Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1987, Blaðsíða 17

• MÁNUDAGUR 7. SEPTEMBER 1987.
17
Mamma, geta fóstrnr keypt banka?
„Nei,“ myndi móðirin væntan-
lega svara bami sínu og halda
áfram „en það sem verra er, þær
geta ekki einu sinni lifað af laun-
unum sínum.“
Smjör af hverju strái
Það er undarleg forgangsröð
verkefna sem blasir við lands-
mönnum þessa dagana, einna
líkast því að ráðamenn séu ekki
með réttu ráði.
í Reykjavík er opnuð verslunar-
höll af svo vandaðri gerð og með
slíkum glæsibrag að erlendir ráð-
gjafhr og ferðamenn mega ekki
orða bindast en undrast það opin-
skátt hvernig svo stór og ríkulega
búin verslunarmiðstöð geti risið og
þrifist með svo fámennri þjóð. Fáir
ef nokkur þeirra segist hafa séð svo
fagurt og tilkomumikið hús meðal
stórþjóðanna og undrast bolmagn
Islendinga að standa undir fram-
kvæmdinni.
Flugstöð úr böndum
Rétt fyrir kosningar í vor var
opnuð ný flugstöð á Keflavíkur-
flugvelli. Hún var byggð að hluta
fyrir bandarískt fé en íslendingar
greiddu sinn hluta. Styr hafði
staðið um nauðsyn nýrrar flug-
stöðvar, sem byggð væri með
þessum hætti, en ráðamönnum
fannst brýnt að snyrta til í heim-
reiðinni og nýta í leiðinni vilja
Bandaríkjamanna til að bera hluta
kostnaðarins.
Það var engin tilviljun að flug-
stöðin var opnuð rétt fyrir kosning-
ar þótt hún væri ekki fullgerð. Þar
var unnið dag og nótt og verki
hraðað eftir föngum svo að kjós-
endur mættu sjá hve vel ráðamönn-
um hefði tekist til og hve mjög
þeir verðskulduðu að halda umboði
sínu áfram.
Nú kemur á daginn að kostnaður
Yfirgnæfandi meirihluti þjóðar-
innar treystir samstarfi núverandi
stjómarflokka best fyrir þjóðmálun-
um. Þessi niðurstaða sýnir best að
stjórnin hefur verk að vinna og má
ekkert hika í iðukastinu þótt fljóti
um bógana. Uppákomur eins og
Utvegsbankamálið breyta engu þar
um. Auðvitað þarf að leysa það mál
þannig að sem flestum líki vel en
ríkisstjómin á ekki að bregðast
trausti þjóðarinnar um heildarverk-
efhið.
Almennt gott ástand
Þrátt fyrir ýmsar blikur á lofti
verður heldur ekki sagt annað en
að ástandið yfirleitt sé gott. Miklar
útflutningstekjur og methagvöxtur
síðustu ára skapa aðstæður hér á
landi sem hljóta að auðvelda hag-
stjóm. Þannig spáir Þjóðhagsstofh-
un okkur landstekjum upp á um
21,5 þúsund dollara á mann sem er
með því hæsta í veröldinni. íslend-
ingar em sem sagt rík þjóð núna,
tekjulega séð.
Lágir alþjóðavextir, lágtolíu-
verð
Ekkert sérstakt úti í heimi skyggir
vemlega á þennan hagvöxt í fram-
tíðinni. Þvert á móti em alþjóða-
vextir núna með lægsta móti. Talið
er að raunvextir í Bandarikjunum
séu um 2,7 af hundraði og hafa þeir
ekki verið svo lágir siðan snemma
árs 1981. Þá er talið loku fyrir það
skotið að olíuframleiðsluríkjum
haldist uppi til lengdar að draga svo
mjög úr framleiðslunni sem raun var
á og kom verði á olíutunnunni upp
í 20 dollara. Þvert á móti er bent á
að helstu olíuframleiðsluþjóðunum
eins og Saudi Arabíu takist alls ekki
að helminga framleiðslu sína til
lengdar af einberum afleiðingum á
eigin hagvöxt.
Þar sem vömskiptajöfhuður ís-
KjáUaiinn
Guðrún Agnarsdóttir
þingkona Kvennalistans
vegna flugstöðvarinnar, einkum
síðari áfanga hennar, hefur farið
svo úr böndum að ótrúlegt má telj-
ast. Samkvæmt fréttatilkynningu
frá fjármálaráðuneytinu, sem virð-
ist nokkuð brugðið, hefur bygging-
arnefnd flugstöðvarinnar óskað
eftir tæpum einum milljarði króna
í aukafjárveitingu síðan i apríl sl„
en allur þessi aukakostnaður er
borinn af íslendingum.
