Verkamaðurinn - 16.09.1939, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Byggingafélag Akureyrar
og Erlingur Friðiónsson.
1 35. tbl. Alþýðumannsins svar-
Erlingur Friðjónsson grein, er
birtist í Verkamanninum um
stjórn bans á Ryggingafélagi Ak-
ureyrar. E. F. birtir þar brjef er
hann skrifaði okkur Þ. Rorsteins-
syni, og munu þau eiga að gefa
upplýsingar i þessu máli frá hans
sjónarmiði. Að öðru leyti er grein
hans skætingur til fyrri stjórnar
félagsins og fullyrðingar um, að
hún hafi notað sér þennan fé-
lagsskap til að hagnast á honum
fyrir sig og gæðinga sína. Með
þvi vill hann þá réttlæta þá ráð-
stöfun sina að vikja okkur úr
stjórn félagsins. Þá telur E. F.
að félaginu hafi verið stjórnað af
kommúnistum og gefur það einn-
ig nokkrar upplýsingar um hug
mannsins til fyrri stjórnar félags-
ins, og pólitískar ástæður fyrir
gerðum hans.
Eg ætla ekki að eyða mörgum
orðum til að andmæla þeirri
ásökun E. F., að fyrri stjórn
félagsins, og sér i lagi undirritað-
ur, hafi haft það sem saðalmark-
mið að hagnast persónulega á
félagsmönnum«. Eg held ekki að
orð hans verði tekin svo alvar-
lega, að mannorði minu sé af
þeim hætta búin. En eg skora á
E. F., þegar hann heldur næst
fund í félaginu, að leita eftir því
bjá þeim mönnum, sem eg hefi
starfað með á undanförnum ár-
um, hvort þeir beri mér einnig
það vitni, að eg hafi notað mér
félagsskapinn í eigingjörnum til-
gangi, og birta siðan árangur
þeirrar eftirgrenslunar í blaði
sínu. Ef hann treystir sannleiks-
gildi orða sinna, ætti honum að
vera þetta ljúft. Eru þá meiri
líkur til þess að hann nái þeim
tilgangi sinum, að spilla mannorði
mínu.
En það sem almenning varðar
í sambandi við ofannefnt mál er
þetta:
1. Stjórnskipaður formaður
Byggingafélags Akureyrar, er ekki
fyr búinn að taka við embætti
sinu, en hann brýtur lög þess og
virðir samþyktir félagsfundar að
vettugi.
2. Gegn vilja flestra þeirra, sem
næstir stóðu að íá íbúð bjá félag-
inu (4 þeirra böfðu þegar fest
sér lóðir við Holtagötu) sækir
E. F. um lóðir handa félaginu
niðri á Oddeyri.
3. Með þeim ráðagerðum hafa
svo tafist framkvæmdir félagsins,
að óvist er, að verkamannabú-
staðirnir verði nokkuð reistir hér
á Akureyri á þessu ári.
Svo almenningur sjái á hvern
hátt og fyrir hvaða sakir hægt er
að visa mönnum úr Bygginga-
íélagi Akureyrar, skulu hér birtar
3., 4 og 14. grein úr lögum þess,
En þau bata fengið staðtestingu
stjórnar byggingasjóðs verka-
manna:
3. gr.
Tilgangi sínum vill félagið ná
með þvi:
a) að njóta byggingasjóðs Akur-
eyrarkaupstaðar með lán út á
ibúðirnar, samkvæmt áður-
nefndum lögum.
b) að útvega iánsféáannan hátt,
ef kostur er, með aðgengileg-
um kjörum.
c) að selja félögum sinum ibúð-
irnar, með þeim kjörum, sem
ákveðin eru í lögum um
verkamannabústaði.
4. gr.
1 félagið geta allir gengið, kon-
ur og karlar, sem heimili eiga á
Akureyri, eru ekki húseigendur,
eiga ekki skuldlausa eign, er nemi
4000 kr. og hafa ekki meiri árs-
tekjur en 4000 kr., miðað við
meðaltal þriggja síðustu ára,
greiða inntökugjald kr. 30.00 og
skrifa undir lög félagsins. — Er
hinn nýji félagi þá háður lögum
þessum, eins og þau eru, eða
kunna að verða á hverjum tíma.
14. gr.
