Dagur - 21.01.1988, Blaðsíða 4

4 - DÁGUR - SS?janiiar -Í988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR, 560 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 55 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 400 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGGERTTRYGGVASON, EGILL BRAGASON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir),
FRtMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
STEFÁN SÆMUNDSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Verðlagsmál
í brennidepli
Verðlagsmálin hafa þróast á nokkuð annan veg að
undanförnu en gert var ráð fyrir. Þegar sú ákvörð-
un ríkisstjórnarinnar, að endurskipuleggja hand-
ónýtt söluskattskerfið, kom til framkvæmda um
áramótin, var undanþágum frá söluskatti fækkað
verulega. Þetta hafði meðal annars þær afleiðingar
að söluskattur var lagður á matvörur, með örfáum
en þýðingarmiklum undantekningum. Til þessara
aðgerða var gripið til að freista þess að bæta inn-
heimtu söluskatts og sporna við skattsvikum, sem
löngum hafa verið landlæg meðal þjóðarinnar.
Á sama tíma komu til framkvæmda verulegar
tollalækkanir á ýmsum mikilvægum neysluvörum,
og áttu þær að vega á móti hækkunum af völdum
söluskattsins. Auk þess var gripið til hliðarráðstaf-
ana til að milda áhrif söluskattsálagningarinnar
hjá þeim sem mest fyndu fyrir henni. Þessar hliðar-
ráðstafanir fólust m.a. í því að niðurgreiðslur land-
búnaðarafurða voru auknar og barnabætur hækk-
aðar. Þessar samhæfðu aðgerðir áttu að tryggja að
framfærslukostnaður heimilanna hækkaði ekki
þrátt fyrir söluskattinn.
Þótt áhrif verðlagsbreytinganna séu ekki að
fullu komin fram, er óhætt að segja að væntingar
stjórnvalda um þróun verðlagsmála hafa ekki
gengið eftir. Söluskattsbreytingin hefur skilað sér
að fullu út í verðlagið en lítið bólar á verðlækkun-
um í kjölfar tollabreytinganna enn sem komið er.
Þá hefur talsvert borið á því að kaupmenn og
heildsalar hækki vöruálagningu óeðlilega mikið í
skjóli verðbreytinganna. Nægir að nefna hækkun á
brauðum í því sambandi. Dagur hefur áður varað
við því að slíkt geti hæglega átt sér stað, ef fyllsta
aðhalds er ekki gætt.
Á ríkisstjórnarfundi í síðustu viku kom fram mik-
il óánægja með háa álagningu í kjölfar breyting-
anna á söluskatts- og tollalögunum. Ljóst er að til-
mæli viðskiptaráðherra til Verðlagsráðs um að
fylgjast grannt með að verðbreytingar séu innan
tilskilinna marka, duga skammt, nema jafnframt
verði gripið til frekari aðgerða. Þingflokkur fram-
sóknarmanna hefur lagt til að á verðlagsmálunum
verði tekið í samræmi við ýtrustu ákvæði verðlags-
laga. í því felst m.a. að Verðlagsráð beiti laga-
ákvæðum um hámarksverð og hámarksálagningu
á vörur, tímabundinni verðstöðvun eða setji aðrar
þær reglur sem ráðið telur duga. Það er smám sam-
an að koma í ljós að hin svokallaða „frjálsa" álagn-
ing virkar ekki sem skyldi.
Ríkisstjórnin verður að taka á verðlagsmálunum
af mikilli festu. Ef það mistekst er hin þýðingar-
mikla uppstokkun söluskattskerfisins unnin fyrir
gýg. BB.
Gerist „hmn þögU
enn þögulli - ei
- Blaðamaður kannar viðbrögð fólks á Sauðá
Oft hafa neytendur hér á landi verið kall-
aðir „hinn þögli meirihluti“ og eru það lík-
lega orð að sönnu. Því oftast nœr hefur
almenningur tekið því sem að höndum ber
frá borði stjónvalda og annarra sem hafa
með velferðina að gera, án mikillar gagn-
rýni. Þó svo að til þess hafi á stundum ver-
ið œrin ástæða.
Vœntanlega geta allir verið sammála um
að versti óvinur eftirtektarsemi fólks og
gagnrýni á það sem gerist í umhverfi þess
sé þessi gífurlega mötun, sem ekki hefur
verið jafnmikil og nú við fjölmiðlafárið
með fjölgun sjónvarpsstöðva og útvarps-
rása. Allt bendir því til aðfólk gefi sér enn
minni tíma en áður til að velta hlutunum
fyrir sér. í framhaldi af því hljóta margir
að spyrja sig hvort að enn sígi á ógœfuhlið
ina að þessu leyti og „hinn þögli meiri-
hluti“ gerist enn þögulli?
Alla vega hvarflaði það að undirrituðum
á dögunum þegar hann lagði leið sína í
verslun á Sauðárkróki til að kanna við-
brögðfólks við verðhœkkununum í kjölfar
matarskattsins. Ekki var að sjá að þeir sem
Spurðir voru væru neitt teljandi reiðir
vegna hœkkananna.
