Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.1986, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 1986.
49
!
Dýrindis máltíðir framleiddar með hjálp tveggja primusa á gólfinu.
Á leiðinni yfir Himalajafjöllin til Ladakh.
Indverskur stéttleysingi selur lótusblóm sér til framfæris.
hugsunarhátt gagnvart ókunnugum
menningarstraumum var langlund-
argeð okkar á þrotum og ekki bætti
villt keyrsla bílstjórans úr skák. Það
voru því andleg flök sem stigu út úr
rútunni í Srinagar eftir 28 klst. ferð
frá Delhi. Það sem bjargaði okkur
frá hælisvist voru yndislegar mót-
tökur Kashmirbúa.
Eitt af sérkennum Kashmir eru
húsbátarnir á stöðuvötnunum Dal
og Nagin. Bátarnir eru arfleifð frá
Bretum og þegar komið er inn í þá
er eins og maður hverfi aftur í tím-
ann til 3. og 4. áratugarins því að
bátarnir hafa lítið breyst frá upp-
hafi. Sama má segja um fjölskyldurn-
ar, sonur tekur við fjölskyldufyrir-
tæki af föður. Bátarnir framfleyta á
að giska 1000 fjölskyldum í Kashmir
og eru húsbátaeigendur tiltölulega
vel stæð stétt í Indlandi þrátt fyrir
að þeir hafi aðeins trygga vinnu yfir
ferðamannatímann sem er 4-6 mán-
uðir á ári. Á veturna er enga vinnu
að fá og fjölskyldurnar lifa því alfar-
ið á sumartekjunum.
Óþolandi þögn?
Við eyddum þremur letivikum á
St. James Palace á Naginvatni.
Vatnið er oft kallað gimsteinninn í
hringnum og stendur fyllilega undir
nafni, er fjqrri skarkala borgarinnar
og þar er friðsælt og rólegt þrátt fyr-
ir töluverðan fjölda húsbáta. Sumum
ofstrekktum vestrænum ferðamönn-
um var þögnin óþolandi! Þeir kunnu
ekki gott að meta. Það er ótrúlega
auðvelt að gleyma heiminum og týna
tímanum þarna með þjón á hverjum
fingri og síkar, sölumennirnir, eru á
stöðugu sveimi um vatnið með allt
sem hugurinn girnist, hvort sem það
er hnetusmjör, kashmirsk ullarsjöl
eða póstkort, svo að engin þörf er á
að yfirgefa bátinn.
íslensku bragðlaukamir tóku
stökkbreytingu á þessum tíma.
Soðna ýsan verður hálfbragðdauf í
samanburði við indverskt karrí, svo
mikið er víst.
Næturnar í Kashmir eru sérstakar
i meira lagi. Við vorum þar á síðasta
hluta Ramadan og engispretturnar
og froskarnir urðu að láta í minni
pokann fyrir bænasöng múslímanna
sem hljómaði yfir öllu. Um 80% íbú-
anna eru múslímar og er þarna m.a.
stærsta moska á Indlandi og önnur
ekki ófrægari sem geymir ómetan-
legan dýrgrip, eitt hár úr höfði
spámannsins Múhameðs! Vegna
þessa fjölda múslíma í Kashmir er
það ekki í raun hið týpíska Indland
sem flestir sjá fyrir sér sem heilagar
kýr, vefjarhetti og sari.
Ekki Indverjar
Kashmirbúar telja sig fæstir til
Indverja. Það er mikill sjálfstæðis-
hugur í þeim en ef eitthvað er þá
vilja þeir fremur tilheyra Pakistan
en Indlandi, e.t.v. vegna skyldari
menningar. Og það fer ekkert á milli
mála að Kashmirbúar eru frábrugðn-
ir „Indverjum". Hvort það er
mestmegnis trúarmismunur eða eðli
þeirra er ekki svo gott að segja.
Húsakosturinn er eitt dæmi. í Kash-
mir eru húsin t.d. mun Asíulegri en
sunnar, einhvern veginn reisulegri,
sjálfsagt af illri nauðsyn, þarna eru
veturnir langir og kaldir og því þörf
á betra skjóli. Kashmirbúar eru
fæddir sölumenn. Það kemst varla
nokkur ferðamannahræða frá Kash-
mir án þess að „fjárfesta" í einhverj-
um „ómetanlegum" dýrgrip frá
héraðinu; listilega ofnum silki- eða
ullarteppum, skartgripum, borðdúk-
um, tréskurði eða hinu óendanlega
papermeche sem virðist vera búið til
í öðru hverju húsi. Aflt er þetta á
„sérverði einungis fyrir þig...“ og
hvernig er hægt að neita slíku til-
boði?