Opinberunarbók Útvegs-
bankans
Fleiri skuldir hafa vaxið yfir sum-
KjaUariim
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
lendinga er hagstæður um fjóra og
hálfan milljarð en viðskiptajöfhuð-
urinn óhagstæður um næstum 1,5
vegna 5,8 milljarða vaxtabyrðar
þjóðarbúsins, þá er greinilegt að
lækkandi alþjóðavextir em bú-
hnykkur fyrir okkur. Ekki þarf að
fjölyrða um olíuverðið, þar sem það
hefur svo mjög mikil áhrif á útgerð-
arkostnaðinn.
Minni þorskgengd
Á móti þessu kemur spá fiskifræð-
artímann og voru skuldir Utvegs-
bankans komnar upp í a.m.k. einn
milljarð króna á haustdögum, sem
líka varð undrunarefni fjármála-
ráðherra. Eitt helsta viðfangsefni
fjölmiðla undanfarnar vikur hefur
einmitt verið kaup og sala á Út-
vegsbankanum og sú framhalds-
saga hefur verið líkt og flett væri
i opinberunarbók.
Þar koma söguhetjurnar sannar-
lega til dyranna eins og þær eru
klæddar og villa hvergi á sér heim-
ildir. Launafólk landsins hefur
setið kvöld eftir kvöld og horft á
fulltrúa samvinnuhreyfingarinnar
og Framsóknarflokksins og full-
trúa útgerðarmanna og Sjálfstæð-
isflokksins keppast um að bjóða
hundruð milljóna króna til að
kaupa hlut ríkisins i Útvegsbank-
anum eins og þeir væru að spila
Matador og virðist hvergi skorta
greiðslugetu.
Mesópótamía og arfur
launafólks
Á meðan launafólk horfir á ráða-
menn ráðstafa fjármagni á þennan
hátt hlustar það á raddir þeirra sem
segja að ekkert svigrúm sé til
launahækkana, því miður. Þó eru
lágmarkslaunin aðeins um 28.000
kr. á mánuði og allir vita að af þvi
lifir enginn.
inganna um minni þorskgengd og
svo ýmis sefasýkiseinkenni á mörk-
uðum okkar fyrir fiskafurðir, eins
og ormamálið í Þýskalandi, sem þó
kom okkur ekki beint við, og mögu-
leg herferð æsingamanna á Banda-
ríkjamarkaði gegn fiskafurðum
okkar vegna hvalamálsins. Þá er
ennþá dökkt yfir stóriðjumörkuðun-
um þótt ástandið sé eitthvað að
batna og ekki mun lækkandi orku-
verð á heimsmarkaði gera raforkuna
okkar seljanlegri.
Rafmagn til Eyja
Gleðilegar fréttir bárust af raf-
orkumarkaðinum þegar boð kom frá
Vestmannaeyjum um sölu á um 60
gígavattstundum á ári til Eyja af
ótryggðu rafmagni þótt slæmt sé að
kólni í hraunhitaveitunni. Lands-
virkjun á að sjálfsögðu að taka þessu
boði hið fyrsta, enda nóg til af raf-
magni í landinu og styttist óðum í
að Blanda fari í gagnið án nokkurs
stórs orkukaupanda i sjónmáli. Auk
þess eru engir betur komnir að raf-
magninu en sjómannafjölskyldumar
í landinu og fiskverkunarfólkið sem
eru óumdeildur grundvöllur að góð-
ærinu. Endanlega lendir á þeim
hvort sem er að borga þá óhag-
kvæmni sem átt hefur sér stað í
orkugeiranum á íslandi. Þá þarf
auðvitað almennt að taka raforku-
taxtana til athugunar í landinu og
Þetta máttu kvennalistakonur
líka heyra í stjórnarmyndunarvið-
ræðunum, að engin tök væru á því
að hækka laun þeirra lægst laun-
uðu. Það væri reyndar ógerlegt án
þess að skriða hinna betur launuðu
fylgdi eftir, þannig að lögmál
launastigans raskaðist ekki. Fyrir
því sæi mannleg náttúra og hún
ætti rætur að rekja a.m.k. aftur til
daga Mesópóamíu, sögðu langm-
innugir hagfræðispekingar.