Félagsmaður getur sætt brott-
rekstri úr félaginu fyrir þessar
sakir:
a) Ef hann sýnir félaginu ftrek-
uð vanskil.
b) Ef hann verður ber að þvf að
spilla áliti félagsins.
Nú ályktar stjórnin að félags-
maður sé rækur og skal hún þá
flytja tillögu þess efnis á aðal-
fundi og ttlkynna hlutaðeiganda
skriflega, ef tillagan er samþykt.
Brottrækur félagi missir þegar
öll félagsréttindi. Hafi bann
keypt íbúð af félaginu, er hann
skyldur til að láta hana af hendi
við félagið eftir mati dómkvaddra
manna, nema hann greiði að
fullu skuld þá, er á fbúðinni
hvilir á ábyrgð félagsins.
I lögum félagsins er ekkert
um það, að menn sem hafa
meira en tilgreindar hámarks-
tekur skuli missa félagsréttindi
eða vera rækir úr félagsskapnum.
Aðeins er það sagt, að þeir
menn einir sem hafa tekjur neð-
an við ofangreint hámark geti
gerst meðlimir. Þegar ég fyrir
10 árum gekk i félagið voru
mínar tekjur neðan við þetta
hámark.
1 þriðju greininni segir að fé-
lagið geti leitað eftir lánum víðar
en hjá Byggingasjóði verkamanna
Getur það þvi ekki valdið rétt-
indamissi í félaginu, þó meðlimir
eigi hús er ekki sé byggt fyrir fé
byggingasjóðsins, en fyrir þær
sakir hefir hann visað Þorst. Þor-
steinssyni frá störfum i stjórn fé-
lagssins. Hús Þ. I5. var og byggt
á fyrsta starfsári félagsins og var
þvi ekki hægt að semja byggingu
ettir lögum er síðar voru gefin út.
Stjórn byggingasjóðsins sjálf mun
ekki hafa fundist bygging þessi
svo fjarri því sem lögin um bygg-
ingasjóð ætlast til, þvi hún veitti
litilsháttar lán til íbúðarinnar
gegn öðrum veðrétti:
Til þess nú að svifta mann fé-
lagsréttindum verður einnig, sam-
kvæmt lögum félagsins að segja
upp þeim lánum, sem félagsmað-
ur hefir fengið í gegn um félags-
skapinn. Svo framarlega sem E.
F. getur svift t*. Þ. félagsréttind-
um, ber honum einnig skylda til
að segja honum upp þessu láni.
En likt er og ástatt með fleiri fé-
laga en Þ. Þ., að þeir hafa lltið
lán hjá byggingasjóði, gegn öðr-
um veðrétti. Svo allir njóti sömu
réttinda verður E. F. einnig að
svifta þá félagsrétti og segja þeim
upp þessum aukalánum.
Þriðji maðurinn, Kári Sigur-
jónsson, sem E. F. meinar þátt-
töku i stjórnarstörfum félagsins,
var einnig líklegur til að beygja
sig ekki undir vilja formanns og
mun það hafa verið ástæðan. Eins
og áður var getið voru 4 menn
búnir að tryggja sér lóðir upp á
brekku, við Holtagötu.
Kári var einn þeirra. Hafði hann
aldrei gefið samþykki sitt til þess
að félagið byggði hús sin ein-
göngu niðri á Oddeyri. Menn
sem vilja byggja sér ibúð, leggja
mikla áherslu á að fá stað i bæn-
um, sem sé viðkomandi hentug-
ur og geðfeldur. Þar sem Bygg-
ingasjóður verkamanna, er fé al-
mennings, sýnist það beint ósann-
gjarnt að binda alla starfssemi
hans við einn ákveðinn stað i
bænum. Það er eðlilegra að menn
geti valið um að byggja, hvort
heldur hentar á Oddeyrinni eða
upp á brekku, ofan Hafnarstrætis
eða Brekkugötu. Það má hafa
sfna götuna á hvorum staðnum
eins og að taka upp margar göt-
ur á öðrum þeirra, eins og E. F.
vill gera með því að testa félag-
inu allt að 50 lóðir á Oddeyr-
inni.