Beðiðtil Allah
Þrátt fyrir allar varúðarráðstafan-
ir komast fæstir ferðamenn hjá því
að veikjast eitthvað örlítið í Ind-
landi. Sjálfsagt eru breytingar á
mataræði helsta orsökin og vatnið,
þótt sótthreinsað sé með klórtöflum.
Við tvær, stútfullar af ýmsum mót-
efnum og fílhraustar að öllu jöfnu,
vorum engin undantekning. Þetta
endaði með stöðugu kapphlaupi á
klósettið og lá á tímum við handalög-
málum. Sigrún fór öllu verr út úr
veikindunum og lá illa haldin í eina
viku og fór svo á endanum að sent
var eftir lækni. Það var ekki að
spyrja að því að heilsan kom hrað-
fara, enda hafði læknirinn beðið
Allah samviskusamlega fimm sinn-
um á dag um bata til handa sjúkl-
ingnum.
Ur þessum höfuðstað múslíma í
Indlandi héldum við í einni lotu upp
til Ladakh. Ladakh er eins og koma
á annan hnött, enda oft kallað
tungllandið. Þetta hérað er hálfgerð
vasaútgáfa af Tíbet og frá gróður-
sæld Kashmirs tóku nú við endalaus
fjöll og sandauðnir. Þetta er óblítt
umhverfi - sólin skín miskunnar-
laust yfir öllu og hvergi er skugga
að fá, í raun sést ekki stingandi strá.
Indusdalurinn er eins og vin í eyði-
mörkinni og er gaman að sjá and-
stæðurnar í landinu: græni liturinn
andspænis sandinum. Leh er, eins og
áður sagði, allt annar heimur. Búdd-
isminn er þarna allsráðandi, fólkið
miklu Asíulegra í útliti og alveg
ótrúlga vinalegt og broshýrt. Þarna
er fjölmennur hópur tíbeskra flótta-
manna sem hefur haft sín áhrif á
menningu og samfélag Leh.
Risabúddar
Við brunuðum um Indusdalinn
þveran og endilangan og vottuðum
hverjum risabúddanum á fætur öðr-
um virðingu okkar. Móttökurnar hjá
munkunum voru ætíð hinar alúðle-
gustu, enda þeir sennilega orðnir
vanir ferðamannastraumnum. Eitt
stakk okkur þó í augun: uppi á þess-
um musterum íhugunar og innri
friðar trónaði í mörgum tilvikum
sjónvarpsloftnet! Spurning er hvort
er hærra sett í klaustrinu, búddinn
eða imbakassinn.
Ferðamenn leggja oft leið sina til
Ladakh í leit að hinu síðasta
„Shangri-La“. Aðeins 11 ár eru síðan
héraðið var opnað fyrir ferðamenn --
og vegurinn frá Srinagar til Leh, sem
er hæsti fjallvegur á jörðu, er aðeins
fær frá júní til september. Við kom-
umst að þeirri niðurstöðu að það
væri hver að verða síðastur að berja
þetta „Shangri-La“ augum því vest-
ræn menning, með öllunT"sínum
fylgifiskum, hefur svo sannarlega
hafið innreið sína. Videoleigur og
veitingastaðir eru á hverju götu-
horni, hinir hefðbundnu þjóðbúning-
ar hafa verið lagðir til hliðar og við
tekið gallabuxur og háskólabolir.
Sumir taka djúpt í árinni og fullyrða
að túrisminn hafi eyðilagt allt hér í
Leh.
Flóttamenn
En „áfram veginn í vagninum ök-
um við“ og brunuðum við stöllur nú
í 4 daga með örlitlum hléum niður
til Daramsala. Daramsala er annar
áfangastaður tíbeskra flóttamanna
og hvar sem þeir hola sér niður setja
þeir upp aragrúa tíbeskra veitinga-
staða og þarf þá ekki að spyrja að
afleiðingunum: vestrænir ferðamenn
sreyma að svo þúsundum skiptir,
enda maturinn, sem framreiddur er,
ekki af verra taginu. Daramsala er
einkennileg blanda af Indverjum,
Tíbetum og túristum sem margir
hverjir setjast þarna að í lengri eða
skemmri tíma í leit að tilgangi lífsins
- og kýla vömbina. Yfir öllu trónir
svo hans heilagleiki, Dalai Lama
sjálfur. Hann býr í Mcleod Ganj sem
er eins konar úthverfi Daramsala.
