Þjóðviljinn - 01.12.1936, Blaðsíða 6

þJÓÐVILJINN
Gamlöil?)io ^
sýnir í. kvöld; kl. 7 og, 9 kvik-
myndina
»BROÐKAUPSNÖTTIN«
Aðalhlutverkin leika: Katharine
Hepburn og Fred Mac. Murray.
Sturlungar.
Frh. af 3. síðu.
Þorvafdssyni? Morgunblaðið
ætti að íhuga þetta.
Islenska alþýðan hefir þegar
hugsað um þessa hluti og tekið
síinar ákvarðanir. Hún er ekki
lengUit* dreifð og samtakalaus —
heldur skipulögð og í íullri vit-
und, u,m hættuna. — Og hún
mun aldrei leyfa, það, að arftak-
ar Gissuirar Þorvaldssonar fái
nú að leika sama leikinn og
leikinn var 1262.
Os®rboi®gfnn!
Veðrið.
Hæg norðvestanátt og dálítið
snjóél.
Næturlæknir.
Árni Pétursson, Skáia við
Kaplaskjólsveg,. sími 1900.
Næturvörður.
Er í Reykjavíkur- og Ióunnar
apóteki.
Utvarpið í dag.
11.00 Ræða af svölum Alþing-
ishússins. Lagður hornsteinn að
byggingu hins nýja Háskóla:
Ræða atvinnumálaráðherra.
Lúðrasveit Reykjavíkur leikur
o. fl. 12,00 Hádegisútvarp. 13,00
Otva.rp úr veislu Háskólans að
Hótel Borg. 19,20 Hljómplötur:
Stúdentalög. 20.00 Fréttir. 20,30
Fullveldisdagurinn: a) Ávarp:
Eysteinm Jónsson ráðherra; b)
Kórsöngur (Árni Thorsteinsson:
Island, Bjarni Þorsteinsson: Ég
vil, elska mitt land); c) Formað-
ur lögjafnaðarnefndar .flytur
ræðu; d) Kaflar úr hátíðakant-
ötum ( plötur); e) Ættjarðar-
ijóð (upplestur); f- Kaflar úr
hátíðakantötUim (plptur); g)
Upplestur; h) Islensk lög leikin
á hljóðfæri og lestaur íslenskra
kvæða; i) Stúdentasöngvar
(Gipntar); j) Þjóðsöngurinn;
k) .Danslög (til kl. 24).
Skemtuu K. R.
verður í kvöld kl. 9 í K. R.-
húsinu. Til skemtunar verður:
Einsöngur Jakob Havsteen, með
undirleik Skúla Halldórssonar,
Danssýning Rigmor Hansson og
Sigurjón, sýna þau nýjustu,
tískudansa, að Ipkum verður
dans.
Skeintun A. S. B.
verður í Iðnó í kvöld kl. 8-£
Skemtiatriði verða m. a. Ræða
um frelsíð og fullveldið, Laufey
Valdimarsdóttir, upplestur frú
Aðaibjörg Sigurðardóttir, kór-
söngur, Kvennakór Framsókn-
ar, gítar- og ma.ndóiínleikur,
Anna Pálsdóttir og Guðjón
Jónsson, og að síðustu dans.
Skúlamálið.
Framhald af 5. síðu.
þei,r máttu, til þess að hnekkja
ál.iti hans og framkvæmd,um
félagsins.
Brátt kom þeim liðsauki, því
að um þær mundir fóru fram
þingkosningar. Spöruðu kaup-
menn ekki að rægja Skúla og
embættisfærslu hans fyrir full-
trúum danska valdsins í Rvík.
Brugðu þeir fljótt við og viku
Skúla frá embætti 1, sept. 1892,
og notuðu sem yfirvarp, að hann
hefði dæmt fanga, semvar grun-
aður um morð, í gæsluvarðhald
við vatn og brauð.
Konunglegur rannsóknardóm-
ari var send;ur út af örkinni.
Átti hann að rannsaka embætt-
isfærslur Skúla all,ar frá upp-
hafi, þrátt fyrir margítrekaðar
yfirlýsingar frá yfirmönnum
ha.ns um að hún væri öll í fyrir-
royndarlagi.
Ber öll málsmeðferð hins flum-
osa rannsóknardómara það með
sér, að hann var ekki sendur
sem óvilhallur rannsóknardóm-
ari, heldur sem saksóknari,
er leita skyldi höggstaðar
á Skúla, ef takast mætti að tor-
tryggja hann í augum þjóðar-
innar og deyfa, þannig baráttu-
eggjar hans fyrir málstað henn-
ar. —
Gekk rannsóknardómarinn
svo langt í ofsóknum sínum, að
almannarómur fullyrti, að hann
hefði ekki hikað við að gera
vitni þau,. er hann kallaði fyrir
rétt ölvuð, ef vera mætti, að þau
bæru eitthvað, sem gæti orðið
Skúla að falji, Átti rannsóknar-
díóma.ri þessi því litlum vinsæld-
uro að fagna á ferðum sínum
meðal alþýðu manna,. eni var
þeim mun betur fagnað af kaup-
mönmum cg höfðingjum. Þannig
var sagt að sjómenn á Isafirði
hefðu veitt honujn líkamlpga
ráðning’u eins og títt var í þá
daga, u.m óþekka krakka,
Liðsafnaður á ísafirði.
