Vísir - 09.01.1968, Síða 5

! V í SIR. Þriðjudagur 9. janúar 1968.

KRYDD

MUNIÐ AÐ KRYDD ER TIL AÐ UNDIRSTRIKA BRAGÐIÐ AF MATNUM, EN
EKKI TIL AD YFIRGNÆFA ÞAÐ. KRYDD VAR UPPHAFLEGA NOTAÐ TIL AÐ
DYLJA ÞAÐ, AÐ MATURINN VAR EKKl EINS BRAGÐGÓDUR OG FERSKUR
OG SKYLDI. - LÁTIÐ EKKI GESTI YKKAR HALDA ÞAÐ SAMA UM
YKKAR MAT.
V.V.V.V.V.V.W.V.V.’.V.VV.VV.V.V.VV.V.’.V.V.V.V.W.V.V.V.'.V.V.’.V.VVV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.'.V.V.V.V
Kryddnotkun okkar íslend-
inga hefur aukizt geysilega mik
ið á síðustu árum og áratugum.
en þó er ennþá stór hluti hús-
mæðra sem notar sjaldan annaö
krydd til matargerðar en salt og
pipar. Margar húsmæður eru á
móti því að nota krydd að ráði,
læknar eru ekki á einu máli um
hollustu þess, en þó munu flest
ir sammála um að hófleg og —
fjölbreytt — notkun krydds get
ur tæplega skaðað nokkum heil
brigðan mann nema síður væri.
Sumir læknar halda þvi jafn-
vel fram aö kryddið styrki mag
ann, og benda því til staðfesting
ar á ýmsar austrænar þjóðir,
sem þykja hafa afburða sterk
og heilbrigð meltingarfæri en
nota þó margfalt meira og sterk
ara krydd en við gerum.
Hvað sem því líður, þá mun
flestum þykja maturinn held-
ur fábrotinn, ef hann er ekki
dálítið kryddaður, en vandinn
er að kunna að nota réttar
kryddtegundir eftir því hvort
verið er að matreiða kjötrétt
eða fiskrétt, eggjarétt eöa eitt-
hvað annað. Með því aö nota
nokkrar ■ tegundir af ólfku
kryddi til bragðbætis í matinn,
Ginger — Engifer: í hverskyns
ávaxtamauk og bakstur. Gefur
mjög sérkennilegt bragð, en
varist að nota of mikið af því,
þá líkist bragðið pipar.
Mace— Múskatbörkur: Notað i
ýmsar kryddkökur og eftirrétti
ef það er malað. Heilt notað í
niðursuðu á grænmeti og ávöxt
um.
Cloves — Negull, nelliku krydd:
Sterkt og ilmandi. Notað heilt
í ýmsa niðursoðna rétti, t.d.
gúrkur. Malað í bakstur og út
á ýmsa eplarétti .
Poppy seed — Valmúafræ: —
Þetta krydd er með hnetu-
bragði og er mjög gott í flest-
an bakstur og við gerö ýmiss
konar eftirrétta.
Nutmeg — Múskat: Notað í ýms
an kryddbakstur, t.d. i ávaxta
kökur og smákökur. Sætt á
bragðið með sterkum ilmi.
Carway seed — Birki: Mjög
gott í brauðbakstur og einnig
gott með ýmsum eggja og osta
réttum. Svipað kúmeni á bragð
ið.
Cardimon seed — Kardimommu
fræ: Gott í kökubakstur, t.d. í
eplakökur og ávaxtakökur. Líkt
sítrónu á bragðið.
má skapa talsverða fjölbreytni
og oft spara peninga, því að
þá má að sama skapi oft sleppa .
ýmsum öðrum og dýrari efnum,
sem annars yrðu notuð í mat-
inn.
Nú e>r fariö að selja hér i
verzlunum krydd af fjölmörgum
tegundum, svo mörgum að
venjuleg íslenzk húsmóðir þekk-
ir ekki helminginn af þeim og
ætluni við að rifja hér upp til
gamans nQkkrar tegundir af
því sem hér er fáanlegt, og lát-
um fylgja íslenzka þýðinguna á
heiti kryddsins. i
Fyrst eru hér nokkrar tegund
ir af bökunarkryddi:
Anis — Anisfræ: Gott í ýmsa
ávaxtarétti, bæði niðursoðna og
nýja, einnlg gott í hvers konar
bakstur. Á bragðið líkt og sæt
ur iakkrís.
Við látum þetta duga um bök
unarkryddið, en hér koma svo
nokkrar tegundir af kryddi, sem
gott er að nota í venjulega
matargerð. Fyrst eru nokkrar
tegundir af pipar og salti, sem
flestir munu kannast við:
Cclery salt — Seljurótarsalt:
Gott , í alla kjöt og fiskrétti.
Sérkennilegt bragö. Munið aö
minnka salt-magnið ef salt-
krydd er notað.
Garlic salt — Hvítlaukssalt:
Gott í kjötrétti og ýmsan græn-
mat. Milt og gott hvítlauks-
bragð.
Onion powder — Lauksalt:
