Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 1. APRIL 1995
Erlend bóksjá
Fórnarlamb
trúarofstækis
Naguib Mahfouz - eina nóbelskáld araba.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. T. Clancy fii S. Pieczenik:
Tom Ctancy’s Op-Center.
2. Danielle Steel:
Accident.
3. Clive Cussler:
Inca Gold.
4. Allan Folsom:
The Day after tomorrow.
5. John Sandford:
Night Prey.
6. Litian Jackson Braun:
The Cat Who Came to
Breakfast.
7. Catherine Coulter:
Lord of Falcon Rigde.
8. Phillip Margolin:
Heartstone.
9. Amanda Quick:
Mistress.
10. Dean Koontz:
lcebound.
11. E. Annie Proulx:
The Shipping News.
12. Margaret Atwood:
The Robber Bride.
13. LaVyrie Spencer:
Family Blessings.
14. Michael Crichton:
Congo.
15. Roger M. Allen:
Ambush at Corellia.
Rit almenns eölis:
1. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Life of Dogs.
3. Thomas Moore:
Care of the Soul.
4. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
5. Dannion Brinkley & Paul Perry:
Saved by the Light.
6. Sherwin B. Nuland:
How We Die.
7. Thomas Moore:
Soul Mates.
8. Jerry Seinfeld:
Seinlanguage.
9. Nathan McCall:
Makes Me Wanna Holler.
10. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
11. Maya Angelou:
Wouldn't Take Nothing for
My Journey now.
12. Karen Armstrong:
A History of God.
13. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird Sings.
14. M. Hammer og J. Champy;
Reengineering the Corporation.
15. J. Pennington & C. de Abreu.
Husband, Lover, Spy.
(Bvagt é New York Tlmes Book Revlew)
Stundum er fjallaö um dauðadóm
íranska trúarleiðtogans Komeinís
yflr Englendingnum Salman Rus-
hdie sem einstæðan atburð. Því fer
þó víðs fjarri að svo sé.
Margir rithöfundar og blaðamenn
hafa orðið fyrir barðinu á sams kon-
ar trúarlegu ofstæki. Þeirra á meöal
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
er eina nóbelsskáld araba, Naguib
Mahfouz, en litlu munaði að ofstæk-
ismönnunum tækist að myrða þetta,
höfuðskáld Egyptalands.
Fatwa er orð sem flestir kannast
við vegna Rushdie-málsins. Þar er
um að ræða opinbera yfirlýsingu trú-
arleiðtoga um rétttrúnað. í reynd fel-
ur hún í sér bannfæringu þeirra sem
á einhvern hátt hafa vanhelgað spá-
manninn mikla, Múhammeð, eða
trúarrit hans, Kóraninn - aö mati
trúarleiðtoganna.
Bönnuö skáldsaga
í Egyptalandi voru það ofstækis-
menn í ólöglegum samtökum - „al-
Gamáah al-Islamiyah„ - sem ákváðu
að framfylgja fatwa sem sá alræmdi
trúarleiðtogi og hryðjuverkaforingi
Omar Abdel Rahman kvað upp yfir
skáldinu fyrir mörgum árum.
Hið beina tilefni árásarinnar var
að sögn fyrirhuguð útgáfa skáldsögu
sem á sínum tíma vakti miklar deil-
ur. Sú heitir Awlad Haratina (á ensku
The Children of Gebelawi) og kom
fyrst út árið 1959. Þá var hún snar-
lega bönnuð að kröfu heittrúar-
manna vegna þess að hún væri
móðgun við Múhammeð.
Rahman, sem er m.a. ákærður fyr-
ir aö standa að baki hryðjuverkinu
í World Trade Center í New York,
lýsti Mahfouz réttdræpan fyrir guð-
last skömmu eftir að Komeiní gaf út
fatwa gegn Rushdie.
Mahfouz brást hins vegar viö með
öðrum hætti. Hann neitaði gjörsam-
lega að fara í felur eða safna um sig
lífvörðum eins og Rushdie gerði og
breytti í engu daglegu lífi sínu. Jafn-
vel eftir að náinn vinur hans, rithöf-
undurinn Farag Foda, var ráðinn af
dögum fyrir þremur árum af trúar-
ofstækismönnum.
Enda fór svo að lokum aö hryðju-
verkamennirnir náðu til Mahfouz.
Það gerðist í október síðastliðnum.
Tveir ungir menn þóttust vera aðdá-
endur rithöfundarins og gengu að
honum. Hann rétti þeim höndina en
þá stungu þeir hann með hnífum.
