Bókasafnið - 01.03.1990, Blaðsíða 51

að auðvelda mönnum leit í orðabókinni, skapa nýja leitar-
möguleika og flýta fyrir endurnýjun hennar. Síðar er
áætlað að viðbætur komi út á einum diski.
CD-ROM og bókasöfn - kostir:
Eftirfarandi mælir með að bókasöfn kaupi CD-ROM:
a) Ef rétt er haldið á málum ætti að vera unnt að örva
notkun safngesta á bókasafninu og laða að nýja notend-
ur. Fólk gæti sjálft gert heimildaleitir í gagnabrunnum
á geisladiskum og fengið niðurstöðu sem e.t.v. hæfði
óskum notandans betur heldur en ef aðrir hefðu gert
leitina.
b) Símakostnaður vegna sambands við erlenda gagna-
brunna hverfur og kostnaður vegna aðgangs og notk-
unar þeirra verður einnig úr sögunni. Ef nota þarf
marga gagnabrunna verður hins vegar of dýrt að kaupa
þá alla á diskum og sem dæmi má nefna að fyrir Háskóla-
bókasafn yrði það miklu dýrara þar sem safnið er nú
þegar í beinu sambandi við fjölmarga gagnabrunna er-
lendis og notkun á hverjum og einum er ekki svo mikil
að borgi sig að kaupa diska.
c) Minna pláss þarfundir hvern disk en prentaðar útgáfur
samsvarandi verka. Petta er augljóslega yfirfullum
bókasöfnum í hag.
d) Diskarnir varðveita efni á öruggan hátt. Ef það er
geymt á hörðum diskum er alltafhætta á bilunum, með
hugsanlegu efnistapi. Efni á geisladiskum er einnig
óhult fyrir tölvuvírusum sem kunna að leynast á
hörðum diskum.
CD-ROM og bókasöfn - ókostir:
Eftirfarandi mælir gegn kaupum bókasafna á CD-
ROM:
a) Ef hver notandi gerir sína eigin heimildaleit á geisla-
diskum viðkomandi bókasafns er alltaf sú hætta fyrir
hendi að leit hans verði tímafrek og ómarkviss. Kenna
þarf hverjum og einum að nota hugbúnað geisladisks-
ins og tekur það sinn tíma. Ef heimildaleitir safngesta
aukast að miklum mun gæti reynst nauðsynlegt að
kaupa fleiri tölvur til þess að stytta bið eftir að komast
að.
b) Vélbúnaður er ekki samhæfður diskum. Ekki ganga
allir diskar á öll geisladrif og tölvur, þannig að það eitt
gæti leitt til kaupa á fleiri tækjum. Ennfremur þurfa
CD-ROM diskar stundum harðan disk fyrir stýrikerfi
og þýðir það aukinn kostnað sé slíkur diskur ekki fyrir
hendi.
c) Heimildaleitir á geisladiskum eru enn sem komið er
ekki eins hraðvirkar og sveigjanlegar og leitir í erlend-
um gagnabrunnum símleiðis. Ef sá leitarhugbúnaður
sem þar er að finna væri settur á geisladisk tæki hann of
mikið rými frá efni hans.
d) Hugbúnaður diskanna er ekki eins á þeim öllum og
getur verið tafsamt fyrir bókaverði jafnt sem safngesti
að læra á marga diska.
e) Eins og áður hefur komið fram kostar CD-ROM pen-
inga og fyrir söfn með takmarkaðan fjárhag er rétt að
íhuga kostnað vel áður en lagt er út í fjárfestingu.
Nýjungar og framtíð CD-ROM
CD-iðnaðurinn er í stöðugri sókn og sífellt berast fréttir
af tækninýjungum. Hér eru nokkur dæmi:
CD-I (Compact Disc Interactive). Þessi diskur hefur
hljóð, kvikmyndir, texta og gögn á einum stað. Hægt
verður að nota CD-I við kennslu, upplýsingamiðlun og til
skemmtunar. CD-I diskurinn er jafnstór CD-ROM en
munurinn liggur í nýrri tækni sent þjappar efni á diskinn í
meira mæli en á CD-ROM diskinn. Vegna þessa munar
verður að nota nýja tegund af geisladrifi. CD-I mun opna
fjölmarga nýja möguleika á framsetningu efnis í tali,
tónum og myndum. E.t.v. verður þetta kennslutæki
framtíðarinnar þar sem nemendur sitja heima og læra.
Kennarinn situr svo í stofu sinni og setur fyrir námsefni.
Enn á CD-I þó við tæknilega örðugleika að etja. Vand-
kvæði eru á sýningu mynda. Árið 1987 gat CD-I, í frum-
gerð sinni, ekki sýnt þær í fullri stærð. Myndin nær ein-
ungis yfir 40% skjás.
CD-V (Compact Disc Video). Þessi diskur getur sýnt
kvikmynd með hljóði. Hann er af sömu stærð og CD-
ROM og hefur 5 mín. spilatíma og er gjarnan notaður við
sýningu á tónlistarmyndböndum. Að vísu er hægt að fá
diska sem eru með lengri spilatíma en þeir eru stærri. Ekki
er hægt að nota geisladrif fyrir CD-ROM undir CD-V.
Verður að kaupa sérstaka geislaspilara.
D VI (Digital Video Interactive). Að baki þessum diski og
CD-I liggur svipuð hugmynd. DVI hefur hljóð, kyrr-
myndir, kvikmyndir, texta og gögn. Á diskinn getur
komist 72 mín. kvikmynd eða 7000 kyrrmyndir í fullri
stærð eða 10.000 í miðstærð eða 40.000 í minnstu stærð.
Myndgæðin eru svipuð þeim sem sjónvarpstæki býður
upp á. Hér er þó ekki öll sagan sögð. Alveg eins og CD-I
á við það vandamál að etja að geta ekki sýnt mynd á nema
40% skjás hefur DVI sína vankanta.
Myndum og öðrum gögnum er þjappað ótrúlega mikið
saman til þess að þau komist öll á diskinn. Þegar hann er
spilaður þarf geisladrifið að vera tengt við tölvu sem
stækkar myndirnar aftur. Þetta væri í sjálfu sér ekki
Madur hefur CD-ROM íhendi sinni.
BÓKASAFNIÐ
51