Dagur - 13.05.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 13. maí 1953
DAGUR
5
ijudrjúg og drengileg slörf
Jónasar Kristjánssonar um aldarfjórðung
Hann undirbjó stofnun Mjólkursamlagsins og
hefur starfað að málefnum landbúnaðarins
í meira en aldarfjórðung
Ágætur bóndi í héraðinu,
Halldór Guðlaugsson í
Hvammi, minnist í eftirfarandi
grein 25 ára starfrækslu Mjólk-
ursamlags KEA og ræðir sér-
staklega um hin ágætu störf
Jónasar Kristjánssonar mjólk-
ursamlagsstjóra, sem átti 25 ára
starfsafmæli sem starfsmaður
Kaupfélags Eyfirðinga og ey-
firzkra bænda á sl. ári.
Jónas Kristjánsson.
FYRIR RÚMUM MÁNUÐI
síðan, eru liðin 25 ár frá því að
Mjólkursamlag Kaupfélags Ey-
firðinga hóf starfsemi sína, með
því að veita móttöku mjólk frá
bændum í nágrenni Akureyrar,
til sölumeðferðar og vinnslu. —
Mun í tilefni af þessari 25 ára
starfsemi vei-a gefið út ýtarlegt
yfirlit um réksturinn frá upphafi
til þessa tíma, í sambandi við
Ársfund Mjólkursamlagsins.
Enda er ekki ætlunin með línum
þessum að rekja þá sögu, þótt
drepið kunni að verða á einstök
atriði í sambandi við þessi mál.
Hitt þykir mér rétt, að minnzt sé
lítillega þess manns, sem veitt
hefur þessu fyrirtæki forstöðu frá
upphafi. Rétt þykir, að fram
komi ummæli frá einum þeirra
bænda, sem frá upphafi hefur
verið viðskiptamaður Mjólkur-
samlags KEA. Eins og kunnugt
er hefur Jónas Kristjánsson frá
Víðigerði veitt Mjólkursamlaginu
forstöðu frá byrjun. Það er, að
eftir að hann hafði lokið mjólk-
uriðnaðarnámi í Danmörk, ferð-
aðist hann um meðal bænda í ná-
grannahreppum Akureyrar, til
þess að fá þá til að hefja viðskipti
við Samlagið, þegar það gæti tek-
ið til starfa. Auk þessa vann hann
svo að öðrum undirbúningi Sam-
lagsins og uppsetningu véla
þeirra, sem byrjað var þar með.
Eins og áður er getið tók Sam-
lagið fyrst á móti mjólk í marz-
mánuði árið 1928. Starfsliðið var
ekki fjölmennt þá, því að fyrsta
árið munu ekki hafa starfað þar
aðrir fastir starfsmenn en Sam-
lagsstjórinn, tveir unglingar og
einn kyndari. Enda var þá ekki
mikil mjólkurframleiðsla í hérað-
inu. Ræktun komin mjög stutt á
veg og tiltölulega fáar byggingar
úr varanlegu efni. Hingað til
hefur það þótt viðeigandi, að
staldra við á merkum tímamót-
um. Horfa til baka og gera sér
grein fyrir því, sem unnizt hefur.
Þegar nú litið er til baka yfir
þetta 25 ára tímabil frá stofnun
Mjólkursamlagsins, getur engum
dulizt hinar stórkostlegu fram-
farir í búnaði, sem átt hefur sér
stað hér í héraðinu: í ræktun,
byggingum og hvers konar tækni
varðandi búskapinn.
Fjárhagsleg undirstaða
framfara.
Eg vil fullyrða, að stofnun og
starfræksla Mjólkursamlags KEA
á lang drýgstan þátt í að bændur
almennt hafa getað komið í fram-
kvæmd og staðið fjárhagslega
undir þeim mikla kostnaði, sem
leitt hefur af svo örum og fjár-
frekum framkvæmdum á ekki
lengri tíma. Þótt vitanlega komi
þar margt fleira til greina.
Áður en Mjólkursamlagið var
stofnað, var aðalbúpeningur
bænda hér um slóðir sauðfé og
innlegg þeirra því að lang mest-
um hluta sauðfjárafurðir. Þó
höfðu bændur í næsta nágrenni
Akureyrar nokkra mjólkursölu
til fastra kaupenda þar. Ennfrem-
ur voru bændur, er fjær bænum
bjuggu, farnir að flytja mjólk til
Akureyrar, sem svo var seld í út-
sölu, og kom þá jafnvel til undir-
boðs á verði, ef illa gekk að selja.
Sjáanlegt var, að þessi verzlunar-
máti átti enga framtíð, hvorki
fyrir framleiðandann eða neyt-
andann. Enda varð reynzlan sú,
að flestir þessir bændur gengu
strax, eða þá fljótlega, í Mjólkur-
samlagið, þegar það tók til stárfa.
