Dagur - 18.10.1950, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 18. október 1950
D AGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á liverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
tSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSíSSSSSSSíSÍSM*
Sigur Sameinuðu þjóðanna
ÍSLENZA RÍKISÚTVARPIÐ hefur nú um eins
árs skeið haft starfandi fréttamann í Lake Success
og er útvarpað þaðan daglega fréttum af starfi
Sameinuðu þjóðanna og endurvarpað hér heima.
Framan af munu sárafáir hafa hlýtt á þetta út-
varp. Blöðin höfðu það stundum í flimtingum,
enda sannast mála, að það var ekki vinsælt. Nú
er þetta viðhorf að breytast. Margir hlýða daglega
á þetta útvarp, enda þótt það sé á óhentugum
tíma. Enda er þar að fá ýmsar markverðar fréttir
af því, sem gerizt á fundum alþjóðasamtakanna
og um viðhorf fulltrúa einstakra ríkja til mála.
Þessi breyting hér heima á íslandi er ekkert eins-
dæmi. Þannig hefur viðhorf manna til Sameinuðu
þjóðanna breytzt um hinn frjálsa heim nú síðustu
mánuðina. Aukinn áhugi hér fyrir þessu frétta-
útvarpi er Ijóst dæmi um þannig sigur, sem Sam-
einuðu þjóðirnar hafa unnið nú undanfarna mán-
uði og veldur þar mestu, hvei'nig samtökin sner-
ust við árásarstríði kommúnista á lýðveldi Suð-
ur-Kóreu. Stofnun, sem í huga almennings, var
lítils megandi og helzt hólmgönguvöllur fyrir
ræðuskörunga austurs og vesturs, sýndi það á
skammri stundu, að hún var voldug og sterk og
þess megnug að hrinda ofbeldisárás á varnarlitla
smáþjoð og sýna yfirgangsseggjunum, að slíkir
tilburðir eru ekki líklegir til valda og mannafor-
ráða eins og málum er nú háttað í heiminum, þrátt
fyrir allt. Vitaskuld var það skilningur og við-
bragðsflýtir stórveldanna, einkum Bandaríkj-
anna, sem gerði stofnuninni mögulegt að snúast
þannig við vanda þeim, er að höndum bar. Þau
viðbrögð voldugustu lýðræðisþjóðar heims sýna
áþreifanlega, hver munur er nú á orðinn síðan
Mussolini réðist á Abyssiníu um árið og aðgerðir
Þjóðabandalagsins ónýttust í framkvæmdinni af
því að enginn hafði trú á þeim samtökum. Sigur
fasistaherjanna í Abyssiníu varð til þess að Þjóða-
bandalagið í Genf tók síðustu andköfin, en það
hafði verið að veslast upp lengi áður. Ósigur
kómmúnistanna í Kóreu hefur orðið til þess að
auka álit og styrk Sameinuðu þjóðanna og út-
breiða þá trú, sem vissulega átti í vök að verjast,
að alþjóðleg samtök séu þess megAug að varð-
veita heimsfriðinn og koma betra og heilbrigðara
skipulagi á sambúð þjóðanna.
MENN HAFA EKKI veitt því athygli sem skildi,
að árás kommúnista í Kóreu var, um leið og hún
var grímulaust ofbeldi í.stíl fasistanna, tilraun til
þess að eyðileggja Sameinuðu þjóðirnar og búa
þeim sömu örlög og Þjóðabandalaginu. Hefði
árásin heppnast og kommúnistar lagt undir sig
landið, án þess að Sameinuðu þjóðirnar fengju að
gert, mátti telja fullvíst, að samtökin hefðu
veslast upp og frjálsir menn hvarvetna glatað
trúnni á þá hugsjón, sem býr að baki stofnskrár-
innar. Heiminum hefði þá verið skipt upp í hern-
aðarbandalög. Þjóðirnar hefðu reynt að treysta
öryggi sitt með þeim hætti. Þessi þróun var þegar
hafin, því að um tíma leit út fyrir að samtökin
gætu ekki reist rönd við ofbeldinu, sem hvarvetna
sótti fram og beitti hinum fáheyrðustu bolabrögð-
um, sbr. samgöngubannið á Berlín og fleira af
því tagi. Vel má vera, að Rússar hafi einmitt ætl-
að að árásin í Kóreu mundi hafa þær afleiðingar
að eyðileggja Sameinuðu þjóðirnar. Þeir höfðu
nokkru áður hætt þátttöku í
fundum samtakanna. En í þessu
efni skjátlaðist þeim hrapallega.