En það er samt ekki svo að fólk taki
þessu með þegjandi þögninni.
„Ég verð vör við mikla óánægju hjá
fólki. Það er mikið um að það hvái við
þegar upphæðin er nefnd. Trúir því ekki
að þetta sé svona mikið og biður um að
lagt sé saman aftur, “ sagði afgreiðslustúlka
á kassa í verslun á Sauðárkróki í samtali
við Dag. -þá
S
„Akaflega
mikil öfiig-
þróun í þessu“
- segir Guðfinna
Gunnarsdóttir
„Mér lýst engan veginn á
þctta. Mér fínnst alveg maka-
íaust að þeir skuli hækka allar
þær vörur sem maður þarf
nauðsynlega á að halda, en
lækka lúxusvörurnar.
Mér finnst ákaflega mikil öfug-
þróun í þessu. Það hefði verið
nær að fólk sem telur sig geta
veitt sér munaðarvörur, greiði
meira fyrir þær,“ sagði Guðfinna
Gunnarsdóttir. Hún er trúlega í
þeim hóp sem finnur mest fyrir
matarskattinum. Hún er með 4
börn, þar af tvö á aldrinum 16-18
ára, sem hún nýtur ekki barna-
bóta með. En það breytir ekki
því að börn eru framfærsluskyld
til 18 ára aldurs.
„Mér sýnist þessar venjulegu inn-
kaupseiningar hækka um 10
krónur og þær dýrari ennþá
meira. Þar getur munað alveg 20-
30 krónum á hverri einingu.“
- Ertu eitthvað farin að spá í
hvað mánaðarinnkaupin hækka
mikið hjá þér?
„Nei, það hef ég aldrei gert,
enda þýðir sjálfsagt lítið að vera
að hugsa út í það.“
- Ertu með mánaðarreikning?
„Já og maður verður sjálfsagt
einhvers vísari um næstu
mánaðamót, þá með samanburði
við nóvembermánuð. Það þýðir
auðvitað ekkert að bera saman
við jólamánuðinn. Maður leyfir
sér meira þá en á öðrum tímum
ársins.“ -þá
„Okkur rennur
alltof fljótt
reiðinu
- segir Guðsteinn V.
Guðmundsson starfs-
maður Neytenda-
samtakanna
„Hingað hringir fólk mjög
reitt og mér er sagt að af-
greiðslufólk á búðarkössum í
verslunum hafi orðið fyrir
barðinu á reiðum viðskiptavin-
um. Sem auðvitað er ekki
sanngjarnt, því ekki stendur
afgreiðslufólkið fyrir þessu,
sagði Guðsteinn V. Guð-
mundsson starfsmaður Neyt-
endasamtakanna.
„Gallinn við okkur neytendur
er bara sá að okkur rennur allt of
fljótt reiðin. Við erum ógurlega
reiðir í fyrstu en fylgjum því svo
ekkert eftir. Það er eins og þetta
sé í þjóðarsálinni.“
- Er mikið leitað til neytenda-
samtakanna?
„Já mjög mikið. Og í rauninni
háir þröngur fjárhagur sam-
tökunum og kemur í veg fyrir að
þau geti veitt þá þjónustu sem
greinilega er þörf fyrir. Við erum
með símatíma frá klukkan 10-
12.30 hvern virkan dag og það
komast ekki nærri allir að á þeim
tíma. Ef við gætum verið með
opið lengri tíma dagsins er ekki
spurning um að þeim sem nytu
þjónustu okkar myndi fjölga til
muna.“
- Hefur aukist að fólk hafi
samband við ykkur?
„Já, tvímælalaust. Ástæðan
fyrir því er kannski sú að fólk veit
orðið meira af okkur. Það hefur
borið meira á okkur í fjölmiðlum
undanfarið en áður. Sérstaklega
er það áberandi eftir að verð-
bólgan náðist niður að fólk leitar
meira til okkar. Það er eins og
verðskyn þess og réttarvitund
hafi aukist við það.“
- Eruð þið hræddir um að fjöl-
miðlafárið deyfi fólk?
„Ég er mest hræddur um að
þessi gengdarlausi auglýsinga-
áróður geri það. Manni blöskrar
alveg þær fjárhæðir sem lagðar
eru í auglýsingar, sem ganga út á
það að segja hreint ekkert um
innihald vörunnar og jafnvel að
b'ekkja fólk. Það er líka orðið
svo mikið af auglýsingatímum í
sjónvarpinu að það gæti stefnt í
það að fólk hætti að gera grein-
armun á auglýsingum og annarri
dagskrá,“ sagði Guðsteinn V.
Guðmundsson. -þá
, ,ÆtIi hafi
ekki þurft að
gera þetfa“
- sagði Kristrún
Snjólfsdóttir
„Það munar rosalega miklu á
nýja verðinu og því gamla, á
þeim vörum sem ég hef séð.
Annars er maður ekki farinn
að átta sig almennilega á þessu
ennþá. En þetta er mikil
hækkun það er alveg ljóst,“
sagði Kristrún Snjólfsdóttir