Tölvumál - 01.07.1999, Blaðsíða 28

Tungutækn
Nú þegar er dýrustu
fólksbílar búnir ýmis-
konar tungutækni, s.s,
talskipanir fyrir síma
og útvarp, auk þess
sem tilkynnt er um ým-
ist ástand með tali
andi og nú og kallaði ekki á vélrænar
lausnir við leit, flokkun og samantekt upp-
lýsinga.
Pólitískt hefur verið unnið ötullega að
þessum málum innan ESB og í Bandaríkj-
unum. ESB hefur lagt áherslu á að evr-
ópskt upplýsingasamfélag skuli verða fjöl-
tyngt. Það kallar á þróun tungutækni-
lausna en sérstök áhersla hefur verið lögð
á þróunarverkefni á sviði tungutækni inn-
an rammaáætlanna ESB. Innan 3. og 4.
Rammans var unnið að ýmsum verkefnum
til að undirbúa þjóðtungur ESB fyrir
tungutækni. Unnið hefur verið að því að
koma upp málsöfnum (texti og tal) fyrir
þessar þjóðtungur til að nýta síðar í tungu-
tækni. Innan 5. Rammaáætlunarinnar er
lögð megin áhersla á þróun sýnilegra iaus-
na fyrir tungumálin, hvort heldur er ný-
sköpun eða yfirfærsla þekktrar tækni fyrir
ný og minni málsvæði.
Bandaríkjastjórn, með A1 Gore varafor-
seta í fararbroddi, hefur hvatt menn til
dáða á þessu sviði, m.a. fjarskiptafyrirtæki
heims (12. október 1998) að taka höndum
saman og vinna að þróun tungutækni til að
brúa bilið milli tungumála. Tækni, sem
geri mönnum kleift að þýða tal í rauntíma
milli tungumála, þannig að hver sem er í
heiminum geti talað við hvern sem er án
tungumálavandkvæða.
Rauntímaþýðing tals
Til að þýða tal í rauntíma þurfa nokkrar
grunneiningar tungutækni að vera til fyrir
viðkomandi tungumál. Hugsum okkur
símtal tveggja manna sem tala sitt hvort
tungumálið. Tæknin þýðir tal hvors um
sig yfir á móðurmál hins en rauntíma-
vinnslu má hugsa sér þannig:
Talgreining er notuð til að breyta tali í
texta en hann er síðan leiðréttur með for-
ritum sem leiðrétta stafsetningu og mál-
fræði. Leiðrétti textinn er þá þýddur vél-
rænt yfir á tungumál viðmælenda. Þýddi
textinn er leiðréttur fyrir málfar og staf-
setningu. Leiðrétti þýddi textinn er loks
lesinn upp með tölvutali (talgervli). Svar
viðmælanda gengur eins fyrir sig nema
hvað tungumálin hafa skipt um stöðu.
Þessi útfærsla krefst þess að sambærileg
talgreining, leiðréttingarforrit og tölvutal
séu til fyrir viðkomandi mál. Auk þess
þarf að vera hægt að þýða vélrænt milli
þeirra, annað hvort beint eða hugsanlega
með einu millimáli.
Askorun A1 Gore kann að hljórna fjar-
stæðukennd en hún er það ekki. Þetta er
raunhæft markmið þó ekki sé það innan
seilingar.
Hvar ryður tungutækni sér til rúms?
Gera má ráð fyrir að tungutækni verði
eðlilegur en ósýnilegur hluti af flestum
búnaði sem maðurinn notar í sína þjón-
ustu. Skipta má markaðinum upp í fjóra
megin hluta.
í fyrsta lagi er það upplýsingaiðnaður-
inn en þar mun tungutækni bylta notenda-
skilum við upplýsingakerfin. Talskipanir
munu koma að einhverju leyti í stað nú-
verandi virkni músar og lyklaborðs. Tal-
greining mun breyta tali í texta í stað inn-
sláttar með lyklaborði. Vélrænar þýðingar
munu þýða texta af einu máli yfir á annað
og vélræn samantekt á innihaldi texta mun
hjálpa við efnisöflun og leit.
I öðru lagi í rafeindatækjum. Þar má
gera ráð fyrir að talskipanir komi í stað
núverandi snertitakka og fjarstýringa.
Tölvutal í stað viðvörunarljósa og tal-
kennsl til að þekkja eigandann.
I þriðja lagi er tungutækni mikilvæg
fyrir fjarskiptamarkaðinn. Þar er gert ráð
fyrir talskipunum, talgreiningu og tölvu-
tali í samskiptum við tölvupósts þjónustu.
Notendur gefa skipanir um hvað eigi að
lesa upp o.s.fr. Rauntímaþýðingar A1 Gore
er annað dæmi og loks má gera ráð fyrir
að talkennsl verði notað í aðgangsstýring-
um að hvers kyns þjónustu.
28
Tölvumál