Eg hefi áður haldið því fram
við stjórn Byggingarsjóðs Verka-
manna, og þar á meðal félags-
málaráðherraun, að et fé sjóðs-
ins á að geta komið fátækustu
verkamönnunum að liði, á að
byggja smáar íbúðir, sem ekki
séu seldar heldur leigðar. Það
er gert sumstaðar erlendis. — Á
meðan meirihluti ibúa kaupstað-
anna hefir ekki ráð á að leigja
sér stærri íbúðir en eitt herbergi
og eldhús, og tvö herbergi og
eldhús, myndi slik ráðstöfun
sjóðsins koma að miklu aimenn-
ara gagni. Með því má byggja
smærri og fleiri ibúðir fyrir fé
sjóðsins. Nú þegar fyrirsjáanlegt
er að alt efni hækkar í verði af
völdum stríðsins, væri enn frek-
ari ástæða til að nota fé Bygg-
ingarsjóðs Verkamanna á þennan
hátt.
Eg hefði gjarnan viljað starfa
fyrir Byggingarfél. Ak. betur en
eg gerði. En að stjórn félagsins
hafi ekki eytt nema svo sem
hálfum degi á ári í »þau 10 ár
NÝJA-BÍ Laugaidaos- og sunnu Sanikepni stá ómmm dagskvöld kl. 9: Ismiðanna
Sunnudaginn kl. Græna li 5: íftiD.
sem hún hefir hangt í stjórn
þessc, má þó marka af því, að
félagið hefir nú hjálpað 24 mönn-
um til að eignast ibúðir, Á sama
tima hafa aðeins verið bygðar 8
íbúðir á Siglufirði,’ 8 ibúðir í
Hafnarfirði og ekki hlutfallslega
fleiri íbúðir í Rvik. Og þó hefir
Byggingarfélag Alþýðu i Reykja-
vík mest bygt fyrir lán, sem
Héðinn Valdemarsson útvegaði.
Einmitt maðurinn, sem átti að
útiloka úr stjórn byggingarfé-
lagsins með bráðabirgðalögum
félagsmálaráðherra nm stjórn
Hyggingarfélaganna.
Það er satt hjá E. F. að eg
átti sæmilega góða ibúð áður en
eg bygði húsið, sem hann segir
að eg hafi heimtað að fá lán út
á bjá Byggingarsjóði Verkamanna.
Ástæðan fyrir því að eg réðist i
að byggja húsið, var sú, að eg
vildi reyna nýjar leiðir til að
kyggia ódýrt. Siðustu húsin, sem
félagið bygði urðu of dýr. Þessi
fyrsta tilraun, sem eg gerði tókst
vonum betur. Húsið varð til-
tölulega ódýrt, nálægt 35 kr, rúm-
meterinn, á meðan að önnur
hús, bygð á sama tima, urðu alt
að 50 kr. rúmm. Vinna óbreyttra
verkamanna varð hlutfallslega
meiri við mitt hús, en fagmanna-
vinna minni.
Það er sannfæring min, að með
breyttum aðferðum er hægt að
lækka nokkuð byggingarkostnað-
inn. Til þess að ná verulegum
árangri i þá átt, þarf að gera
skipulegar tilraunir, og það er
eðlilegt að þær tilraunir verði
gerðar með styrk af opinberu íé,
eða kostaðar að öðru leyti af þvi.
Að lokum þetta:
í lögum um verkamannabú-
staði er ekki skirt fram tekið
hvað átt er við með hámarki
tekna. Eg (og reyndar fleiri)
stóð í þeirri trú, að miðað væri
við nettotekjur, samkv. skatt-
framtali. Það var ekki óeðlilegt
að lög alþingis tækju þegnskyldur
manna til greina, því aðeins geta
lögin gert mönnum jafnt undir
höfði. Ýmsar ástæður, svo sem
veikindi geta valdið þvi, að efna-
hagur manna getur verið afar
mismunandi þrátt fyrir iafnar
bruttotekjur. Af ofangreindum
ástæðum leitaði ég eftir að fá lán
út á húsið sem ég byggði i til-
rauna skyni. Hitt er ósatt að eg
hafi heimtað það. Eg réðst i
bygginguna i von um þetta lán,
vitandi það, að ég hafði alt i
hættunni sjálfur. Fyrst og fremst
hvernig tilraunin tækist. Og ef
hún mistækist, þá var von min
einnig minni um lán sjóðsins til
byggingarinnar. E. F. vissi allar