Dagur - 18.10.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 18. október 1950
Friðarskraf kommúnista
Skemmtilegt kvöld fyrir röskiim fimm
tíu árum, - Axel Seliiötli, bakara-
meistari, segir frá
Friðarávarþið.
Friðarávarp það, sem kennt er
við Stokkhólm, vegna þess að þar
var það samið, er að efni til ávarp
eða mótmæli gegn notkun kjarn-
örkuvopna „til að- skelfa og
myrða með friðsama borgara“.
Ávarp þetta er alls ófullnægj-
andi yfirlýsing til þess að geta
kallast friðarávarp, því að það
undanskilur ófrið með öðr-
um vopnum en kjarnorku-
vopnum. Þessi skilningur hefur
verið staðfestur seinustu vikurn-
ar. Á sama tíma, sem kommún-
istar um heim allan hefja skipu-
lagðan áróður fyrir því að fá sem
flesta til að skrifa undir ávarpið,
senda þeir heri sína í N.-Kói-eu
í blóðugt stríð gegn S.-Kóreu.
Þar eru ekki notuð kjarnorku-
vopn, heldur önnur vopn, sem
ávarpið telur ekki ástæður til að
nefna.
Tilgangurinn.
Markmið kommúnista með
þessum ofsafengna áróðri fyrir
banni kjarnorkuvopna, er mjög
skiljanlegur. Þeir hafa með fram-
komu sinni á alþjóðavettvangi
skipt heiminum í tvær fjandsam-
legar fylkingar, austrið og vestr-
ið. Ástandið hefur sífellt versnað,
vegna stærri og alvarlegri
árekstra. Kommúnistar hafa söls-
að undir sig hvert ríkið af öðru
með skipulegum árásum í ýmsum
myndum. Heimsvalda- og yfir-
gangsstefna þeirra er nú orðin
svo augljós, að lýðræðisþjóðirnar
hafa hver á fætur annarri og
sameiginlega hafið stórfelldari
vígbúnað en dæmi eru til á frið-
artímum. Regla Churchills um
að ofbeldi beri að mæta á grund-
velli styrkleika, er í framkvæmd
og gefst vel.
Til þess að dylja heimsvalda-
stefnu kommúnista, með Sovét-
Rússland í broddi fylkingar,
brynja þeir sig nú með friðartali.
Þó hefja þeir ekki almennan
áróður fyrir friði, heldur tak-
marka þeir sig við afnám kjarn-
orkuvopna. Stafar það af því, að
lýðræðisþjóðirnar hafa miklu
öflugri kjarnorkuvopnum á að
skipa.
Kommúnistar vilja því slæva
árvekni lýðræðissinna og breiða
um leið yfir tilgang sinn. Þeir
telja sig ekki geta mætt lýðræð-
isþjóðunum á grundvelli styrk-
leika eins og er, eða ekki fyrr en
afnám á framleiðslu kjarnorku-
vopna hefur náð fram að ganga.
Friðartal Hitlers forðum.
Það er sláandi, hve kommún-
istar hafa í ýmsum efnum til-
einkað sér áróðursaðferðir naz-
ista. Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að þegar Hitler var að
brjóta undir sig þjóðir og þjóðar-
brot, lét hann Göbbels, áróðurs-
ráðherra sinn, hefja almennan
áróður gegn styrjöldum. Nazistar
töldu sig einlæga frioarsinna. —
Nægir þar að nefna viðskipti
þeirra Hitlers og Chamberlains,
forsætisráðherra Breta, sem lét
blekkjast af friðartali Hitlers.
Ef friðarhreyfing í- einhyerri
mynd kom fram einhvers
staðar í heiminum, voru nazistar
fremstir í flokki með að styðja
hana. En á sama tíma undir-
bjuggu þeir heimsstyrjöld, sem
færði meiri ógnanir og skelfingar
yfir heilar þjóðir, en dæmi eru til
úr veraldarsögunni.
íslenzkir komnninistar fylgja
línunni.
í dag er línan frá Sovét-Rúss-
landi og Kominform áróður fyrir
friði og friðartal. Stokkhólms-
ávarpið er komið í umferð hér á
landi fyrir atbeina kommúnista.
Ef litið er á undirskriftirnar
undir ávarpið, er augljóst að
kjarninn or „Moskvu-kommún-
istar“. Enn einu sinni taka þeir
upp blygðunarlausa þjónkun og
undirlægjuhátt við Sovét-Rúss-
land og Kominform. Eins og fyrri
daginn fylgja þeir línunni.
Séra Sigurbjörn ríður á vaðið.