Þessi árás varð til þess að þjappa
frjálsu þjóðunum enn fastar sam-
an en áður og til þess að sann-
færa menn um, að kommúnism-
inn var kominn á það stig, að
láta ekki skemmdarverk og
moldvörpustarf duga lengur til
þess að koma fyrirætlunum sín-
um í framkvæmd, heldurvarþess
albúinn að grípa til vopna. Þessi
afstaða varð Sameinuðu þjóðun-
um styrkur. Menn skildu það
betur en áður, hvað í húfi var, ef
þessi alþjóðasámtök lentu í sömu
fallgryfjunni og Þjóðabandalag-
ið. Og undir forustu Bandaríkja-
manna var viðnámið hafið og
því er nú um það bil að ljúka með
sigri herja Sameinuðu þjóðanna.
Þessi tíðindi hafa orðið til þess að
nú hefur rofað til í heimsmálun-
um, traust manna á alþjóðasam-
tökunum hefur vaxið, smáþjóð-
irnar eru öruggari um sinn hag
en áður, en álit ofbeldismann-
anna hefur minnkað stórlega
hvarvetna, þar sem menn búa við
frjálsar upplýsingar og frétta-
þjónustu.
Á SUNNUD. kemur verður
dags hinna Sameinuðu þjóða
minnzt um allan liinn frjálsa
heim. Líklegt er, að þessi dagur
hinna Sameinuðu þjóða verði nú
í fyrsta sinn haldinn hátíðlegur
eins og honum sæmir. Fram til
þessa hefur hann borið svip þess
trúleysis á gildi samtakanna, sem
ríkjandi var fram á þetta ár, og
þess áhugaleysis, sem af því
spratt. Nú er þessum torfærum
að verulegu leyti rutt úr vegi.
Sameinuðu þjóðirnar eiga að
sjálfsögðu mikil og torleyst verk-
efni framundan unz þær taka að
gegna því hlutverki, sem þeim er
ætlað í' stofnskránni. En fyrsti
sigurinn er unninn og samtökin
hafa sannað mátt sinn og tilveru-
rétt. Fyrir hinar minnstu þjóðir
heims eru þetta mikil tíðindi og
gleðileg. Er því full ástæða til
þess fyrir íslendinga, að halda
dag hinna Sameinuðu þjóða há-
tíðlegan á sunnudaginn kemur og
leggja þar með fram sinn skerf
til þess, að þessi alþjóðlegu sam-
tök hljóti þann virðingarsess í
huga þjóðarinnar, sem þeim ber.
FOKDREIF AR
Athugasemd frá Fcrðaskrif-
stofunni.
Jón EGILSSON framkvæmda-
stjóri Ferðaskrifstofunhar hér,
skrifar blaðinu á þessa leið, í
tilefni af grein Bílstjórafélagsins
í síðasta blaði:
RITSTJÓRI DAGS hefur góð-
fúslega leyfa mér að gera nokkri
ar athugasemdir við hina löngu
ádeilugrein formanns Bílstjóra-
félagsins. Get eg verið stuttorð-
ur, en vil leyfa mér að benda á
eftirfarandi atriði, sem eg hygg
að formanni Bílstjórafélagsins
yfirsjáist:
Ferðaskrifstofan hér á Akur-
eyri er ríkisstofnun, og hlutverk
hennar er að greiða fyrir ferða-
mönnum hvaðanæfa af landinu
og annast afgreiðslu sérleyfisbif-
reiða. Skrifstofan er ekki rekin
með sérhagsmuni Akureyrar fyr-
ir augum. Slíkt gæti verið hlut-
verk bæjarstofnunar. Af þessu
leiðir vitaskuld, að flfeiri bifreið-
ir hljóta afgreiðslu og fyrir-
greiðslu skrifstofunnar en bif-
reiðir bæjarmanna. f þessu sam-
bandi er rétt að upplýsa, að 80%
af tekjum skrifstofunnar koma
frá aðilum utan Akureyrar. Gef-
ur að skilja, að skrifstofan hlýtur
að greiða fyrir bifreiðum, sem
greiða afgreiðslugjöld til hennar,
enda beinlínis hlutverk skrifstof-
unnar að gera það. Það kempr
ekki fram í hinni löngu ritsmíð
formanns Bílstjórafélagsins, að
skrifstofan sneri sér til eigenda
Hópferðabifreiðanna á sl. vori, og
bauð þeim afgreiðslu í skrifstof-
unni eins og sl. ár með 10%
hækkun afgreiðslugjaldsins með
því að það var nauðsynlegt að
koma starfsemi skrifstofunnar á
þann grundvöll, að hún yrði fjár-
hagslega sjálfstæð. Þessu tilboði
var hafnað. Eigi að síður hefur
skrifstofan viljað , og vill í fram-
tíðinni, greiða fyrir bifreiðum
bæjarmanna eftir beztu getu,
enda þótt hún geti, af ástæðum,
sem áður eru taldar, ekki veitt
þeim nein sérstök forréttindi.
