Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1989, Blaðsíða 25

FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1989. 33
dv Menning
Leyndar-
dómsfull
fjármögnun
Halldór H. Jónsson, stjómar-
formaöur allra helstu stórfyrir-
tækja á landinu, getur veriö
leyndardómsfullur.
HaUdór fjármagnaði að hluta
bók Þórunnar Valdimarsdóttur
sagnfræðings um Snorra á Húsa-
felli sem er forfaðir hans.
Gat Þórunn um fjármögnun
Halldórs í nýlegu viðtah um bók-
ina.
Brá þá svo við að Halldór lét
fjarlægja nafn sitt úr formála að
bókinni sem Þórunn hafði samið.
Var Halldór ófáanlegur til að
skýra frá ástæðum þessarar hlé-
drægni.
Halldór H. Jónsson.
Iðunn og
Mál og
menning
stærst
Samkvæmt nýjum Bókatíðind-
um Félags íslenskra bókaútgef-
enda bera Iðunn og Mál og menn-
ing höfuð og herðar yfir aðrar
bókaútgáfur landsins, ef einungis
er tekið tillit til bókafjölda, og eru
þær útgáfur sem næst þeim koma
Vaka-Helgafell og Setberg, tæp-
lega hálfdrættingar á við þær.
Jakaviðtals-
bókin
Ein af „girnilegum“ viðtals-
bókum ársins er bókin um Jak-
ann, Guðmund J. Guðmundsson,
sem gamall kollega okkar, Ómar
Valdimarsson, hefur tekið sam-
an.
Upphaflega hafði bókaútgáfan
Tákn einsett sér að gefa út bókina
um Jakann og átti Guðmundur
Árni Stefánsson að sjá um sam-
antektina.
Fer tvennum sögum af ástæð-
um þess að Tákn leysti bókina í
hendur Vöku-Helgafelli. Önnur
sagan segir að Jakinn hafi ekki
viljað láta gefa sig út af presti en
hin að þeim Guðmundunum hafi
aUs ekki komið nógu vel saman.
Guðmundur J. Guðmundsson.
Bókin
Sú ákvörðun fjármálaráðherra að afnema fyr-
irhugaðan virðisaukaskatt af íslenskum bókum
þann 14. nóvember á næsta ári hefur að vonum
glatt allan þorra bókaþjóðarinnar margum-
töluðu.
Óneitanlega hefur þessi skyndilega ákvörðun
þó komið bókaútgefendum í opna skjöldu, enda
eru allar líkur á að hún muni hafa víðtæk áhrif
á bókaútgáfu og bókakaup íslendinga.
„Þetta eru auðvitað stórkostleg tíðindi," sagði
Jóhann Páll Valdimarsson, forstjóri Forlagsins,
um afnám skattsins.
„Satt best að segja eru bækur orðnar óþægi-
lega dýrar. Það munar um minna en að fá þær
lækkaðar um einn fjórða á einu bretti.
Hins vegar átta ég mig ekki á tímasetningu
afnámsins. Hún getur haft í fór með sér að útgef-
endur bíði með að gefa út bækur sínar fram
yfir 14. nóvember."
Ólafur Ragnarsson, forstjóri Vöku-Helgafells,
sagðist heldur ekki skilja hvers vegna mennta-
málaráðuneytið miðaði við 14. nóvember.
„Við höfum skrifað ráðuneytinu og beðið um
skýringar en engar fengið,“ segir hann.
Að lækka með pomp og prakt
„Ríkisstjórnin vill að öllum líkindum hafa
tekjur af bókum eins lengi og hún mögulegast
getur. En okkur bókaútgefendum þykir ekki
mjög eftirsóknarvert að þurfá að bíða með allar
okkar bækur fram í miðjan nóvember, þó svo
að eiginleg bóksala byrji ekki fyrr en upp úr
mánaðamótunum nóvember/desember.
En ef til vill getum við gert okkur mat úr þess-
og vaskurinn
ari ákvörðun ráðuneytisins, gefið allar okkar
bækur út fyrir 14. nóvember og lækkað þær svo
með pomp og prakt þann sama dag.
Þá sæi almenningur svart á hvítu hvaða upp-
hæðir íslenskir útgefendur hafa þurft að reiða
af hendi til ríkisins. Það mætti jafnvel gera 14.
nóvember að degi bókarinnar, jafnvel til fram-
búðar...“
Jóhann Páll Valdimarsson: „Stórkostleg tiö-
indi.“
En telur Ólafur að fyrirhuguð lækkun á verði
bóka muni hafa djúptæk áhrif á bóksöluna í
landinu?
„Það er ég sannfærður um. Við höfum hlið-
stætt og nærtækt dæmi frá Noregi en þar var
söluskattur af bókum felldur niður fyrir ekki
alllöngu. Við það jókst sala á bókum stórlega.“
-ai.
Ólafur Ragnarsson: „Gerum 14. nóvember að
degi bókarinnar."