Nokkrir menn aðrir en komm-
únistar hafa undirritað ávarpið.
Þar á meðal séra Sigurbjörn Ein-
arsson. Þeir hafa gert það í allt
öðrum tilgangi en kommúnistar,
sem gera það vegna þess að þeir
eru kommúnistar og verða að
fylgja línunni.
Áður en Ijóst var, að komm-
únistar ætluðu að nota ávarpið í
áróðursskyni fyrir heimsvalda-
stefnu Rússa, létu margir máls-
metandi menn ýmissa þjóða nöfn
sín undir það. En þegar á daginn
er kominn tilgangur kommún-
ista, hafa þeir hinir sömu krafizt
þess í þúsundatali, að nöfn þeirra
yrðu strikuð út aftur. Hér á
landi hefur séra Sigurbjörn rið-
ið á vaðið og krafizt þess, að
nafn sitt verði strikað út.
Telur hann, að undirskrift sín
geti ekki skoðast sem samþykki
á afstöðu Rússa í Kóreumálun-
um, né fylgisyfirlýsing við rúss-
neska stórveldastefnu og
lcommúnistiska ofbeldishneigð.
„Andstyggð góðra maima".
Hér á sínum tíma, þegar deil-
urnar voru sem harðastar vegna
inngöngu íslands í bandalag Atl-
antshafsþjóðanna, voru kommún
istar í fararbroddi, að vísu í ýms-
um gerfum.
Gengu þeir svo langt, að þeir
reyndu að hefta það með ofbeldi,
að Alþingi gæti afgreitt málið.
Slíkt var ofurkappið.
Það var athyglisvert, að í hin-
um stjórnmálaflokkunum voru
nokkuð skiptar skoðanir um af-
greiðslu málsins. En kommún-
istar voru allir einhuga, vegna
þess að þeir voru með þessari
stefnu sinni að vinna húsbænd-
um sínum í Moskvu gagn. Það
hefði verið mjög þýðingarmikið
fyrii' Rússa, ef við hefðum ekki
gengið í bandalagið, því að þá
hefðu þeir gctað gert hér innrás,
án þess að hin bandalagsríkin
væru skilyrðislaúst skuldbundin.
Á þessum tíma nefndu komm-
únistar alla, sem vildu inn-
göngu í bandalagið, landráða-
menn. Allt var landráð í þeirra
augum. Kommúnistar töldu sig
vera einu sönnu ættjarðarsinn-
ana!
Nú vita allir, hvað fyrir þeim
vakti, þeir fylgdu þáverandi línu
Rússa og Kominform mjög
dyggilega.
Friðarstefna Sameinuðu
þjóðanna.
Sú friðarstefna, sem allir frjáls-
lyndir lýðræðissinnar fylkja sér
um, er sú stefna Sameinuðu
þjóðanna að varðveita heimsfrið
og öryggi og gera í því skyni
virkar, s ameiginlegar ráðstaf-
anir til að koma í veg fyrir og
eyða hættu á friðrofi og til að
bæla niður árásaraðgerðir eða
friðrof. Til þess að á friðsamlegan
hátt og í samræmi við grundvall-
arreglur réttvísi og þjóðaréttar
koma á sættum eða lausn milli-
ríkja deilumála eða ástands, sem
kann að leiða til friðrofs.
Trúin hefur aukizt á mátt
samtaka Sameinuðu þjóðanna.
Fyrir 10 vikum síðan spáðu
mjög margir illum málaiokum í
Kóreustyrjöldinni. Almennings-
álitið taldi heimsstyrjöld á næstu
grösum. En Sameinuðu þjóðun-
um hefur auðnast að treysta trú
þjóðanna á frið, með röggsam-
legri meðferð Kóreumálsins.
í STUTTU MÁLI
ÞAÐ IlEFUR.vakið athygli
landsmanna, að nokkrar
liclztu stjörnur ríkisútvarpsins
eru í hópi þeirra, sem skora á
landsmenn að undirrita
Stokkhólmsávarp kommún-
ista. Mun ekki önnur stofnun
eiga fleiri fuHfrúa í liinum
fríða hópi friðarpostulanna en
þessi útvörður menningarinn -
ar. Fremstur fer, sem vera
ber, sjálfur fréttastjórinn, en
honum til hægri handar er
skrifstofustjóri útvarpsráðs,
en til hinnar vinstri, tónlistar-
ráðunautur útvarpsins. í
humátt á eftir koma þulir
tveir. Þá fulltrúi útvarpsstjóra
og loks barnatímamaðurinn.
