Alþýðublaðið - 14.07.1963, Blaðsíða 3

Benedikt Gröndal skriíar um helgina:
NÁMURNAR Á
NORÐURLÖNDUM
NORSKA STJÓRNIN riðaSi til
falls fyrir nokkrum dögum. Til-
efnið' var skýrsla um slys, sem
varð í kolanámum ríkisins á
Svalbarða. Kom í ljós, að ör-
yggisútbúnaði hafði verið á-
fátt. Vildi stjórnarandstaðan
draga alla ríkisstjórnina til á-
byrgðar og krafðist liess, að
liún segði af sér. Svo fór, að
iðnaðarmálaráðherrann varð að
segja af sér, og var Trygve .Lie
skipaður í hans stað.
Þetta mál hefur beint at-
liygli manna að ríkisrekstri á
Norðurlöndum. Enda I>ótt jafn-
að'armenn í þessum Iöndum
liafi haft mikil völd um langt
árabil, hafa Jieir ekki þjóðnýtt
stórar iðngreinar á sama hátt
og brezki Verkamannaflokkur-
inn gerði eftir stríðslok. Hefur
oft verið sagt, að noiTænir jafn
aðarmenn væru hægfara og
hefðu lagt þjóðnýtingaráform
á hilluna.
Þetta er að því leyti rétt, að
jafnaðarmenn víðs vegar nm
heim hafa horfið frá beirri
gömlu hugmynd, að þjóffnýta
eigi öll framleiðslutæki og
drcifingu. Þeir boða nú „bland-
að hagkerfi”, þar sem opinber
rekstur, samvinnurekstur og
einkarekstur starfa hlið vi'ð
hlið eftir því, hvað hentar
hverju verkefni bezt. Hins veg-
ar hyggjast þeir ná hinum
gamla tilgangi þjóðnýtingar-
innar betur með áætlunarbú-
skap og sterkri yfirstjórn rík-
isins á efnahagskerfinu, án
þess að það eigi alla hluti.
Þrátt fyrir þessa stefnu-
breytingu kemur við nánari at-
hugun I ljós, að þáttur ríkis-
ins í atvinnulifi á Norðurlönd-
um er mun meiri en flesta hef-
ur grunað. Sem dæmi má
nefna, að um 200.000 manns
starfa við þjóðnýtt fyrirtæki í
Svíþjóð, og í sumum lands-
hlutum er allt að 42% af laun-
þegum starfsfólk slíkra fyrir-
tækja.
Sænska ríkið hefur náð tök-
um á mörgum starfsgreinum,
sem hafa meginþýðingu fyrir
allt efnahagskerfi landsins, sér
staklega í Norður-Svíþjóð. Hef-
ur ríkið mcð þátttöku sinni
bjargað þeim landshluta frá
hruni með því að yfirtaka fyr-
irtæki, sem einkafjármagxiið'
flúði frá, eða stofna ný. Sem
dæmi má nefna málmfélag’ð
mikla í Kiruna og Norrbotten
járnverksmiðjnrnar. Ríkið er
mikill vinnuveitandi í trjá-
vinnslu Norður-Svíþjóðar og
rekur 20% allra veitingaliúsa
í landinu.
Þegar einkafjármagnið flúði
trjáiðnaðinum í Norður-Svíþjóð
tók ríkið til sinna ráða og hélt
framleiðslunni gangandi. Var
síðar stofnað voldugt ríkisfyrir
tæki í þessari grein, almennt
kallað ASSI, sem hefur fjár-
fest tæplega 600 milljónir
sænskra króna og framleiðir
alls konar trjávöru, pappír,
tilbúin hús, húsgögn og margt
fleira. *
Járn og annar málmur, sem
fannst í jörð í Kiruna, hefur
skapað Svíum mikinn auð í
aldaraðir. Nú eru beztu nám-
urnar að verða málmlausar, og
áhugi einkafjármagnsins að
minnka. Var augljóst, að ríkið
yrði að bjarga atvinnu fólksins
og byggðarlaginu. í stað þess
að bíða, þar tll komið væri í
óefni, tók ríkið strax við uám-
unum og mun græða verulega
á þeim um árabil. áður en
leggja þarf í f járfestingu tU að
finna nýjan málm og byggja
upp ný fyrirtæki.