í SAMBANDI við dæmi þau,
sem upp eru talin og eiga að sýna
óvild skrifstofunnar til Akur-
eyrarbílstjóra, vil eg leyfa mér
að benda á eftirfarandi: Þátttak-
endur í Þjóðleikhússferð voru
orðnir yfir 30 og var því þörf á 32
manna bifreið. Sl'ík bifreið er
engin til hér á staðnum. Varð því
að útvega hana annars staðar frá.
Hrafnagilsakstur: Tvær bifreiðir
þurfti til ferðanna. Eigendur
Hópferðabifreiða sögðust aðeins
hafa eina bifreið tiltæka. Voru
því ráðnar til akstursins 2 bif-
reiðir, sem afgreiðslu höfðu á
skrifstofunni. Þennan akstur
hefðu Hópferðabifreiðir að sjálf-
sögðu fenglð, ef þær hefðu
verið til taks, er um þær var
beðið. Jóns Arasonar hátíð:
Norðurleiðai'bifreiðir höfðu
ákveðið að fara hópferðir að Hól-
um. Þær eru í fastri afgreiðslu
hjá Ferðaskrifst. og hlaut hún
því að verða við óskum þeirra um
að afgreiða bifreiðir einnig í
þessa ferð. Þetta vissu eigendur
Hópferðabifreiða um áður en
ferðirnar voru auglýstar. Ekið
með skipshafnir: Viðkomandi
skipshöfn pantaði sérstaklega þá
bíla, sem notaðir voru'.
ÞAÐ HEFUR ALLTAF verið
opinn möguleiki fyrir Hópferða-
bifreiðir að fá afgreiðslu í Ferða-
skrifstofunni, og sá möguleiki er
enn opinn, en vitaskuld verða
þessar bifreiðir þá að sæta sömu
afgreiðslukjörum og aðrir. Þenn-
an möguleika hafa eigendur ekki
viljað nota og er því út í hött, að
kenna Ferðaskrifstofunni um að
halli hafi orðið á rekstri bifreið-
anna að undanförnu. — Eg vil að
lokum taka fram, að Ferðaskrif-
stofan vill að sjálfsögðu eiga góða
samvinnu við bifreiðastjóra á
Akureyri og greiða fyrir bifreið-
um þeirra eftir föngum, en það er
fráleitt að hún geti veitt þeim
skilyrðislaus forréttindi. Til slíks
hefur hún enga heimild og sú
heimild fæst ekki þótt núverandi
forstöðumanni skrifstofunnar sé
hótað hörðu af óánægðum bíl-
stjórum í bréfum og blaðaskrif-
um. Eg vil nota þetta tækifæri til
þess að þakka fjölmörgum við-
skiptamönnum skrifstofunnar
ánægjulega samvinnu að undan-
förnu og vona að skrifstofunni
megi auðnast að gegna þannig
hlutverki sínu, að tilganginum
með stofnun hennar sé náð. Með
þökk fyrir birtinguna. — Jón Eg-
ilsson.
(Framhald á 5. síðu).

Skrautleir - Nytjaleir
Það er ekki langt síðan, að'-íslcnzk leirsmíði var
eins konar, og nafnið eitt, sem nefnt var. Það var
Guðmundur frá Miðdal. Nú hefur þetta breytzt
mjög, því að fleiri og fleiri nöfn hafa komið fram á
sjónarsviðið, og menn spyrja nú: Er þetta Guð-
mundur frá Miðdal, Roði, Funi, Laugarnessleir og
eitthvað enn fleira og nýrra, sem eg kann ekki að
nefna. — Það er ekki nema gott eitt um það að
segja, að leirmunagerð skuli hafa aukizt í landinu.