— Þessi framganga starfs-
manna ríkisútvarpSins er
áminning til landsmanna,
hvers konar hreiður þessi
stofnun er orðin.
★
UM SL. MÁNAÐAMÓT
hófst hin árlega bílasýning í
París. Sýna framleiðendur þar
„módel“ ársins 1951. Flestar
hinar kunnari bílatcgundir
heims voru til sýnis þarna. —
Brezkir framlciðendur sýndu
18 tegundir bíla. Til gamans
skal hér skýrt frá verðinu á
nokkrum tcgundum: Morris
Minor kostar 320 stpd., IliII-
man Minx kostar 395 stpd.,
Ford Anglia kostar 257 stpd.
og Ford Prefect 310 stpd.,
Vauxh. Wyx kostar 330 pd„ en
Vauxliall Vcl kostar 395 stpd.
Þetta eru helztu smábílarnir,
sem Bretar hafa á boðstólum.
Af stærri bíium eru helztir
Austin A 70, kostar 447 stpd.,
Ford Pilot 000 stpd., og Hum-
ber Hawk 625 stpd., Standard
425 stpd., Wolseley 570 stpd.,
og Sunbeam 695 stpd. Dýrasti
brezki bíllinn er auðvitað Roll
Royce og Daimler, sem kosta
frá 2035 stpd. upp í 3860 stpd.
Verðið er útsöluvcrð í Bret-
landi að því er Parísarútgáfa
Ncw York Herald Tribune
hermir 5. þ. m.
Axel Schiöth bakarameistari
skrifar blaðinu á þessa leið nú á
dögunum, með styrkri hendi,
þrátt fyrir 80 ár að baki:
—o—
ÁTTRÆÐUR varð 11. okt. sl.
Kristján Helgason verzlunar-
maður, sem verið hefur starfs-
maður KEA mörg síðustu árin.
Erum við samborgarar frá
drengjaárum okkar hér á Akur-
eyri. Eg aðeins hálfu ári eldri.
Fer þeim nú að fækka, innfædu
Akureyrarborgurunum frá þeirri
tíð. — Þegar eg sá Kristjáns
minnzt í Degi kom í huga minn
eitt afreksverk Kristjáns frá
okkar ungu dögum, og þar sem
tildrögin eru skemmtileg, datt
mér í hug að setja þau á blað, og
senda Degi til birlingar.
—o—
ÞAD VAR, að mig minnir, vor-
ið 1896—97 að við Carl bróðir
minn komum sem farþegar með
gufuskipinu „Vestu“ frá Aust-
fjörðum. Var það ' fyrsta ferð
þess fyrir landssjóðsreikning með
Ditlief Thomsen sem fram-
kvæmdastjóra. Skipið braut stýr-
isásinn í ísnum hér, er það var að
„bakka" út úr honum. Tókst
Gottfreðsen, sem var 1. stýrimað-
ur, að lagfæra stýrið til bráða-
birgða og sigla skipinu til út-
landa, og þótti það vel af sér vik-
ið. Nokkra hjálp fékk hann héð-
an úr landi. Síðasta daginn, er
skipið var ferðbúið, að öðru leyti
en því, að verið var að flytja
fram kol til ferðarinnar, bauð
skipstjórinn, sem var sænskur og
sá mesti og skemmtilegasti sam-
kvæmismaður, sem eg hef fyrir-
hitt á ævinni, nokkrum borgur-
um til kvöldverðar kl. 6. (S. G.
S. F. hafði keypt Vestu árinu áð-
ur í Svíþjóð, og átti skipstjórinn
að fylgja skipinu í eitt ár, þannig
stóð á því að hann var sænskur).
Eftir kvöldverðinn settumst við
að í reykingasalnum. Voru það
þessir, eftir því sem eg man nú
bezt: Jakob Havsteen, þá kon-
súll. Halldór Gunnlaugsson, þá
verzlunarstjóri Gránu, Eggert
Laxdal, þá verzlunarstjóri Gud-
mans Eftirfl., Carl Schiöth, þá
kaupm. á Eskifirði, sænski skip-
stjórinn og eg.
HIN NÝJA skáldsaga amer-
íska skáldsins heimsfræga,
Ernest Hemingway, vckur
mjög mikla athygli báðum
megin Atlantshafsins um
þessar mundir,- Bókin heitir:
Across the River and into the
Trees, geíin út af Charlcs
Scribner’s Scn, New York og
kostar 3 dollará. Ameríska
skáldið John O’Hara ritar
mjög Ioflega um bókina í New
York Times nú nýlega og tel-
ur hann Hemingway merkasta
skáld, sem uppi hafi verið síð-
an Shakespeare leið. Heming-
way hefur alls gefið út 13
bækur síðan hann hóf skálda-
feril sinn árið 1923.