Nú er svo komið búnaðarhátt-
um hér á Samlagssvæðinu, að
nautgriparæktin er orðin aðalbú-
greinin, en sauðféð er horfið í
skuggann. Benda má þó á, í þessu
sambandi, að fjárpestirnar und-
anfarandi ár hafa beinlínis stuðl-
að að þessari öru breytingu og þó
sérstaklega fjárskiptin 1946
og 1949. Á hitt ber þó einnig að
líta, að aðstaða bænda hér var
mun betri til að þola þá þungu
raun að fella sauðfjárstofninn,
þótt ekki væri nema í bili, vegna
hinnar stórfelldu .ræktunar og
aukinnar mjólkurframleiðslu,
sem átt hafði sér stað.
Þegar á allar aðstæður er litið,
verður að telja að stofnun Mjólk-
ursamlags KEA hafi orðið ey-
firzkum bændum hin happasæl-
asta framkvæmd til aukins, efna-
legs sjálfstæðis.
Mikið veltur á undirstöðum.
Eins og að líkum lætur valt á
mjög miklu að sá maður, sem
tæki að sér forstöðu slíks fyrir-
tækis, sem Mjólkursamlagið er og
hefur verið, væri þeim vanda
vaxinn. Enda hefur sú raunin á
orðið í starfi Jónasar Kristjáns-
sonar. Því eins og segir: Varðar
mestu allra orða, að undirstaðan
rétt sé fundin. Þarna þurfti að
mörgu að hyggja. Mörgum herr-
um þurfti að þjóna, ef vel átti að
fara. Það er ekki á allra færi að
þjóna mörgum herrum, svo að vel
fari, en Jónas er þeim hæfileik-
um búinn, bæði með fæddum og
áunnum, að honum hefur tekizt
furðu vel að leysa allra þarfir í
þessum málum, án verulegra
árekstra.
Fyrsti herrann, sem þjóna varð
frá upphafi þannig, að hann væri
sæmilega ánægður, var neytand-
inn, því að ekki kom neinu haldi
að framleiða mjólk og mjólkur-
vörur, sem ekki líkuðu á borði
hans. Hér mætti koma með marg-
ar umsagnir neytenda, sem stað-
festa, að mjólk og mjólkurvörur
hafa líkað mjög vel á þeirra
borði frá þessu samlagi, en það
er óþarfi, þetta er svo þekkt. —
Rétt til gamans má geta þess, að
á síðastliðnu sumri sögðu mér
tvær reykvískar húsmæður að
mjólkurostar frá Mjólkursamlagi
KEA tækju öðrum mjólkurost-
um, framleiddum hér á landi,
langt fram að gæðum. Þá vil eg
nefna framleiðandann, sem eðli-
lega vill fá sem mest verð fyrir
sína framleiðsluvöru, og er það að
vonum. Sú krafa hefur verið gerð
á hendur honum, og aldrei frá
henni kvikað, að mjólkin frá
fyrstu hendi væri ógölluð vara,
enda er það undirstaða þess að
hægt sé að framleiða góða og
holla neyzlumjólk og aðrar
vinnsluvörur úr henni. Þrátt fyr-
ir lipurð og tillitssemi Jónasar
Kristjánssonar í þessu vandasama
starfi hans hefur hann aldrei
slakað til á kröfum sínum í þessu
efni.
Eftir að mjólkurframleiðslan
jókst verulega fór bilið á milli
ferskmjólkursölunnar og vinnslu
mjólkurinnar smávaxandi, og er
nú svo komið, að ríflega % inn-
veginnar mjólkur til Samlagsins
er seldur sem neyzlumjólk. Þegar
svo tillit er tekið til hins mikla
verðmunar, sem er á neyzlu- og
vinnslumjólk og þeim mjög miklu
örðugleikum, sem eru á sölu
mjólkurvaranna, held eg að full-
yrða megi, að þar hafi Jónas
staðið vel í ístaðinu fyrir hönd
framleiðendanna, enda mun
öllum ljós sú mikla fyrirhöfn og
erfiði, sem því hefur verið sam-
fara, að vera stöðut á verði og
grípa hvert tækifæri sem hugsast
gat til aukinnar sölu, jafnframt
því að finna upp nýjar fram-
leiðsluaðferðir til aukinnar sölu
mjólkurvaranna.
Vel unnið.