Sænska rQdð 'hóf rekstur
veitingahúsa tU að auka menn-
ingarbrag á hinum ódýrari
samkomustöðum, sem alþýða
manna sækir. Nú hefur rikis-
fyrirtækið „Sveriges Centrale
Restaurangaktiebolag” 157 veit
ingahús á sínum snærum og 41
gistihús, og er þessi rekstur til
fyrirmyndar.
Þannig mætti lengi telja
dæmin um þátttöku ríkisvalds-
ins í atvinnulífi Svíþjóðar und-
ir stjórn jafnaðarmanna. Um
þetta hafa ekki orðið miklar
deilur, enda munu flestir hugs-
andi menn í nútíma lýðræðis-
ríkjum viðurkenna, að ríkið
gegnir miklu hlutverki á þessu
sviði. Það er því f jarstæða, sem
stundum er haldið fram í blöð-
um einkaf jármagnsins hér á ís-
landi, að þjóðirnar séu að snúa
frá ríkisrekstri. Hið gagnstæða
væri nær sanni. Ríkisrekstur ei
eitt mikilsverðasta tækið, sem
notað er í velferðarríki jafnað-
armanna, og mun svo verða um
langa framtíð.
Kommúnistar eru að sjálf-
sögðu á allt annarri skoðun i
þessum efnum. Þeir halda enn
við hinar úreltu hugmyndir um
að þjóðnýta allt. í hinni nýju
stefnuskrá Sósíalistaflokksins,
„Leið íslands til sósíalisma”, er
berum orðum sagt, að flokkur-
inn vilji þjóðnýta alla ntanrík-
isverzlunina (Sölumiðstöðina,
SÍS, SÍF, heildsalana og allt
það), frystihús og önnur stærri
fiskiðjuver og togarana til að
byrja með, en í landbúnaði
boðar flokkurinn samyrkjubú-
skap.
Tilgangur jafnaðarmanna er
að láta atvinnutækin þjóna
hagsmunum þjóðarheildarinn-
ar, en ekki einstakra manna.
Þessum tilgangi teljum við
okkur geta náð með blönduðu
hagkerfi undir sterkri yfir-
stjórn þings og stjórnar hverju
sinni. Kommúnistar telja þetta
ófuUnægjandi og vilja feta í
fótspor Rússa — og ef til vill
Kínverja.
Smurstöðin Sætúni 4
Seljum smurolíu frá öllum olíufélögunum.
Fljót og góð afgreiðsla.
Hringið í síma 16-227 — og pantið
afgreiðslunúmer.
AFENGI
DREPUR
Áfengisneyzla olli helmingi
fleiri dauðsföllum í Washington-
fylki í Bandarikjunum á siðastl.
ári en berklar, lömunarveiki, misl
ingar og bamaveiki til samans.
Samkvæmt skýrslum heilbrigðis
yfirvaldanna í Washington urðu
107 dauðsföll beinlínis af völdum
drykkjuskapar, en 88 áttu að sumu
verðu haldið í Húsafellsskógi um Verzlunar- ^ti rætur að rekja tu vínney^u.
Með í þessum tölum eru ekki
mannahelgina. — Nánar auglýst síðar. ■ dauðasiys af vöidum drukkinna
____ ________________________________________ökumanna, en þau vom allmörg.
ÞESSI mynd er tekin við und irritun viSskiptasamningsins við
Pólverja. v
Viðskiptin við
Pólland aukast
UNDANFARIÐ hefur dvalið í vörur, auk fleiri vara. Gert er ráð
Reykjavík viðskiptanefnd frá Pól- fyrir um 20% aukningu í viðskipt-
landi til að semja um viðskipti um landanna frá því sem var á
landanna fyrir tímabilið 1. októ- síðasta samningstímabili.
ber 1963 til 30. september 1964 á Af íslands hálfu önnuðust þessa
grundvelli viðskiptasamnings, sem samninga dr. Oddur Guðjónsson,
undirritaður var í Varsjá 18. nóv- ^ viðskiptaráöunautur, Pétur Pét-
ember 1949. [ ursson, forstjóri, Yngvi Ólafsson,
Samkvæmt vörulistum, sem nú deildarstjóri, Björn Tryggvason,
hefur verið samið um, er gert ráff skrifstofustjóri, Gunnar Flovenz,
fyrir, að ísland selji, eins og áður, forstjóri, og Úlfur Sigurmunds-
saltsild, frysta síld, fiskimjöl, lýsi, ^ son, fulltrúi.