Fangelsun Skúla hindruð
Á Þorláksmessu 1892 œtlaði
rannsóknardómarinn að láta til
Gott land.
Fiamhald af 2. síðu.
gerir það til, þegar akrarnir
heima kalja, og hungrið sverfur
að þeim í bcrginni, þrátt fyrir
betl og basl, Þau flytja heim til
sín að nýju og taka upp þráð-
inn, þar sem hamn slitnaði fyr.
Wang Lung; getur keypt land
eins og hann vill,
Synir þeirra hjóna komast til
vegs í borginni og vilja fá föður
sinn, sem er orðinn gamall til
þess að selja jörðina. En gamli
maðuriinn svarar eins og göml-
u.m ættjöfri sæmir:
»Sú ætt er bráðum á enda,
sem fer að selja landið sitt, Frá
moldinmi erum við komnir og
til hennar hverfum við aftur —
ef þið eigið fandið, muinuð þio
lifa — enginn getur rænt ykk-
ur landinu«.
I þessum oroUro felst öll lífs-
skarar skríða og varpa Skúla í
fangelsi. En alþýðam, var á verði
um. foringja sinn og fulltrúa.
Safnaði hún 'liði úr grendinni.
Skipaði lið þetta sér umliverfis
fangahúsið og alla leið1 að skrif-
stofu rannsóknardómarans.
Varð hmin því frá að hverfa við
svo búið.
Vorið 1893 hafði Skúli brugð-
ið sér til Reykjavíkur í 6-
leyfi rannsóknardómarans. En
er þangað kom var danskt varð-
skip sent með hann til Isafjarð-
ar. Var svo varðskipið á vakki
fyrir utan Isafjörð lengi um vor-
ið og átti það að vera runnsókn-
ardómaranum innan handar ef
til kœmi að handataka Skúla, og
Isfirðingar söfnuðu liði. Um vor-
ið var Skúli veikur um tima.
Vildi þá rannsóknardómarinn
enn setja liann í fangelsi en
skipslæknirinn á danska varð-
skipinu kom í veg fýrir það of-
beldisverk.
Þótti rannsóknardómaranum
Skúli þungur í vöfum og lítið
vænkast um sinn hag, þar sem
sakarefni gáfust fá, er staðist
gátu, fyrir æðri dómstólum.
Lenti hann einnig í málavafsi
við ýmsa menn þar vestra, svo
að stjórnin varð að senda mann
til þess að ramnsaka þau við-
skipti og dæma málin.
Að lokum kvað rannsóknar-
dómarinn upp dóm sinn í mál-
inu. Dæmdi hann Skúla til era-
bættismissis og greiðslu á öll-
um málskostnaði. Landsyfirrétt-
urinn breytti þessum dóm í 600
króna sekt og dæmdi Skúla enn-
fremur til að greiða allan rnáls-
kostnað,
Skúli fær algeran sigur.
Málið kom að lpkum fyrir
hæstarétt 1 Danmörku og féll
dóroiir í því, 15. febrúar 1895.
Hafði þá málið staðið hátt á
þriðja ár, Skúli var algerlega
sýknaðu.r af álcœrum rannsókn■
ardómarans og hinna ídensku
erindreka dónsku st jórnarinnar.
Mál þetta vakti ekki all-litla
eftirtekt í Danmörku, og töldu
blöðin það flpst hneyksli. Meðal
annars fór danska. blaðið »Poli-
tiken« mjög hörðum orðum um
skooun og lífsreynsia hirs aldr-
aða kíriverska bómda. Þegar
stormar nútímans ætla að
hagga þeim grunni, sem öll hans
æfi byggist á verður honum
þetta, eitt að orði. Slíkt m.undi
vera svar allra bænda um víða
veröl,d. Ástin og traustið til
moldarinnar, þar sem þeir slitu
kröftum sínum, verður öllum
öðrum hvötum yfirsterkari,
Það er skemst frá að segja,
að Gott laind e.r góð bók, lýsing
höfi.ndar er l,átlaus og sönn.
Lesandinn finnur hvarvetna
hjartslátt hins ólgamdj ra.un-
verulega lífs að baki orðanna,
og hann skilur lífsviðhorf sögu-
betjanna, þó að reginfjarlægðir
liggi á milli. 1 því liggur hinn
lisræni styrkur bókarinnar
fyrst og fremst. Allar persónur
bókarinmar eru fast mótaðar og
skilja eftir skýra.r cg ógleym-
amleg.ar myrndir í hug lesandans.