Af fjarlægri konu
DV-mynd KAE
ísbjörg Guðmundsdóttir, aðalpersónan í ör-
lagasögu Vigdísar Grímsdóttur, er í senn óræð-
asta og opinskáasta kvenpersóna sem íslenskar
bókmenntir hafa alið.
„Ég vildi reyna að skilja þær hvatir sem hggja
að baki glæp eins og þeim sem ísbjörg drýgir,"
segir Vigdís.
„Ég gerði mér far um að kynnast fólki sem
gengið hafði í gegnum svipaðar hremmingar.
Sjálfum ramma sögunnar, klefanum, og játning-
arformi frásagnarinnar kynntist ég líka. En
þegar ég var búin að leyfa ísbjörgu að segja
sögu sína var ég sjálf næstum jafnnær um
ástæður hennar. Líður hún fyrir of náið sam-
band viö föður sinn? Eru of miklar hömlur lagð-
ar á tilfinningalíf hennar í æsku? Er hún ein-
faldlega leiksoppur aðstæðna?
Mig grunar að í raun og veru sé sjaldan hægt
að tilgreina pottþéttar ástæður fyrir afbrigði-
legri hegðan eða voðaverkum, þó svo þær virð-
ist hggja í augum uppi.
í framhaldi af því læðist að manni annar grun-
ur, nefnilega sá að vegna skilningsleysis séum
við tæplega þess umkomin að dæma aðra fyrir
voðaverk. Þó svo réttarríkið neyðist til þess.
Kannski skrifaði ég þessa bók til að auka mönn-
um skilning á fólki eins og ísbjörgu. Hins vegar
var ég alls ekki að skrifa bók með einhvern einn
boðskap, heldur bók sem á alls konar erindi til
fólks.“
Öll erum við öðruvísi
- Hvernig fólk er svo ísbjörg? spyr spyrill.
„Það er varla nóg að segja að hún sé öðru-
vísi,“ svarar Vigdís.
„Ég held nefnhega að við séum öll öðruvísi.
Einstök. Mér finnst hún fjarlæg, að því leyti að
hún hður gegnum lífið án þess að taka fullan
þátt í því. Varðveitir ávallt eitthvað innra með
sér sem enginn annar fær aðgang að. Það gera
mörg okkar en kannski hafa faestir okkar við-
líka sálarangist að geyma og ísbjörg. Þótt ég
alhæfi nú ekkert um það.“
- Eins og ísmola? skýtur spyrhl inn í.
„Það má segja það,“ svarar Vigdís, „þó ég
hafi ekki ætlað að hafa nafn hennar táknrænt.
Ég vissi bara að stúlkan átti að heita þessu
nafni. En eins og th að losna undan áþján hugs-
unarinnar gerir hún sér far um að upplifa allt
í gegnum holdið.“
Sem eru orð að sönnu. ísbjörg er allt að því
yfirþyrmandi „líkamleg" í öllu sínu hátterni.
Hugarangur hennar kemur oftar en ekki fram
í líkamlegri vanhðan, gleði upplifir hún sem
allt að því kynferðislega fullnægju. Samsemd
með náttúrunni tjáir hún með með því að kasta
sér út í vindinn eða „sjúga í sig moldina". Satt
að segja man spyrih ekki eftir íslenskri söguper-
sónu sem upplifir umhverfi sitt með svo hams-
Vigdís Grímsdóttir.
lausum hætti.
„Fólk sem lært hefur að greina á mhli hkama
og sálar og skynjar allt með líkamanum er einn-
ig gjarnt á að misbjóða honum, hefur sterka
sjálfspíningarhvöt," segir Vigdís.
Engin iðrun
„Því er það sem ísbjörg beinhnis sækist eftir
kynferðislegu ofbeldi, aht þar th það beinist
ekki aðeins að líkama hennar heldur felur í sér
yfirtöku á allri hennar persónu. Karlmaður vill
eigna sér ísbjörgu með sérstaklega ruddalegum
hætti sem kahar á ofsafengin viðbrögð hennar,
hið eiginlega tilefni sögunnar."
Það vekur athygh að í játningu ísbjargar er
ekki fólgin iðrun, a.m.k. ekki í hefðbundnum
skilningi.
„Það er rétt. Hún játar fyrst og fremst til að
öðlast skilning á sjálfri sér, kannski sætta lík-
ama og sál og öðlast með því innri frið. Refsing-
in skiptir hana engu máh þar sem hún er í raun
búin að taka hana útfyrirfrarn, að henni finnst."
í bókarlok segir ísbjörg: „Eg fer héðan þótt
ég verði hér eftir. Hugsun mín fer héðan. Ryðst
þangað sem hún ætlar sér. Og hún ætlar sér
burt. Út.“
Það er í samræmi við annað í þeirri sérkenni-
legu örlagasögu sem hér er sögð að líta má á
fangelsun ísbjargar sem lokasigur andans,
hugsunarinnar, yfir efnisheiminum. Vigdís
andæfir ekki þeirri túlkun.
„Ég vona svo sannarlega að hægt sé að lesa
bókina á fleiri en einn hátt.“
-ai.