★
JÓN HALLDÓRSSON sem
hefur verið söngstjóri Karla-
kórsins Fóstbræður í Reykja-
vík frá stofnun hans, hefur m'i
látið af því starfi samkvæmt
eigin ósk. í stað hans hefur
Jón Þórarinsson yfirkennari
við Tónlistarskóíann í Rvík
íckið að sér söngstjórnina, og
æfir kórinn nú fyrir næsta
sam-áing undir stjórn hans.
Þegar við vorum búnir að sitja
drykklanga stund við góðar um-
ræður og „kongepjölter" (sænsk-
ur drykkur, banco og kampavíni
blandað saman til helminga),
rekur inn um dyragættina höfuð,
sem staðnæmist þar og segir:
„God Aften De Herrer“. Þarna
var þá köminn Foss skipstjóri á
norska skipinu „Ured“, og í
fylgd með honum Hansen, skip-
stjóri á öðru skipi. Var Foss sér-
staklega kunnugur Laxdal, þar
eð hann Hpfði siglt með fragt fyr-
ir elzta síldveiðifélag Akureyrar,
sem Laxdal var formaður og
framkvæmdastjóri fyrir. Urðu
því fagnaðarfundir þeirra í milli.
Sænski skipstjórinn bauð þeim
inn og til sætis, og var það þegið
og settist Foss í sófa í milli Lax-
dals og Halldórs. Foss skipstjóri
var mjög stór maður, nær því
tröllslegur og að því skapi
hraustur og sterkur, en góð-
mannlegur og skemmtilegur svo
að af bar. Eftir nokkra stund seg-
ir Laxdal við Foss: „Hverhig
stendur á þessum bláu blettum,
sem þú hefur á andlitinu?“ „Eg
skal segja þér það,“ sagði Foss.
„Það var eitt sinn að eg var að
skjóta að skotið gekk aftur úr
byssunni og allt púðrið rauk í
andlitið á mér og sat þar.“ „En
hvað varð af höglunum, maður?“
spurði Laxdal. „Höglunum? Jú,
sjáðu til. Höfuðkúpan var svo
hörð, að þau komust ekki inn úr,
heldur hrukku til baka langa
vcgu.“
Varð mikill hlátur að þessari
fyndni Foss. En hann hélt áfram:
„Afi minn bjó á Jaðri. Hann var
svo sterkur, að hann lyfti stór-
um bruggkerum með höndun-
um,“ og svo sýndi hann okkur
hvernig hann hefði borið sig til
við það. Þá segir Halldór Gunn-
laugsson: „En langalangafi minn
var svo sterkur ,að hann lyfti
tveimur steinolíufötum og hafði
sitt í hvorri hendi. En Foss svar-
aði: „Jæja, en þó að þú ættir 10
langalangaafa skyldi eg rassskella
þá alla.“ Varð hlátur mikill yfir
því, hvað Foss tókst vel að hafa
yfirhöndina í þessum aflraunum.
Þá dettur Halldóri snjallræði í
hug og býður Foss upp á að
koma í krók. Nú var Halldór einn
af beztu krókmönnum bæjarins,
stór og sterkur maður, þótt ekki
væri hann þar jafningi Foss. (Til
skýringar skal það tekið fram, að
á þeirri tíð var algengt sport að
dragast á í krók yfir búðarborð
og lyfta lóðum á fingrum. Voru
því margir verzlunarmenn, sem
gaman höfðu af aflraunum, með
meira og minna kreppta fingur af
ofreynslu, (svo var um þá þrjá
herra, sem hér eru nefndir). —
Foss tók auðvitað strax áskorun-
inni. Vissi hann þó ógerla hvað
„krókur“ var og varð Halldór að
skýra það fyrir honum og sagði
að nú reyndi á kraftana en ekki
stóru orðin. Tókust þeir svo á í
krók og eftir nokkra hríð varð
Halldór að gefast upp og minnk-
aði hróður Foss ekki við þetta.
Sátum við svo saman um hríð eða
þangað tii Strue 2. stýrimaður
tilkynnti, að kolin væru komin
um borð. Stýrimann þennan
kannast margir eldri borgarar
við, því að hann kom hingað til
lands í fleiri ár sem 1. stýrimað-
ur og síðar skipstjóri á Samein-
uðu skipunum. Um klukkan 11
slitum við þessu skemmtilega
samíali og héldum í land.
—o—
Nokkrum dögum síðar kom
(Framh. á 6. síðu.)