Eimreiðin - 01.10.1919, Blaðsíða 41

EIMREIÐIN]
EMBÆTTAVEITINGAR
233
kvæma fyrirtæki hennar, menta hana o. m. fl. Það segir
sig því sjálft, að til þessa þarf þjóðin, hvað sem það kost-
ar, að velja þá menn, sem hún á hæfasta, því að annars
getur henni ekki vegnað vel.
Setjum nú svo, að embættin séu svo úr garði gerð, að
von sé um, að hæfir menn bjóðist í þau, þá er hinn vand-
inn eftir, að velja úr þeim hóp, sem býðst, veita embættin.
Þennan mikla vanda hefir veitingarvaldið á herðum sér,
hvert sem það nú er.
Tvent þarf til þess að veita embætti, svo að vel fari,
þekkingu á þörfum embættisins og umsækjendunum og
ráðvendni í því að fara eftir þeirri þekkingu og bestu
samvisku.
Hverjum er nú best trúandi til þessa hvorstveggja?
Hér á landi er veitingarvaldið nú að mestu í höndum
hlulaðeigandi ráðherra, jafnt hvort konungsveiting eða
ráðherraveiting er á embættinu. Vald þetta er helst tak-
markað af tillögurétti annara embættismanna eða stofnana.
En veitingarvaldið er hjá ráðherra.
Sjálfsagt má þar vænta góðrar þekkingar. Ráðherrann
getur í því efni aflað sér allra þeirra upplýsinga, sem
hann þarf.
En hitt atriðið er torveldara. Þar kemur margt til greina,
og þá fyrst og fremst stjórnmálin og stjórnmálaflokkarnir.
Ráðherrann er að jafnaði talsvert bundinn við vilja flokks
þess, er hefir hafið hann og heldur honum í sessi, og
vilji helstu manna þess flokks verður því oftast talsvert
þungur á metum, jafnvel í þeim efnum, sem ráðherrann
að lögum ræður einn. Þá eru og vensl og skyldleiki við
umsækjendur, vinátta o. fl. alt háskalegt í þessum efnum,
þar sem mikið liggur við, að vera óvilhallur með öllu.
Ráðherra sá, sem ekki vilf láta neitt slíkt hafa áhrif,
verður því nálega neyddur til þess, að búa sér til ein-
hverja reglu, einhvern kanselfístíl, sem beita má við em-
bættaveitingarnar, t. d. embættisaldur umsækjanda eða
kandidatsaldur eða slíkt. En þó að nokkuð sé til í þessu,
þá má þó geta nærri, að með slíkri aðferð veljast ekki
ávalt réttir menn á réttan stað. Ekki mundu eigendur