Alþýðublaðið - 28.08.1962, Blaðsíða 7

Jónas Jónsson frá Hriflu:
ÉG BRÁ mér austur að Laugar
vatni einn góðviðrisdag 1 lok júlí
mánaðar. Veður vár liið bezta
og landið í blómafötum. Þegar
komið var á hæðina sunnanvert
við dalinn opnaðist mikil útsýn
til fjallahringsins. Efst gróður
litlar brúnir, samfellt belti, víð-
lend tún, skógivaxnar brekkur,
silfurlækir og hlýleg sveitabýli.
Sjálft vatnið fagurgert leiksvið
æskufólks bæði vetur og sumar,
samtengir alla byggðina. Á vest
urbakka þess streyma 30 Íítrar
af sjóðandi vatni og feikna mikið
af gufu á hven,'i mínútu úr
skauti jarðarinnar. Við þá heitu
lind eru reistar fnargar stórar og
smáar byggingar, kennsluher-
bergi og íbúðir starfsfólks við
skólana. Á vetrum ér allt að 300
manns í þessari menntaborg og
litlu færri á sumrin. En á Laug
arvatni ber ekki allt upp á sama
daginn fremur en annars staðar
í þessum órólega heimi.
Fyrir nokkrum áratugum
bjuggu þar ein hjön Böðvar
Magnússon og Ingunn Eyjólfsdótt
ir kona hahs með stóran barna-
hóp. Það var þúsund ára gamalt
heimili, friðsælt og fagurt, hálf
gleymt í faðmi yndislegrar nátt-
úru. Með aldarlöngu millibili
höfðu gerzt þar sögulegir viðburð
ir. Árið 1000 þoru skírðir þar
margir sunnlenzkir heiðingjar. Á
siðaskiptaöldinni komu Norðlend
ingar að Laugarvatni á vetrar-
ferð norður yfir fjöll. Við þá
heitu uppsprettu, sem nú er köll-
uð Lindin helga, þvoðu trúar-
sterkir ættjarðarvihir norðan úr
landi sár og jarðneskar leifar
Jóns Arasonar og sona hans, einu
píslarvotta, sem íslenzka þjóðin
hefur eignast.
Ólga aldamótatimans náði tök-
um á hugum Árnesinga. Þeir
vildu eignast menntpsetur í hér-
aðinu sjálfu. Þá var byrjað að
byggja hús á Laugarvatni með
miklum áhuga, en litlum pening
um. Um þær mundir var lítið
um þjófa í landinu. Samt var
hugtak óráðvendninnar vakandi
í hugum manna. Fólk fannst ó-
skiljanlegt, áð nokkrlr menn
væru svo fákænir að byrja að
hyggja menntasetur að Laugar-
vatni í afskekktri sveit, allra sízt,
þegar lítið vár um aúð í land-
inu. En þegar á daginn kom og
samt var hafizt handa á Laug-
arvatni um töluverða húsagerð
hugkvæmdist jmyndunarríku
fólki, að hér væri um að ræða
víðtækt þjófnaðarmál. Grunur
féll á þrjá menn: Böðvar bónda
á Laugarvatni, Guðjón Samúels-
son, húsameistara og mig. Það
var talað um, að húsameistari
mundi stela timbri í Laugarvatn
frá öðrum ríkisbyggingum. Ég
þótti líklegastur til að hafa náð
með ófrjálsum höndum handa
Laugarvatnsskóla borðum, stól-
um og Álafossteppum. Böðvar
bóndi þótti líklegastur til að
hafa náð í steinlím og fleiri
byggingarvörur. Vegna þessa út
breidda orðróms sagði einn af
gáfuðustu kennurum háskólans
síðar í sambándi við fundarhöld
á Laugarvatni: „Ég kem aldrei
á mannamót á þann stað, því þar
er hver steinn stolinn". En síðan
þessi hreystyrði voru mælt eru
liðnir áratugir. Þjóðin héfur eign
ast marga athafnamikla þjófa,
án þess að beita hugárflugi til
að uppgötva þá. En á Laugar-
vatni eru á þessu tímabili komn-
ir rríárgir Skólar. Þar ér héraðs-
skóli, íþróttaskóli, húsmæðra-
skóli, menntaskóli, iðnskóli og
barnaskóli. Þar er ennfremur
rekið stórbú og mikii gróður-
húsarækt. Annað hvort sumar
sfarfar á Laugarvatni verkleg
deild. Húsmæðraskólans I
Reykjavík. Nú i sumar er starf
rækt á Laugarvatni hvíldarvika
sunnlenzkra húsmæðra. Þrjátíu
konur búa þar í senn tíu daga
hver. Sumarlangt taka 20 hús-
freyjur þátt í þessari hvíldar-
viku. Aðrir gestir skipta hund
uðum. í menntaskólanum búa
að mestu útlendir gestir, en ís-
lendingar í 'öéraðsskólanum. í-
þróttaskólinn er ekki fullbyggð
ur, þar er fámennur kennara-
skóli á vetrum, en heimavist
skortir fyrir nemendur. Þegar
sá húsakostur hefur verið auk
inn munu þar verða haldin
mörg iþróttanámskeið á vorin
og sumrin. Nemendur munu - þá
skipta mörgum hundruðum.