Reyndar átti hann afmæli um þær
mundir sem við vorum staddar þarna
og var allur bærinn í sparifötunum
af því tilefni - sannkölluð 17. júní
stemmning.
Eftir afmælisveisluna héldum við
suður á bóginn, til Mekka hindúism-
ans, Varanasi. Varanasi er oft nefnd
borg andans og á sama hátt er
Bombay borg fjármagnsins en Delhi
stjórnarinnar. Varanasi er alveg
ótrúlegur staður. Hún er helgasti
staður hindúa og er gífurlegur fjöldi
pílagríma í borginni til að baða sig
í Ganges eða til að eyða síðustu líf-
dögunum þar því á milli Ganges og
himnaríkis á að vera beinn og breið-
ur vegur svo að menn ná áfangastað
samstundis!
Blessun við Ganges
Lífið á bökkum Ganges i dögun er
eitthvað það stórkostlegasta sem við
höfum orðið vitni að. Þarna voru
samankomnar þúsundir manna að
baða sig, fórna blómum, eldi o.fl. á
ánni. Brahmaprestarnir blessuðu
hvern sem fyrir varð - fyrir borgun.
Helgar möntnur voru þuldar í síbylju
og yfir öllu var þungur reykelsisilm-
ur. Heilagar kýr voru vaðandi um
allt og voru blessaðar í bak og fyrir,
að betlurunum ógleymdum sem alls
staðar voru til að minna fólk á góð-
verk dagsins. Á öðrum stað voru
þvottamenn Varanasi samankomnir
og þræluðust á flíkunum sem mest
þeir máttu svo að stórsá á þeim. Rétt
fyrir ofan var svo skolpútfall borgar-
innar en áin er jafnheilög fyrir því.
Meira að segja er vatnið í Ganges
talið frekar „heilsusamlegt sökum
gífurlegs magns steinefna sem dembt
er í hana. Uppspretta þessara stein-
efna eru líkin sem brennd eru á
bökkunum. Líkbrennslustaðirnir eru
vægast sagt ömurlegir: allar bygg-
ingar svartar af ösku og reyk, lík sem
bíða brennslu á bálköstum, hundar
og geitur krafsandi i öskunni í leit
að einhverju ætilegu. Súr og þykkur
reykur, sem stingur í augun, liggur
yfir öllu. Heilögu kýrnar í Varanasi
eru litlu færri en íbúarnir og er í
raun stórhættulegt að ganga um
stræti borgarinnar. Allt í einu mætir
maður risabelju eða rekst á afturend-
ann á annarri og, ef ekki vill betur
til, skrikar fótur á einni af milljón
kúadellum borgarinnar.
Strætómenning
Annars er bæjarlífið sami erillinn
og skipulega kaosið og í öðrum borg-
um lndlands, sami troðningurinn í
strætisvögnunum. Reyndar eru
strætisvagnar Indlands efni í heila
bók út af fyrir sig. Því virðast engin
takmörk sett hve mörgum manneskj-
um má troða (í orðsins fyllstu
merkingu) inn í einn vagn: útflött
nef og andlit á rúðunum og fótleggir
svo flæktir hverjir innan um aðra
að manni fór einsog Bakkabræðrum
forðum, þekkti ekki sína eigin
skanka! Brandarar eins og „Hve
mörgum fílum kemurðu inn í einn
Volkswagen?“ eru einfalt og háal-
varlegt reikningsdæmi í Indlandi (2
frammi í og 3 aftur í - augljóst).
Við hristumst nú vestur á bóginn
í ekta afgamalli hægfara tjú tjú gufu-
lest. Nýting indversku lestanna er
ekki síðri en annarra þarlendra far-
artækja. Lestin telst ekki full nema
setið sé jafnt á bekkjunum sem far-
angursgrindunum og lestarþökun-
um.
Bleika borgin
Ferðinni var heitið til Jaipur í
Rajastanfylki, öðru nafni „The Pink
City“ (bleika borgin).
Gamli borgarhlutinn er umgirtur
háum, bleiklituðum virkisvegg og
húsin eru öll gerð úr þessum sama
bleika steini og setur það reglulega
skemmtilegan svip á borgina. Jaipur
var ein af fyrstu borgum heims (önn-
ur í röðinni) sem var skipulögð og
reist að fullu áður en íbúunum var
hleypt inn svo að borgarskipulagið
er reglulegt, ólíkt öðrum borgum
Indlands. Annað og ekki síðra að-
dráttarafl Rajastan, fyrir utan bleiku
borgina, eru hinir dýrindis skartgrip-
ir og skrautklæði sem þar er að fmna.