Gott í kjöt- og kartöflurétti.
Þurrkaður, malaður laukur.
Einnig er til pipar af þeim
tegundum sem taldar eru upp
hér að framan, og notast hann
þá á svipaðan hátt ásamt vana
legu salti. Hér eru svo tvær
tegundir af pipar.
Cavenne pepper — Spánskur
pipar: Mjög sterkur og notist
með ýtrustu varkárni í kjötrétti
og ýmsa ofnrétti með grænmeti
og eggjum.
Cili pepper — Rauður pipar:
Mjög sterkur og notist með
ýtrustu varkárni í ýmsa austur
lenzka og suðræna rétti.
Svo koma hér nokkrar aðrar
góðar kryddtegundir.
Basilikum — Basilíka: Góö
í fuglarétti og súpur og sósur.
Mildur, sætur ilmur.
Timian — Garðablóðberg:
Gott til bragðbætis i súpur,
baunarétti og kjötrétti.
Barbecue spice — Gióðar-
krydd: Notað til bragðbætis í
hvers kyns glóðarsteiktan mat,
súpur og sósur. Beizkt og ert-
andi bragð.
Rósmarin — Brúöartryggð
Mjög gott með kindakjöti og
ýmsum kartöflu- og grænmetis-
réttum.
Estragon — Kóngasaiat: Not-
að í grænmetissalöt, agúrkurétti
og sósur.
Dill — Sólselja: Gott i niöur-
suðu á grænmeti og í ýmsa
grænmetisrétti. Mjög gott í fisk-
súpur og fisksósur.
Fennika — Sígóð: Svipuð
kúmeni á bragðið. Notuö með
káli og gúrkum.
Merian — Kóngakrydd: Gott
með svínakjöti og ýmsum
baunaréttum.
Einnig gott í ýmsa ofnrétti
með grænmeti.
Chives — graslaukur: Þurrk-
aður, mulinn graslaukur. Góður
í sósur, salöt og grænmetis-
súpur.
Italian seasoning — Krydd-
blanda: Tilvalið í ítalska kjöt-
rétti, spaghetti og tómatrétti.
Parsley — Steinselja: Mjög
gott í fisksósur, súpur, ofan á
smurt brauö og með kartöflum.
Að lokum eru svo nokkrar
með grænmeti og ýmsum kjöt-
réttum.
Paprika: Mjög mikið notuð i
kjötrétti, minnka þarf pipar-
skammtinn ef paprika er notuð.
Góð í ostasalöt og sósur.
Ekki getum við skilið svo við
kryddið að nefna ekki þá krydd-
tegund sem nefnist M.S.G. og
Danir nefna „Det tredje krydd-
eri“, og við íslendingar köllum
þriðja kryddið, en það er að
þvi leyti ólíkt öðru kryddi, að
það er nánast bragðlaust með
öllu, en örvar starfsemi bragð-
1 'nnna í munninum og dreg-
ur þannig fram bragð matar-
ins. Þetta krydd er mjög gott
í alla kjötrétti, þar sem það
dregur fram kjötbragðið.
Margar kryddtegundir hafa
mjög heilsusaml,ega þýðingu og
hafa verið notaöar gegnum ald-
irnar við lækningu á ýmsum
kvillum. Þær tegundir sem eiga
að hafa sérstaklega góð áhrif
á meltingarfærin eru: Kónga-
krydJ, Salvía, Brúðartryggö,
Sólselja og Sígóð. Krydd sem
eykur matarlyst og örvar melt-
ingu, Kóngasalat, Basilika,
Garðakerfill, Steinselja, Gras-
laukur og Hvítlaukur. Garða-
blóöberg þykir gott í te viö hósta
og kvefi. Garöaperla (Karsi) er
sótthreinsandi og var áöur fyrr
notuö á sár og svo mætti Iengi
telja.
kryddtegundir sem enn hafa
ekki eignazt íslenzk nöfn:
Majorarr Beizkt kjötkrydd.
Mjög gott með grænmeti og
hvers kyns kjötréttum, t.d.
fuglum.
Mint: Sterkt og svalandi, gott
í ávaxtahlaup og ýmsa eftir-
rétti. Einnig gott með grænmeti.
t.d. sellerí og gulrótum.
Oregano: ítalskt krydd, mjög
gott í skorpusteik, súpur og
sósur.
Thyme: Sérlega gott í tóm-
atrétti og súpur. Einnig gott
Við geymslu á kryddi ei
nauösynlegt að hafa loftþétt
flát, og eru hvers kyns trédósir
langhentugastar. einkum ef um
ömulið krydd er að ræða. 6-
mulið krydd er yfirleitt erfið-
ara aö fá, en það er mulið í
kryddkvör , og má nú fá mjög
skemmtilegar krukkur með
kryddi í mörgum verzlunum.
Bezt er að halda sér viö sama
kryddframleiðandann og þá bá
koma sér upp hillu í eldhúsinu,
Framh á bls 10