Næst vil eg minnast á starfsfólk
Samlagsins. Það eru nú ekki
lengur tveir unglingar, sem vinna
með Samlagsstjóranum, nú er
iiað orðinn hópur manna. Það eru
ekki vandalítil verk, sem þetta
fólk leysir af hendi, og því hefur
áreiðanlega þurft að kenna rétt
handtök til að ná fullum árangri í
hverju starfi. En það hefur þurft
meira, það þurfti að búa svo að
3VÍ, að það gæti verið ánægt og
vildi leggja krafta sína fram til að
ná sem mestum og beztum ár-
angri í starfinu. Mín skoðun og
sannfæring er að allir aðilar
megi vel una þeim árangri, sem
náðst hefur á þessu sviði, því að
jar sé í mörgum greinum um úr-
vals starfsfólk að ræða. Eftir ná-
in kynni lít eg einnig svo á, að
Jónas Kristjánsson hafi gleggra
auga fyrir að velja sér starfsfólk,
en almennt gerist. Síðast, en ekki
sízt, þurfti að kunna full skil í
meðferð allra þeirra véla og
áhalda, sem tilheyra og gera
mögulega þessa starfsemi. Það má
ljóst vera, að meira en lítið varð
að vera í þann mann spunnið, sem
leyst gæti af hendi, svo að vel
færi, hið mjög svo vandasama
verk, sem forstjórastaða Mjólk-
ursamlagsins er, en þar mun ekki
ágreiningur um vera, þegar sagt
er, að þar hafi valist réttur mað-
ur á réttan stað. Þó væri ef til
vill réttara að orða þetta svo, að
nokkuð sama hefði verið hvert
verkefni Jónasi Kristjánssyni
hefði verið falið til að annast
framkvæmd á. Hann hefði þjálfað
sig til að leysa það óaðfinnanlega
af hendi.
Er bóndi.
Þótt J. K. sé framkvæmdastjóri
M. K. E. A. þá er hann fyrst og
fremst bóndi, í þeirra orð beztu
merkingu. Hann trúir á gróður-
mátt moldarinnar. Hann trúir á
kyngæði íslenzka bústofnsins.
Hann trúir því að hægt sé með
árvekni, dugnaði og aukinni
tækni, að hefja landbúnaðinn á
það stig, að hann sé öruggur at-
vinnuvegur og eftirsóknarverður.
Þetta er okkur bændum vel ljóst
af ræðum þeim og hvatningar-
orðum, sem hann hefur látið falla
á ársfundum Samlagsins og við
fleiri tækifæri. Ef til vill á þetta
ekki hvað minnstan þátt í þeim
góða árangri, sem forstjórastaða
hans við Samlagið hefur leitt í
ljós. Nú í aldarfjórðung hefur J.
K. unnið með og fyrir okkur, ey-
firzka bændur. Hann hefur hvatt
okkur til meiri og betri ræktun-
arstarfa. Hann hefur hvatt okkur
til meiri kynbótastarfsemi. Hann
hefur hvatt okkur til að fóðra
betur búpeninginn, og þó alveg
sérstaklega hvatt til meiri vöru-
vöndunar auk margs annars, sem
mætti fela í orðinu: meiri bú-
menning.
Eg hef á þessum tímamótum
viljað rifja upp örfá atriði þess
liðna. Aðrir segja heildarsöguna.
Þegar horft er fram, er sýnilegt
að ennþá bíða stór átök, en við
höfum líka, eða ættum að hafa,
eitthvað lært, sem að gagni mætti
verða í framtíðinni. Þegar litið er
til baka sjást margir sigrar, sem
unnist hafa, en þó, það vantar
alltaf nokkuð, sem hefði þurft að
vera með. Ef til vill kemur það í
næsta áfanga, Eina spurningu vil
eg bera fram: Hvernig væri nú
umhorfs hér á Samlagssvæðinu,
hefði það aldrei tekið til starfa?
Þessari spurningu er bezt að
hver svari fyrir sig.
Velkominn heim!
Nú, þennan síðasta vetur, hefur
J. K. verið fjarverandi og ferðast
mn í hinni stóru Ameríku, þar
sem mun vera margt að sjá og
læra. Eg vil að lokum bjóða J. K.
velkominn heim til okkar aftur,
jví að hér mun hann eiga djúpar
rætur. Það má öllum ljóst vera að
eftir honum hefur verið leitað til
starfa annars staðar frá. Ennþá
hefur hann ekki sinnt því, sem
betur fer. Eg þakka honum
drengileg og hamingjudrjúg störf
hans og vona að hann eigi eftir
að vinna með okkur og fyrir okk-
ur, bændurna í þessu héraði, enn
um langt árabil. Eg veit að ey-
firzkir bændur taka undir það.
8. maí 1952.
Halldór Guðlaugsson.
Erfðafestuland,
um 30 dagsláttur framræst
og töluvert af því brotið,
til sölu á fallegum stað í
nágrenni bæjarins. 3 tunn-
ur af útsæðiskartöflum geta
fylgt með.
Afgr. vísar á.
Girðingastaurar
Höfum fyrirliggj. nokkur
hundruð girðingarstaura.
Verð aðeins kr. 5.00 pr. stk.
SKÓGRÆKT RÍKISINS
Vöglum.
Til sölu:
Lítil miðstöðvar-kolavél.
Laxagötu 8.
Skápur
til sölu í
Lundargötu 4.
SÚR HVALUR
og harðfiskur
á kvöldborðið i
KJÖTBÚÐIR KEA
Hafnarstræti 89. Sími 1714.
Ránargötu 10. Sími 1622.
HAFIÐ ÞÉR REYNT
nýja
Þurrkaða grænmetið?
Aðeins 5 krónur pakkinn
AFBRAGÐSGOTT
Kjötbúðir KEA.
Hafnarstræti 89. Sími 1714.
Ránargötu 10. Sími 1622.