Héraðsskólinn er elztur og
nafnkenndastur af menntastofn-
unum á Laugarvatni. Nemendur
úr þeim skóla skipta nú þúsund
um. Guðjón Samúelsson byggði
þetta stórhýsi í sveitarbæjarstíl.
Annað minna en jafn listrænt
hús í sama stíl, reisti hann síðar
á Þingvöllum. Þessi tvö hús eru
kapítuli fyrir sig í byggingar-
sögu landsins, — en þau eru stað
sett á einum gestkvæmustu stöð
um landsins. Þessi tvö hús eru
eins konar minnisvarði um feg
urð bændabýlanna í þúsund ár.
Ekki mun þeirri húsagerð þó
haldið áfram. Með nýjum tíma
’koma nýir stílar í byggingarlist
eins og öðrum mannlégum at-
höfnum. Árið 1947 brunnu tvær
efri hæðir héraðsskólans á Laug
MYNDIN sýnir er eitt af
vikingaskipunum, sem fund
ust í Roskildefirði í sumar
kemur tipp úr vatninu. Þetta
er einn merkasti skipafundur
frá víkingatíff. Alls hafa fund
izt sex skip. En mikiff starf
er enn óunniff. Hver einasti
trébútur verffur settur í
plastpoka, sém fylltur verffur
af vatni og síffan fluttur á
Þjóffminjasafniff danska. Eng
in ákvörðun hefur enn veriff
tekinn um þaff hvort reynt
verffur aff raffa brotunUm
saman aftur.
arvatni. Síðar var húsið endur-
reist undir forj’stu Þórir Bald-
vinssonar, húsameistara Búnað-
arbankans. Nú er fegurð þessa
nafnkennda húss jafnvel meir en
fyrr. Við endurbygginguna var
haldið allri hinni uprunalegu stíl
fegurð hússins, én mörgu breytt
til batnáðar með nýrri tækni og
meiri fjárráðurh. Nemendur og
sumargestir njóta glaðra og
góðra daga í þessum prýðilegu
húsakynnum.
Brytinn Eysteinn Jóhannsson
• stýrir véitingum öllum á Laugar
vatni bæði vetur og sumar og
stendur fyrir allri aðbúð gesta,
sem þangað sækja. Ég kynntist
Eysteini fyrir meira en 50 ár-
um. Hann var þá lítill drengur
í Reykjavík og kom til fræðslu
í barnadéild Kennaraskólans.
Brytinn segist hafa fengið góð-
an grundvöll fyrir lifsstarfið hjá
Magnúsi Helgasyni, Olafi Dan
og mér. Síðan hefur Eysteinn far
ið um mörg lönd og verið bryti
og yfirmaður veitinga í mörgum
fjarlægum ríkjum. Bjarni Bjarna
son gérði meir én að standa fyr-
ir byggingu flestra húsa á Laug
arvatni. Hann útvegaði auk þess
í þessi hús til starfa marga
mjög ágæta menn, sem halda
nú áfram þróunarferli Laugar-
vatns, Eysteinn bryti er einn af
þeim.
Umgengni öll í gistihúsinu á
vegum bryta og skólastjórans
Benedikts Sigvaldasonar er góð
með afbrigðum. Ótaminn nem-
andi byrjaði að rispa.eitt af hin
um prýðilegum húsgögnum hins
endurreista skóla. Skemmdar-
verkinu var veitt eftirtekt og
málið tekið til rannsóknar. Hinn
seki fannst. Hann var látinn1
greiða viðeigandi sekt. Öllum
nemendum í skólanum var til-
kynnt, að brottrekstur frá Laug
arvatni lægi við hvers konar si9
leysi á umgengni húsa og mann
virkja. Þessi yfirlýsing hefur
haft mikil áhrif, því að ekki eru
sýnileg nokkur slitmerki á hús-
munum og eignum héraðsskól-
ans á Laugarvatni síðan viðgerð
lauk. Meðan sumargistihús starf
ar á Laugarvatni eru þrjár
kennslustofur gerðar að einum
miklum sal, og er það borðsalur
gesta sumarlangt. í þessum sal
og víðar í öðrum herbergjum
skólans eru málverk eftir flesta
helztu málara og myndhöggvara
þjóðarinnar. Flestar eru gjafir
þessar frá listamönnunum sjálf
um á æskudögum skólans. í þess
um mikla veitingasal skipa önd-
vegi hrífandi málverk eftir
Kjarval, þer sem er prýðilega
túlkuð hi;n stórfellda náttúra
landsins á köldum, björtum vcr
degi, en andspænis í f jarlægð
mikilla salarkynna er eldmessa
Guðmundar frá Miðdal. Glóantli
hraunstraumur sprettur upp i
fjallshlíðinni og liðast eins c-g
gullband niður á láglendið. Öll
hin málverkin sýna aðrar hliðar
landsins og þjóðlífsins á eftir-
minnilegan og áberandi hátt.
| Framh.

í/ðJÞÝÐUBLAÐIÐ - 28. ágúst L962 ff