Heppinn aö
sleppa lifandi
Mahfouz, sem er á níræðisaldri,
var heppinn að sleppa lifandi. Hann
fékk slæmar hnífstungur í hálsinn
og þurfti að gangast undir erfiðan
uppskurð. Hann lifði - en getur ekki
notað hægri höndina að neinu ráði.
Hópur ungra öfgamanna var hand-
tekinn skömmu eftir árásina og dreg-
inn fyrir herrétt. Þar voru tveir
þeirra dæmdir til dauða, ellefu fengu
mismunandi langa fangelsisdóma en
þrír voru sýknaðir.
Miklar breytingar hafa orðið á hög-
um skáldsins eftir árásina. Hann býr
nú við svipuð kjör og Rushdie - fer
til dæmis hvergi nema í fylgd fjöl-
margra lífvarða.
Samtímis eykst áhuginn fyrir verk-
um hans, ekki síst erlendis. Enda er
þetta skáld sem einn mætur maður
sagði að væri ekki aðeins Hugo og
Dickens araba - heldur einnig Gals-
worthy, Mann, Zola og Romains.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Frederick Foreyth:
The Fist of God.
2. Catherine Cookson:
Justice is a Woman.
3. Stephen Fry:
The Hippopotamus.
4. Elizabeth George:
Playing for the Ashes.
5. Peter Hoeg:
Miss Smilta’s Feeling for
Snow.
6. Hilary Mantel:
A Change of Climate.
7. Clive Cussler:
Inca Gold.
8. Caroline Harvey:
Parson Harding’s Daughter.
9. Mary Wesley:
An Imaginative Experience.
10. Michael Crichton:
Disclosure.
Rit almenns eðlis:
1. Margaret Thatcher:
The Downing Street Years.
2. Jung Chang:
Wild Swans.
3. Stella Tillyard:
Aristocrats.
4. Quentin Tarantino:
Pulp Fiction.
5. Andy McNab:
Ðravo Two Zero.
6. W.H. Auden:
Tell Me the T ruth about Love.
7. R. Bauval 8i A. Gilbert:
The Orion Mystery.
8. Jean P. Sasson:
Daughters of Arabia.
9. N.E. Thing Enterprises:
Magic Eye.
10. J. Cleese 8i R. Skynner:
Life and How to Survive It.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Afsloringen.
2. Jorn Riel:
En arktisk safari og andre
skrener.
3. Josteín Gaarder:
Sofíes verden.
4. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
5. Jette Kjærboe:
Rejsen til kærlighedens o.
6. Jung Chang:
Vilde svaner.
7. Anne Rice:
En vampyrs bekendelser.
(Byggt á Politiken Sondag)
Vísindi
Fituskert fæði er ekld
vont fyrir ungbömin
Ofríðar í
Pompei
Til þessa. hefur það verið al-
menn skoðun að konumar í ít-
ölsku borginni Pompei hafi verið
mikið augnayn'di karlmönnum
þar um slóðir. Annað hefur nú
komið á daginn. Þær voru bæöi
feitar og loðnar, auk þess sem
þær voru með stöðugan höfuð-
verk, plagaðar af þreytu og syk-
ursýki
Það er ástralski mannfræðing-
urinn Estelle Lazer sem heldur
þessu fram um kynsystin’ sinar á
Italíu. Hún komst að þessum
ósköpum með því að rannsaka
300 beinagrindur frá Pompei en
sem kunnugt er, grófst bærinn
undir hraun árið 79.
Syfjan getur
drepið
Á hveijum sólarhring eru þtjú
tímabil þar sem hættulegra er að
aka bíl en á öðnnn tíma vegna
syflu sem getur sótt á ökumenn.
Þetta er klukkan tvö að nóttu, sex
aö morgni og íjögur síðdegis.
Þetta kemur fram í rannsókn-
um sem breskir vísindamenn
hafa gert á umferðarslysum þar
sem syfja er orsökin.
Vísindamennimir segja að ung-
ir karlmenn, undir þritugu, séu
miklu gjamari en aðrir á að sofiia
undir stýri eða láta syfjuna hafa
áhrif á ökulagið.
Umsjón
Guöiaugur Bergmundsson
Foreldrar skyldu varast að dæla
eintómu feitmeti í ungbörn sín. Þaö
er að minnsta kosti skoðun finnskra
vísindamanna sem segja að fæði með
litlu fituinnihaldi skaði börnin ekki
neitt og geti þar að auki komið í veg
fyrir hjartasjúkdóma síðar á lífsleið-
inni.
