mun
eiga að skiljast svo að ég hafi átt
að leggja af þenna eið, er hann talar
um, í þessu máli. Eg minnist þess
ekki að hafa svarið það að Unitarar
skírðu í nafni heilagrar þrenningar,
i þeirri merkingu sem höf. á við með
héilagri þrenningu eða bundin er við
skilning hans á hinum almennu trú-
arjátningum. En hitt getur vel
verið, að ég hafi bent á, að i Helgi.
siða bók hinnar Uni.tarisku kidkju
sé leyft orðaval við barnsskírn, svo
hin alkunnu orð í Matt. guðspjalli (28
kap. 19 v.) megi notast við skírnar-
athöfnina í stað annara er þar standa
líka og er þá ekki vikið langt frá
sannleikanum. Vil ég benda höfundi
á, “Book of Prayer and Praise, for
Congregational Worship,” B^oston
American Unitarian Association, 18
93, pp. 188 and 192. Meira er ó-
nauðsynlegt að segja um þetta efni
að þessu sinni. En ef okkur endist
aldur til, eftir að höfundur er orð-
inn laus við hina ábyrgöarmiklu
stöðu er hann kaus sig sjálfur í, að
halda uppi hlífiskildi fyrir sótna
Vestur.Islendinga, getur vel svo farið
að nógu gaman yrði fyrir okkur, að
rifja upp Tjaldbúðarmálið gamla,
sem minningar frá æs'kuárunum.
Þá endurtekur höf. það aftur, sem
hann hefir áður borið á mig, að ég
hafi átt að segja fyrir hálfu öðru
ári siðan, að Heimfararnefndin væri
aö sækja um fjárveitingu til stjórn-
anna i Manitoba og Sask., og rétt-
lætt þá umsókn með því, “að þessi
heimför Vestur-Islendinga væri sú
ódýrasta innflutninga auglýsing, sem
að stjórnin hefði fengið, því hver
maður væri óbeirlínis útfjutninga-
agent þegar heim kæmi.”
Til staðfestingar þessum ummælum
ber hann fram vottorö frá fornvini
mínum, hra. Stephen Thorson, um
að ég hafi sagt þessi orð í húsi hans
í Langruth í fyrra. Eg verð að
játa það, að ég varð dálítið hissa á
að slíkt vottorð skyldi koma úr þeirri
átt. Eg hafði ekki átt von á því.
En ég hefði þó furðað mig enn meir
á því ef ekki hefði mér borist fregn-
ir á mánudaginn, þann 15. þ. m. um
að ekthvað þessu líkt væri á seiði,
eða tveim dögum áður en “Lögberig”
kom með þessar staðhæfingar.
Menn komu vestan frá Langruth
þenna dag til þess að geta hlýtt á
almenna fundinn er haldin var í St.
Paul’s kirkjunni þá um kveldið að
tilhlutun Heimfararnefndarinnar.
Þeir komu við á prentsmiðju “Heims-
kringlu,” og fænðu mér eftirfylgj-
andi bréf:
Langruth, Man.,
okt. 14., 1928.
Dr. Rögnvaldur Pétursson,
Kæri vin:
I gærkveldi var ég kallaður niður
í Langruth Trading búð, af ritstjóra
Lögbergs, qg var erindi hans við
mig að lesa fyrir mig bréf frá Mr. S.
Thorsyni. I bréfinu segir Mr. Thor
son að þú hafir sagt við sig, að
hver maður sem heim færi, væri ó_
beinlínis innflutninga-auglýsing. Þetta
hefir víst átt að ske þegar við heim-
sóttum Mr. S. Thorson í fyrra, þegar
þú komst hér út til að messa um
páskana. Mr. S. Thorson segir í
bréfinu að ég hafi verið viðstaddur.
Ritstjóri Lögbergs vildi fá' mi|g til
að samsinna það að ég hafi heyrt
þig tala þessi orð. En til þess
var ég ófáanlegur, af þeirri ástæðu að
ég hafði aldrei heyrt þau af þínum
vörum.
Rréfið var lesið aðeins einu sinni
svo ég veit eki hvort ég set orðin
sem þú átt að hafa sagt laukrétt
fram eins og þau stóðu í bréfinu, en
ég veit að þér er kunnugt um hvað
hér er um að ræða.
Eg hélt máske að þér kæmi betur
|að vita um þetta baknag qg þess-
|vegna skrifaði ég þessar línur.
Þinn einlægur,
(signed) S. Finnbogason.
Gerði sá, er færði mér bréfið, hr.
Jón Thorsteinsson, þá skýringu við
það, að laugardaginn næstan fyrir,
eins og bréfaritarinn tekur frani,
hefðu þeir hr. Einar Páll Jónsson
(Frh. á 4. bls.)