saltaðar gærur, auk fleiri vara. Frá ' Bókun um framangreind við-
Póllandi er m. a. gert ráð fyrir aö skipti var í fyrradag undirrituð af
kaupa kol, vefnaðarvörur, efna- utanríkisráðlierra, Herra Guð-
vörur, sykur, timbur, járn- og stál- mundi í. Guðmundssyni og Mr.
vörur, vélar og verkfæri, búsáhöld, Michel Kajzer, forstjóri í utanrík-
skófatnað, kartöflur og aðrar mat- isverzlunarráðuneytinu í Varsjá.
SKÓGRÆKT
Framh. af 1. síðu
huga og eftirvæntingu, en það sem
hann hafi séð hafi farið fram úr
öllum vonum. Eftir 10 daga ferð
um landið með þeim Hákoni
og Baldri Þorsteinssyni, hafi hann
myndað sér skoðun um skógrækt-
armál á íslandi. Hann sagðist hafa
skilið betur vandamál uppblásturs
ins á íslandi, þegar hann hefði
verið í moldroki austan fjalls. En
hann sagðist líka hafa séð svipuð
vandamál í Japan og Ástralíu.
Walter Mann sagði, að landbún
aðurinn og skógræktin yrðu að
fara saman, þar sem skógurinn og
trén væru til að skýla gróðri land-
búnaðarins. Þess vegna væri gagn-
kvæmur skilningur skógræktar og
landbúnaðar mjög mikilvægur.
Uppblásturinn er víða um heim
eitt alvarlegasta vandamálið. —
Vandamál íslands í þessu efni er
vindurinn, landslag og lega lands-
ins, eða það hvernig landið ligg-
ur gegn veðri og vindum, sagði
Walter Mann. Landbúnaðurinn og
skógræktin verður að haldast í
hendur og styðja hvort annað í
baráttunni gegn uppblæstrinum.
Hann sagði, að starfsemi skóg-
ræktarinnar ætti að beinast að
því að kynna fólki hvernig mál
þessi standa og reyna að fá sem
flesta til að skilja orsakir þessara
hluta.
Walter Mann sagði, að sér hefði
verið sýnt það bezta og versta í
íslenzkri skógrækt og allt þar á
milli. Honum fannst ýmsar til-
raunimar í skógræktinni á Hall-
ormsstað hafa borið sérstaklega
góðan árangur. Einnig nefndi
hann í því sambandi Norðtungu,
Skorradal, Haukadal og Þjórsár-
dal.
Walter Mann lagði áherzlu á nauð
syn þess að finna hvaða trjáteg-
undir eiga bezt við á hverjum
stað. Hann sagði að það væri
þrennt, sem þyrfti að gera. í
fyrsta lagi þyrfti að velja réttar
trjátegundir á hverjum stað, í öðru
lagi að finna hið rétta afbrigði
hverrar trjátegundar og í þriðja
lagi að velja úr það sem þegar
hefur reynzt vel, til dæmis þær
tegundir, sem lifðu af frostið
mikla 8. apríl síðastliðinn.
Walter Mann fagnaði þvl að
hafa átt þess kost að finna að
máli forseta landsins og landbún-
aðarráðherra. Hann sagðist hafa
getað sagt þeim, að hann væri
mjög bjartsýnn á framtíð íslenzkr
ar skógræktar eftir þessa 10 daga
ferð sína um landið. Einnig hefði
hann lagt á það áherzlu, að hann
myndi gera allt sém hann gæti fyr-
ir íslenzka skógrækt, þegar hann
kæmi aftir heim tU Þýzkalands.
Að lokum var Walter Mann
spurður, hvort hann væri trúaður
á að á íslandi gæti vaxið upp
nytjaskógur. Þessu svaraði hann
þannig:
Ég sá í gær greni, sem á síðast-
liðnum þremur árum hafa vaxið
um einn og hálfan metra, og gef-
ur það góðar vonir. Eftir 10 ár
ættu þessi tré að vera orðin að
um 15 metra háum nytjaskógi. Ég
held að lerkið á Hallormsstað sé
framtíðartréð fyrir austan og
norðan. Þrjú beztu afbrigðin af
því þar eru framtíðartrén.
ALÞÝÐUBLAÐI9 — 14. júlí 1963 3