Læknar hafa lengi varað foreldra
við að setja börn sín í megrun þar
sem þau þurfi mikið af kaloríum til
að þroskast og dafna eölilega. En vís-
indamenn við háskólann í Turku
segja fjölbreytt fitulítið fæði hafi ekki
verið skaðlegt börnunum sem þeir
gerðu tilraunir með.
Helena Lapinleimu og starfsbræð-
ur hennar rannsökuðu rúmlega eitt
þúsund heilbrigð sjö mánaða gömul
börn. Sum fengu fitulítið fæði þar
sem aðeins 30 prósent kaloríanna
komu úr fitu. Samanburöarhópurinn
fékk hins vegar ósköp venj ulegt fæði.
Mælingar leiddu í ljós að kólester-
ólmagn í blóði jókst í samanburöar-
hópnum en ekki hjá þeim börnum
sem fengu aðeins fitulitla fæðið.
„Ekki reyndist neinn mismunur á
vexti bamanna milli hópanna og var
hann eins og búist var við hjá böm-
um á þessum aldri,“ segir í grein sem
finnsku vísindamennimir skrifuðu í
breska læknablaðið Lancet.
Þeir bæta því við að það gæti bent
til þess að það væri gott fyrir böm á
Vesturlöndum að byija líf sitt með
því að fá fituskert fæði þar sem mik-
il hætta sé á að Vesturlandabúar fái
hjartasjúkdóma eftir að árin færast
yfir þá.
Hoilar matarvenjur skapast strax á
börnum fitulítið (æði.
,;Ef tíu prósent minnkun á kólest-
eróli í blóði hjá fullorðnu fólki dregur
úr tiðni hjarta- og æðasjúkdóma um
tuttugu til fimmtíu prósent, gæti var-
anleg breyting um sex prósent í
frambernsku haft í fór með sér um-
talsverða lækkun á tíðni hjarta- og
æðasjúkdóma," segja Finnarnir í
grein sinni.
Finnsku vísindamennirnir gengu
út frá því að með því aö koma börn-
um á bragðið með fitulítið fæði
snemma á lífsleiðinni, veittist þeim
auðveldara að boröa slíkt fæði síöar
meir. Þess vegna ætla þeir að fylgjast
með áhrifum þess á bömin að borða
fæði með lítilli mettaðri fitu og litlu
unga aldri og því ekki úr vegi að gefa
kólesteróli.
Stewart Truswell, næringarfræð-
ingur við háskólann í Sydney í Ástr-
alíu, segir að læknar eigi að fara
varlega þegar þeir ráðleggja foreldr-
um um fituneyslu barna sinna. Hann
bendir á að sumar fitutegundir séu
nauðsynlegar fyrir þroskun heilans.
„Það er gildar ástæður fyrir því að
vera íhaldssamur í þessum efnum,“
segir hann og bætir við að aðrar
rannsóknir hafi sýnt að fiturík fæða
fari ekki aö hafa áhrif á börn fyrr
en eftir kynþroska. „Hins vegar
skapast matarvenjur snemma í
æsku,“ segir Stewart Tmswell.
við MS
Breskir vísindamenn segja að
tilbúið lyf sem líkir eftir áhrifum
kannabisefna geti linað þjáningar
MS-sjúklinga að einhverju leyti
og slegíð á áhrif sjúkdómsins.
Lyfið sem hér um ræöir heitir
nabilone og getur það linað sárs-
auka vegna vöðvakrampa og
komið í veg fyrir að sjúklingar
þurfi að kasta vatni oft á nóttu.
Christopher Martyn og félagar
hans geröu tilraunir á manni sem
hafði lesið um lyfið í blaöi ogbeð-
ið lækni sinn að gefa sér það.
Hann fann mikinn mun á sér en
Martyn vildí ganga úr skugga um
aö batinn hefði ekki aðeins komið
vegna þess að sjúklingurinn bjóst
við honum. Maðurinn stóðst
prófiö.
Kannabis var notað í meira en
5000 ár til að lina sársauka áður
en það var bannað fyrir ekki svo
löngu.
Blýlaustvín
Hið þekkta Iranska vín Chate-
auneuf-du-Pape verður sifellt
betra með hverju árinu sem líð-
ur. Annað var hins vegar uppi á
teningnum fyrir 20 til 30 árum
þegar þaö var beinlínis skaðlegt
heilsunni vegna mikils blýmagns
í því.
En í byrjun níunda áratugarins
tók blýinnihaldið að minnka og
síðustu árgangarnir af þessu víni
eru nær blýlausir. Ástæðan er
einfaldléga sú að notkun blýlauss
bensíns í bíla hefur margfaldast
en blýið í víninu kom úr út-
blæstri bifreiða.