Hagfræðilögmál og framtíö
barnanna
Samt er það nú svo skrítið, hvað
sem öllum hagfræðilögmálum líð-
ur, að þessi forgangsröðun í skipt-
ingu fjármagns stríðir gegn og
misbýður réttlætiskennd fjarska-
lega margra. Þeim fer líka fjölgandi
sem gera sér grein fyrir því að sú
þjóð á sér vafasama framtíð sem
elur börn sín upp á vergangi.
Augu manna eru smám saman
að opnast fyrir því að það er víta-
vert að vanrækja umönnun og
menntun barna og slíkt hirðuleysi
oft trauðlega bætt síðar.
Þess vegna er það flestum hugs-
andi mönnum óþolandi ástand að
dagvistarheimili og grunnskólar
skuli ekki starfhæf vegna skorts á
starfsfólki.
Stjórnhæfni karla, hlutskipti
kvenna
Þau lágu laun, sem fylgt hafa
þessum störfum um árabil, hafa
gert þau minna eftirsóknarverð en
önnur og margföld vonbrigði yfir
viðbrögðum vinnuveitenda og
stjórnvalda hafa rekið fólk á flótta
úr þessum störfum. Það fólk sem
þannig flýr störf sín vegna skorts
á viðurkenningu á mikilvægi starfa
sinna og einfaldlega vegna þess að
það getur ekki séð sér farborða á
svo lágum launum, er fyrst og
reyna að hvetja til aukinnar al-
mennrar notkunar sem og notkunar
til innlends iðnaðar, þar sem allt
bendir til að treysta verði á innan-
landsmarkaðinn einan í raforkusöl-
unni. Hitamyndun í ofurleiðni er
ennþá óyfirstíganlegt vandamál.
Hin sívaxandi ferðamannaþjón-
usta styður einnig við hagvöxt í
landinu og ýmsar iðngreinar standa
vel að vígi hér á landi og lofa góðu
um útflutningstekjur hjá mörgum
þeirra.
Vantar fólk
Atvinnustig er gott í landinu og
reyndar svo gott að menn eru famir
að óttast óheftan innflutning erlends
vinnuafls. Greinilega er þörf fyrir
fleiri hendur og í þessari stöðu ætti
ríkisstjómin sérstaklega að gera
eitthvað fyrir bamafólkið þar sem
landið þolir ekki aðeins fjölgun held-
ur sárvantar fólk á mörgum sviðum.
Bönd á verðbólguna
Eina vemlega áhyggjuefhið í al-
mennri hagstjóm er verðbólgan og
auðvitað er sá vandi ærinn. Niður-
stöður skoðanakönnunar á traust
fólks á þessu ríkisstjómarsamstarfi
hvað þetta varðar, bendir þó ein-
dregið til að þjóðin hafi fyrirgefið
gömlu ríkisstjórnarflokkunum verð-
bólguna se'm stafaði af stefriuleysi
þeirra í almennri efriahagsstjóm fyr-
ir kosningamar - treystir þeim
ásamt Alþýðuflokknum til að sjá
fram úr þessum vanda.
Fjármálaráðherrann, Jón Baldvin
Hannibalsson, hefur með samþykki
ríkisstjómarinnar gert ráðstafanir
til þess að hamla gegn þenslu í þjóð-
félaginu og sérstaklega þó koma í
veg fyrir það að ríkisvaldið bókstaf-
lega styðji við verðbólguna með því
í einu mesta góðæri sögunnar að
reka ríkissjóð með halla. Alls staðar
blasir við eftirspumarþenslan í þjóð-
félaginu. Verðbólgan er ekkert
annað en sótthitamerki hagkerfis-
ins, vegna þess að það stenst ekki
þessa eftirspum.
Fjárlagahallinn þensluvaldur
Auðvitað á ríkisvaldið þá ekki að
auka vandann með því að stofiia til
verkefna sem það á ekki fyrir. Slíkt
kallar einfaldlega á slátt i Seðla-
fremst konur.
Þær launahækkanir, sem síðast
komu til sögunnar, duga skammt
til að bæta úr þróun sem þegar var
hafin. Það þarf stærri skref og
lengri tíma til að leiðrétta þá alvar-
legu vanrækslu sem stjórnvöld
hafa þegar gert sig sek um í dag-
vistar- og skólamálum.
Konum þykir óþolandi að vera
stöðugt vanmetnar og þær þola
ekki lengur að horfa upp á fyrir-
hyggjuleysi og skort á stjórnhæfni
ráðamanna sem láta málefni barna
reka á reiðanum en velta milljörð-
um króna í óráðsíu og prjál. Slíkir
ráðamenn eru óhæfir til að stjórna.