þenman málaflutning allan og
vakti máls á því, að rannsókn-
ardómaranum bæri refsing fyr-
ir frammistöðu sína. I sama
streng tóku flest dönsk blöð. Er
þá langt gengið þjónustu ís-
lenskra manna við erlend, yfir-
ráð, þeg'ar blöð hins sama er-
lenda ríkis fordæma hana svo
eftirminnilega,
En ofsóknuinuro gegn Skúla
Thoroddsen hélt áfram. Dönsku
leppmennirnjr sátu eftir með
sárt ennið og ógildingardóm frá
dönskum hæstarétti á gerðum
sínum. Þeir gátu ekki unað slík-
u;m málalokum og, flýðu á náðir
húsbænd.a, sinna í dönskum aft-
urhaldsstjórninni, sem þá fór
með völd, Stjórnin vissi sem var,
hvílíkum vinsældum Skúli Thor-
oddsen átti að fagna í Isafjarð-
arsýslui. Hún vildi umfram alt
bola honum þaðan í burtu og
einangra hann á einhverju öðru
landshorni frá því fólki, sem
hann hafði barist mest fyrir og
átti vísastan stuðning hjá, Fyrst
ekki var hægt að svipta hann
sýslumannsembættinu að fullu,
þá var þó skárra, að hola hon-
u.m niður í Rangárvallasýslu,
enda, voru, það dálitlar sárabæt-
ur fyrir ófarirnar, er ofsækjend
ur hans biðui með hæstaréttar-
dóminum. Höggið sveið þá ekki
eins sárt. En Skúli svaraði
stjórninni og erindrekum henn-
ar djarfmannlega: »Ég læt ekki
setja mig niður sem hreppsó-
maga«. Skúli sagði af sér em-
bætti sínu. og lifði síðan alla æfi
embættislaus.
Þannig lauk hinu nafntogaða
og illræmda Skúlamáli og hróð-
ur Skúla jókst að sama skapi
sem óvinsældir þeirra manna,
I er ofsóttu hann.
Skúli Thoroddsen hefir fyrir
BjB Ný/ði fö'iö s£
sýnir í kveld kl. 7 og 9 austur-
rísku kvikmyndina.
»MAZURKA«
sem gerð er undir stjórn snill-
ingsins Willi Forst.
baráttu sína í, þágu sjálfstæðis-
mál,anna þá og síðar, einkum í
uppkastsmálinu 1907—8, getið
sér crðstír, sem einn af-bestu,
sonum þjóðarinnar. — Ennþá
andar kalt um grafir og minn-
ingu þeirra manna,. sem fremst
stóðu. í. ofsóknunum á hendur
honum. Slík eru hlutskipti þeirra
manna, sem vinna. að velferðar-
máliuro þjóðanna og gegn þeim.
Páll Ölafsson kvað svo um
Skúlamálið sem nafnfiægt er
orðið:
Að vlsum Páls mun verða lengi hlegiö,
landshöfðingjans listaverk
lenda fyr í dauðans kverk —
Skúlamálið skal þó undan þegið.
Málið það er mælikvarði réttur
á bændur, Magnús*), biskupinn
blóðsugur og konunginn:
Aldarinnar eilífur smánarblettur.
Þannig leit samtíðin á þetta
mál, og þannig mu,n dómur fram-
tíðarinnar verða og honum fá
engin, öfl umþokað,
Magnús Stephensen landshöfð-
. ingi.
fer á miðvikudagskvöld 2. des-
ember til Yestfjarða, en ekki
norður.
SIÍEMTUN I IÐNÓ
heldur A, S. B. á fullveldisdaginn, 1. des-
ember kl. 8| síðdegis.
Skemtiskrá:
Ræða, Frelsið og fuilveldið.
Kórsöngur, Kvennakór Framsóknar.
Gítar- og mandolínspil, Anna Páfsdóttir og
Guðjón Jónsson,
Upplestur.
DAIVZ.
Aogöngumiðar á 2,50 seldir þann 1. desember í brauðbúðum
og í Iðnó eftir kl. 4 e. h.
Hátíðahöld stúdenta
1. desember.
Kl. 10,30: Skrúðganga stúdenta frá Garði niður á AusturvÖll.
Lúðrasveit Reykjavíkur spilar,
Kl, 11 Ræða a,f svölum Alþingishússins: prófessor Ölafur
Lárusson.
Kl. 11,20: Skrúðganga frá Austurvelli suður að grunni háskól-
ans. Lagður ho: nsteinninn að háskólabj ggingunni.
Kl. 2,30: Skemtun í Gamla-Bíó:
Ræða: Gunnar Thoroddsen, alþm.
Upplestur: Sigurður Skúlason, mag's'er,
M.A.-kvartettinn.
Píanosóló: frk. Jórunn Viðar,
M.A.-kvartettinn.
Aðgangur kr. 2,00.
Hefst dansleikur stúdenta m,eð boröhak'i að Hótel
Kl. 7 Borg.