Við það ætti að koma fram viss samkeppni um
vöruvöndun, og slíkt er hverjum iðnaði hollt. En
ekki verður sagt, að hugkvæmnin hafi aukizt í
hlutfalli við fjölgun framleiðendanna.
Hvað er framleitt?
íslenzki leirinn þykir fallegur, og yfirleitt má
segja, að smekklega sé unnið og vel frá vörunni
gengið á alla lund. En hvað er það, sem framleitt
er? í stuttu máli, öskubakkar og blómsturvasar
mestmegnis. Nú má engin halda, að eg ætli að fara
að amast við jafn nytsömum og ágætum hlutum.
Oskubakkar eru nauðsynlegir, og flest heimili
munu vilja og reyna að eignast eitthvað af blóma-
kerum til þess að láta blóm, sem berast á afmælum
og öðrum tyllidögum, standa í. En það eru takmörk
fyrir því, hve mikið heimilið þarf af þessum hlutum.
Sligaðar hillur af tómum blómsturvösum og borð
þakin öskubökkum er lítil lieimilisprýði og nota-
gildið takmarkað. Margar húsmæður eru svo
smekkvísar, að þær geyma nokkuð af þessu dóti
inni í skáp og taka það ekki upp, nema þegar.þörf
krefur. Daglega hafa þær hæfilegt af öskubökkum
á borðum sínum og aðeins fá ker en falleg, stand-
andi á skápum og hillum. En eftir því, sem afmæl-
isdagarnir verða fleiri, því stærra verður safnið,
því að keramík er alltaf tilvalin tækifærisgjöf.
Hvers vegna ekki nytsamari hluti?
Á sama tíma og leirmunaframleiðendur keppast
við að yfirganga hvern annan í blómsturvasa-fram-
leiðslunni, er ekki hægt með nokkru móti að fá í
landinu ýmsa nauðsynjahluti, eins og t. d. smjör-
og ostaskálar, smekkleg áhöld undir krydd til að
hafa á borði, mjólkurkönnur o. fl. o. fl. Þetta er að
sjálfsögðu ekki þeim að kenna, en er hér ekki
verkefni fyrir leirsmíðendur? Eg hef séð tvö te-
stell gerð úr íslenzkum leir. Þau voru mjög falleg,
en þau voru einnig mjög dýr. En myndum við ekki
heldur vilja gefa 100 kr. fyrir góðan og fallegan te-
ketil heldur en blómsturvasa? Slíkt stell yrði að
vera hægt að kaupa smám saman. Einn bollti gæti
þá verið góð gjöf og kærkomnari heldur en ösku-
bakki í viðbót við safnið!
Fjölmárgra muni nytsama ætti að mega gera úr
íslenzkum leir, muni, sem heimilin í landinu van-
hagar um einmitt nú, svo að sala á þeim ætti að
vera nokkuð örugg. Eg nefni sem dæmi, testell,
mjólkurkönnur, smjörskálar, osta- og áleggsföt,
kryddbauka, eggjabikara, brauðdiska og föt og svo
mætti lengi telja. Munir sem þessir, sem notaðir
yrðu með matar- og kaffistellum oft meira eða
minna flúruðum og lituðum, þyrftu að vera ein-
faldir bæði í formi og litum, svo að hægt væri að
nota þá með öðru, þannig að vel færi. Gulir eggja-
bikarar myndu t. d. fara vel með bláum matardisk-
um. Einnig gæti verið gaman að hafa þá sinn með
hverjum lit, og myndi það sannarlega setja glað-
legan svip á matarborðið. Smjörið myndi njóta sín
í fagurblárri smjörkúpu og ekki síður osturinn.
„Hæ, hæ, eg hlakka til“.
íslenzkar konur myndu áreiðanlega fagna fram-
leiðslu á nytjahlutum úr ísl. leir, jafnvel þótt mun-
irnir yrðu dýrari heldur en venja er um slíka hluti
innflutta. Það yrði gaman að eignast einn og einn
hlut og skemmtilegt að gefa vinkonu sinni í ste]T.«