íbúarnir hafa löngum verið þekktir
fyrir allt sitt skraut og glingur og
urðum við ekki fyrir vonbrigðum.
I Jaipur er töluvert að sjá og skoða
af gömlum höllum, virkjum og öðru
i 1001 nætur stíl. Flestir ferðamenn
stoppa þó tiltölulega stutt í Jaipur
en halda fremur til hinna smærri
þorpa Rajastan í evðimörkinni
sjálfri. Þar gefst kostur á að fara í
lengri eða skemmri safariferðir á úlf-
öldum um eyðimörkina sem eiga
miklum vinsældum að fagna. Fílar
eru einnig stór númer í Rajastan og
fengum við þarna loks svalað göml-
um draumi.. .að fara á fílsbak.
Reyndar var virðuleikinn, sem átti
að vera þessum ferðamáta samfara,
frekar lítill. Þetta var einna líkast
því að vera úti á rúmsjó í ofsaveðri,
slíkur var veltingurinn.
Ferðamenn í hjólastólum
í Jaipur hittum við 3 Frakka. tvo
unga menn og stúlku. sem voru á
faraldsfæti um Indland. Það er í
sjálfu sér e.t.v. ekki í frásögur fær-
andi, nema fyrir það að báðir
mennirnir voru lamaðir og í hjóla-
stól. Það virtist þó ekki hindra þá
hið minnsta, þeir fóru allra sinna
ferða eins og ekkert væri, brunuðu
eins og eldibrandar á hjólastólunum
og sneiddu listilega fram hjá hinum
heilögu kúm og gáfu úlföldunum
langt nef. Stúlkan sá um farangurinn
og það var ekki að sjá að þetta dug-
mikla fólk ætti í meiri vandræðum í
lndlandi en hinn almenni ferðamað-
ur. Okkur þóttu þau sýna aðdáunar-
verða framtakssemi og hugrekki...
þetta sýnir fólki að allt er hægt ef
hugur og þor eru til staðar. Vilji er
allt sem þarf.
En fyrir okkur var ferðin að enda
komin. Eftir 2 mánuði var hálfsorg-
legt að yfirgefa landið. Við vorum
rétt farnar að kunna á hinn ind-
verska lífsmáta þegar tími var
kominn til að kveðja. 2 mánuðir í
Indlandi eru ekki nándar nærri nóg.
Við sáum aðeins hluta af Norður-
Indlandi sem vissulega var stórkost-
legt. En eftir eru svo ótal margir
áhugaverðir staðir að sjá og skoða.
Þetta er land andstæðnanna, bæði
hvað snertir landslag og fólk.
Land andstæðnanna
Indland býður upp á gífurlega nátt-
úrufegurð og fjölbreytnin er mikil:
eyðimerkur, skógar, sléttur, hrikaleg
íjöll og djúpir dalir. Ibúarnir eru
jafnmargvíslegir að heita má. Stétta-
skiptingin er hrikaleg og munurinn
á ríkum og fátækum verður vart bet-
ur séður en í Indlandi. Það er sagt
að grófleg skipting íbúa og eigna sé
eitthvað á þessa leið; 95% þjóðarinn-
ar eiga 5% eignanna, hin 5% þjóðar-
innar eiga þar af leiðandi 95%
eignanna. Stéttleysingjarnir, hinir
ósnertanlegu, eiga erfitt uppdráttar
og bilið á milli þjóðfélagshópanna
eykst stöðugt. Þrátt fyrir mikla al-
menna fátækt stendur Indland samt
framarlega í ýmsum iðnaði og er að
mörgu leyti sjálfu sér nógt um marga
hluti.
Indlandsdvölinni var lokið hjá
okkur.. .í þetta sinn. Þessa síðustu
daga sem við eyddum i Nýju Delhi
var farið að hitna að nýju í kolunum
á milli hindúa og síka. Punjabfylki
logaði í óeirðum og í Delhi var fólki
ráðlagt að vera ekki mikið á ferðinni
af ótta við hermdarverk. Það var
kominn tími til-að láta sig hverfa af
sjónarsviðinu, með söknuði þó. En
það var enginn tími fyrir sút eða
sorg. Hong Kong beið okkar, full af
flóðljósum og freistingum.
Sigrún og Auðbjörg