Hver á þetta land? Vituð þér
enn eða hvat?
Sú var tíðin að metnaðargjarn
jafnaðarmaður lagði land undir fót
með eina spurningu í veganesti.
Hann vildi vita hver ætti það land
er hann gekk á. Engin fékk hann
svör sem dugðu því hann hélt áfram
að spyrja.
Nú hefur vegur hans aukist á
veraldarvísu og hann farinn að
selja þann banka sem eitt sinn var
íslandsbanki og sér til aðstoðar
valið mann með þekkingu á lög-
máli tekjuskiptingar langt aftur í
aldir.
Þegar nú þessi jafnaðarmaður
fær sér vígslukaffi í verslunarhöll-
inni, lítur á flugstöðvarreikning-
ana eða heyrir bankakaupendur
hrista pyngjur sínar þá heyrist
hann ekki lengur spyrja: Hver á
ísland?
Enginn veit hvort hann hefur enn
litið á launaseðla kennara, fóstra
og fóstruliða og spurt: Hver á þetta
land?
Hefur forvitni hans sefast eða
hefur hann kannski þegar fengið
svar?
Guðrún Agnarsdóttir
banka sem er beinn þensluvaldur og
endar með gengisfellingu, eða er-
lendar lántökur, sem eru líka beinn
þensluvaldur. Reyndar segja sumir
að nú eigi ríkið að hamla á móti og
mynda sjóði til mögru áranna. Slíkt
er þó viss óskhyggja, þar sem líklega
tekur bara um þrjú ár núna að koma
reiðu á hjá ríkinu, en ávöxtur efiia-
hagsbatans lendir hjá fjölskyldunum
og fyrirtækjunum til ftjálsrar með-
ferðar. Ríkið verður að stefna á það
að vera að minnsta kosti hlutlaust
í svona góðæri, annars fer arðsemin
og batinn á skjön í verðbólgu. Þjóð-
in treystir núverandi ríkisstjómar-
samstarfi einmitt til þess að slíkt
gerist ekki og erlendir fjármagnseig-
endur séu ekki leiddir til hásætis í
íslenskum efhahagsmálum í miðju
góðærinu.
Stöndum vörð um velferðar-
þjóðfélagið
Nú verða menn aldrei á eitt sáttir
um leiðir til þess að jafha hallann.
Bent hefur verið á að samneysla
okkar sé orðin með þvi minnsta í
veröldinni hjá hátekjuþjóðum og
ætlum við að teljast til velferðar-
þjóðfélags gangi ekki að skera öllu
meira niður þjónustverkefni ríkisins.
Þrátt fyrir verðbólguna megun við
ekki gleyma ætlunarverki okkar sem
viti borin þjóð og skyldum okkar sem
velferðarþjóðfélags. Minna má líka
á tæplega 22 þúsund dollara lands-
tekjumar. Við erum rík og hlaup-
umst ekki undan skyldum okkar.
Þeir borga sem eyða
Þetta þýðir þó tekjuöflun fyrir rík-
ið og hefur mjög verið horft til
virðisaukaskattsins til þess að leysa
þessi mál. Margir spyija af hverju
þessi skattur verði ekki settur á um
næstu áramót, en slíkt var auðvitað
óframkvæmanlegt á sama tíma og
byijað var á staðgreiðslukerfinu.
Ríkisvaldið, skattstofumar, sýslu-
embættin og tollstjóri höfðu einfald-
lega ekki þann mannafla sem þurfti
til þess að gera þetta allt í einu.
Virðisaukaskatturinn tekur til
eyðslu fólks og þeir borga einfald-
lega sem eyða peningunum.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Traust stióm
„Greinilega er þörf fyrir fleiri hendur í
landinu og í þessari stöðu ætti ríkis-
stjórnin sérstaklega að gera eitthvað
fyrir harnafólkið, þar sem landið þolir
ekki aðeins fjölgun heldur sárvantar fólk
á mörgum sviðum.“
„Konum þykir óþolandi að vera stöðugt
vanmetnar og þær þola ekki lengur að
horfa upp á fyrirhyggjuleysi og skort á
stjórnhæfni ráðamanna sem láta málefni
barna reka á reiðanum en velta milljörð-
um króna í óráðsíu og prjál. Slíkir
ráðamenn eru óhæfir til að stjórna.“