Dagur - 01.09.1990, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 1. september 1990
(Spurt á Akureyri)
Ertu búin(n) að fara í
berjamó í sumar?
Ari Svavarsson:
„Nei, frá því ég var smástrákur
hefur mér fundist ber vond á
bragðið og fer því aldrei í
berjamó."
Laufey Árnadóttir:
„Nei, ég er ekki búin að fara en
það er aldrei að vita nema að
verði af því. Ég borða bæði
krækiber og bláber og þykir þau
mjög góð, helst með skyri og
rjóma.“
Valgerður Vilmundardóttir:
„Já, ég fór út í Ólafsfjarðar-
múla. Þar var alveg brjáluð
spretta og við tíndum 30 lítra af
krækiberjum. Ég fer í berjamó á
hverju hausti og borða bæði
krækiber og bláber."
Gígja Þórarinsdóttir:
„Já, ég fer á hverju ári í berja-
mó í Aöaldalnum, þaðan sem
ég er frá, þar eru bestu berin.
Ég tíni bláber, aðalbláber og
krækiber, en bara til þess að
hafa saman við skyrið."
Sigurður Jónsson:
„Nei, en ég er á leiðinni I Svarf-
aðardalinn. Þar ætla ég að tína
bæði krækiber og bláber, en
ætla ekki að borga skatta af
því! Mér þykir ber mjög góð,
jafnt í sultu eða með skyri,
rjóma, ís og öllu tilheyrandi."
af erlendum vetfvangi
Mikið af vitneskju okkar um það, hvaða sveppir eru ætir og hverjir eitraðir, eigum við þrælum ríkra Rómverja að
þakka. Ætisveppir eru fallegir á að líta og bragðast vel, en þeir eru býsna líkir hvítu flugnasveppunum.
Matarveislur í
Rómarríki hinu foma
Haldi menn að átvöglin í Evrópu
okkar tíma séu eitthvert nýtt
fyrirbæri, er full ástæða til að
skipta um skoðun. Á dögum
keisaranna snérist hugsun Róm-
verja svo mjög um mat, að sjúk-
legt má telja. Þetta kom vel fram
á sýningu, sem haldin var í Róm
ekki alls fyrir löngu. Þar var fólk
sýnt í daglegri leit að mat.
Kannski ekki svo furðulegt, ef
hugsað er til þess, að um hundr-
uð ára hafði þjóðin lifað í skugga
styrjalda, hungursneyða og far-
sótta.
Samkvæmt frásögn skáldsins
Artimidesar voru hinir fornu
Rómverjar svo illa þenkjandi, að
jafnvel um nætur dreymdi þá
óhófsmáltíðir, þar sem væri að
finna hrúgur af reyktu svínakjöti,
gnægtir af osti og stórar krukkur
fullar af víni.
Á sýningunni kom einnig fram,
að mikill fjöldi fólks var svo
fátækur, að hann hafði í rauninni
engin efni á að borða neitt.
Örvæntingarfullur almúginn
neyddist oft til að grípa til upp-
þota og rána - og jafnvel manna-
kjötsáts - til að halda lífi.
Margir rómverskir keisarar,
þar á meðal Caracalla og Marcus
Árelíus, sáu að óhjákvæmilegt
var að miðla ókeypis brauði,
svínakjöti og ólífuolíu til fólksins
til að halda uppreisnargjörnum
lýðnum í skefjum. Sem kunnugt
er gegndu leiksýningar sama
hlutverki.
Áreiðanlegar heimildir greina
frá því, að á árinu 347 eftir Krists
burð var brauði og kjöti útbýtt
ókeypis til 317.333 einstaklinga í
Róm. Það mun svara til þriðj-
ungs af íbúatölu borgarinnar á
þeim tíma.
Þessi keisaralega gjafmildi átti
sinn þátt í að breyta fæði mikils
hluta íbúanna. í fyrsta skipti í
sögunni borðaði fátækt fólk nú
kjöt reglulega. Áður hafði það
nær eingöngu fullnægt þörf sinni
fyrir prótein með neyslu jurta-
gróðurs og stöku sinnum fiskjar.
Þeir auðugu, sem leituðu til
sveitasetra sinna hverju sinni sem
farsóttir eða hungursneyð héldu
innreið sína í borgina, áttu við
önnur vandamál að etja. Máltíð
hjá aðilanum í Rómarborg var
lireint ekki einfalt mál. Fyrir utan
það, sem framleitt var heima
fyrir, einkum brauð, ólífur,
súpur, osta og kjöt, þurfti á
miklu magni innfluttra vara að
halda frá skattlöndunum í austri
og í Afríku. Með öðrum orðum
sagt, höfðu menn þá þegar kom-
ist á bragðið með það, sem nú á
dögum nefnist haute cuisine
(sælkerafæði).
Matreiðslumennirnir réðu yfir
miklu úrvali af sósum, og hús-
bændur þeirra voru reiðubúnir til
að greiða stórfé fyrir fágæt
matarefni, svo sem skjaldbökur
og strúta frá Afríku, til að hljóta
virðingu gesta sinna að launum.
Sumarhitinn á þessum suðlægu
slóðum olli auðvitað erfiðleikum
við birgðaöflun og geymslu - tvö
þúsund árum áður en saga gerla-
fræðinnar og kæliskápanna hófst.
Þetta vandamál leystu ríkir Róm-
verjar með því að byggja laugar á
landareignum sínum bæði fyrir
ferskt vatn og saltvatn og geymdu
þar lifandi fiska, ostrur og
humra. Og á landareignunum
hoppuðu hérar, nánast tilbúnir í
pottinn, einnig rádýr, antilópur
og fleiri villt dýr. Þá höfðu og
Rómverjar fyrir löngu lært
hænsnarækt af aröbunum.
Margir af uppáhaldsréttum
Rómerjanna líkjast matargerð
okkar tíma. Sú fræga Worchest-
er-sósa er t.d. framleidd á nánast
sama hátt og gert var í Róm fyrir
1500 árum.
Auðugir Rómverjar höfðu
mikið uppáhald á sveppunt.
Kúlusveppir voru sérstaklega
mikils metnir og það svo mikils,
áð aðalsmennirnir voru tilbúnir
til að láta líf fyrir þá. Vissulega
ekki sitt eigið líf, því að nóg var
að láta einn eða tvo þræla borða
þá til reynslu.
Vitneskjuna um það, hvaða
sveppir eru ætir og hverjir eitrað-
ir, hafa menn sem sé greitt dýru
verði - eða eigum við að segja,
að beitt hafi verið aðferðum nátt-
úrunnar sjálfrar? Að baki öllum
litlum krossunum og stjörnunum
í sveppabókum heimsins búa
sorgleg örlög þess fólks, sem
borðaði sveppi til reynslu að
skipun mikilmegandi húsbænda.
Stundum fór allt vel, en alkunna
er, að margar tegundir sveppa
eru eitraðar.
(Fakta. - Þ.J.)
(-----------------------------------^
Skemmtiklúbburinn
Líf og fjör
Góðir félagar
Endurnýjun á félagsskírteinum og innritun nýrra
félaga fer fram í Bláhvammi Skipagötu 14,
4. hæð, 3., 4. og 5. september n.k. kl. 16-19.
Höldum áfram
fjörínu í vetur
Stjórnin.