Þjóðviljinn - 23.08.1945, Blaðsíða 3

Fimmtud. 23. ágúst 1945.
ÞJOÐVILJINN
3
Fil. dr. Áskell Löve:
Kartöflur og grænmeti á túndrunm
Haukur Helgason :
Fyrir nokkrum vikum síð-
an komu vísindamenn frá
Nordkap og álíka löng og frá
New York til Úral. En 1925
ýmsum löndum til Moskvu í voru íbúarnir 9 milljónir
boði Ráðstjórnarinnar í til-
efni af afmæli Rússneska vís-
indafélagsins. Fréttir af vís-
1935 voru þeir 25 milljónir,
og nú eru þeir enn miklu
fleiri. Nú býr fólkið ekki að-
indastörfum Rússa hafa verið j eins við síberísku járnbraut-
frekar fáar undanfarið, vegna
stríðsins og samgangnaleysis-
ins, en þar eð öllum var
kunnugt um, að vísindastörf-
in hafa ætíð verið höfð í
miklum heiðri þar í landi,
bjuggust vísindamennirnir
við að fá að sjá margt, sem
gæti orðið þeim að gagni eft-
ir heimkomuna. Þeir hafa
líka allir lokið upp einum
munni um, að árangrar vís-
indamanna Rússlands hin síð
ustu ár séu gífurleg, enda eru
vísindin höfð í miklum heiðri.
í þessu stórveldi, sem byggir
meginhluta sinna stórstígu
umbóta og framkvæmda á
’ störfum vísindamanna og sér-
fræðinga í tækni og náttúru-
fræðum.
Sú rússneska frétt, sem
mesta athygli vakti á Norð-
urlöndum um líkt lejúi og
vísindamennirnir komu til
baka, sýndi ’áþreifanlega, að
störf vísindamannanna hafa
borið hagnýtan árangur í rík-
um mæli jafnvel langt norð-
an við heimskautsbaug. Hún
talaði um, að á túndrunni i
Síberíu, þar sem jarðvegur-
inn er frosinn allt árið og að-
eins yfirborðið þiðnar nokkr-
ar vikur um hásumarið, sé nú
búið að rækta 300.000 hektara
lands. Og á þessu landrými
vex ekki gras, heldur korn-
tegundir, kartöflur og græn-
meti. Reyndar gefa kartöfl-
urnar enn aðeins af sér um
1500 kg. á hektara þarna norð
ur frá, eða um einn tíunda
hluta þess, sem talið er vera
meðaluppskera á Norðurlönd-
um, en þegar þess er gætt, að
ina heldur líka við allar ár
og langt norður á túndrunni,
og víða liggja nýtízku ak-
brautir gegnum blómleg hér-
uð, þar sem áður var aðeins
auðn svo langt sem augað
eygði. Jakutsk, borgin, sem
allir fangar gömlu tsarstjórn-
arinnar óttuðust- meira en allt
annað, er. nú stórb'org með á-
líka mörgum íbúum og ís-
land, og þar er einn bezti há-
skóli Ráðstjórnarríkjanna
með duglegum og hálærðum
sérfræðingum á öllum svið-
um náttúrufræðanna,
Það voru náttúrufræðing-
arnir, sem fundu auðæfi Sí-
beríu og tældu fólk til að
flytja þangað unnvörpum. En
um, sem er hlýrri en Síbería,
vegna C rlfstraumsins, en ligg
ur þó miklu norðar en Gríms-
ey.
Kolaskaginn var nær ó-
byggður, þegar rússneska
byltingin varð, en síðan hafa
jarðfræðingar fundið þar ó-
grynni af apatíti (sem er not-
að til áburðar vegna fosfórs),
nefelíni (sem aluminíum er
unnið úr), járnsteini, sem er
jafn gó6ar og bezti járnsteinn
Svíþjóðar, eir, nikkel, asbest,
grafít, radíum og platínu.
Heilar borgir hafa verið
reistar þar, sem enginn hafði
stigið fæti sínum á tímum
tsarsins, og milljónir manna
hafa flutt norður til hinna
ríku svæða miðnætursólar-
innar síðustu áratugina.
Grasafræðingarnir fluttu með
fyrstu nýlendumönnunum
norður eftir, og í Hibinij við
Imandravatnið, um 150 km.
norðan við heimskautsbaug-
Togaraseljendur -- Togarakaupendur
Eins og mönnurn er kunnugt, hejur Alþýðublaðið gum-
að talsvert að undanförnu af nýsköpunarstörfum Alþýðu-
flokksbroddanna á Isafirði. Brá það bœjarfulltrúum Sósíal-
istaflokksins um fjandskap við nýsköpun atvinnuveganna á
ísafirði. í eftirfarandi grein, sem nýlega birtist í „Baldri“,
blaði Sósíalistaflokksins á ísafirði, gerir Haúkur Helgason
nokkra grein fyrir afskiptum Alþýðuflokksleiötoganna af
nýsköpun atvinnuveganna á ísafirði.
Það’ var seint á árinu
1941 að átta af tíu bæjar-
fulltrúum þessa kaupstað-
ar samþykktu að selja tog-
arann Skutul ásamt fylgifé
hans úr bænum. Þetta var
þegar íslenzku togararnir
voru nýfarnir að sigla með
afla sinn til Bretlands —
og gróðatímabil togaraflot-
ans var hafið. Fremstir átt-
J menninganna voru þeir
GuÖmundur Hagalín og
Hannibal Valdimarsson, en
þeim fylgdu dyggilega aðrir
flokksmenn þeirra í bæjar-
stjórninni og auk þess þrír
af fjórum fulltrúum íhalds-
ins.
og ennfremur: „Engin fram
tíð e'r fyrir togaraútgerð
héðan úr bænum“.
Svo liðu árin. Skutull
íærði hinum nyja eig> nda
sínum stórkostlegan gróöa.
Fyrir þann gróða, sem mun
vera sem næst fimm mil1,; ■
ónum króna væn hægt t
dag aö kaupa 2—3 tog-
ara og leggja peningana á
borðiö!
Á þessum árum hófum
við, sem alltaf vorum á móti
togarasölunni, hvað eftir
annað máls a nauðsyn þess,
að fá togax’a til bæjarins.
Það er ekki lengra síðan
en 18. maí 3.1. að þeir Har-
Forsaga togarasölunnar j aldur
bað er ekki nóg að finr.a, inn, hefur sæmileg tilrauna- var sú, að Guðmundur
ómögulegt var að rækta neitt
af þessum jurtum á þessu | um Rússlands
svæði fyrir um áratug síðan,
er ekki hægt annað en dást
að áröngrunum. Gúrkur og
t’ómatar, sem eru ræktuð í
gróðurhúsum í miðnætursól
heimskautalandsms, gefa aft-
ur á móti meira af sér en
málma og fá verkamenn til
að vinna þá, því að allur
þessi aragrúi fólks barf líka
að fá mat. Það er of dýrt að
flytja allt grænmeti og kom-
meti með bílum og iar^braut-
m annarsstaðar frá, og þess
egna fól ráðstjórnm grasa-
■æðingum og erfðafræðing-
>m að vinna að ræktun þessa
:alda lands, þar sem meðal-
úti ársins er lengri ea 0' C.
ðg störf vísindamannanna
afa nú þegar borið þann ái-
ngur, er að ofan getur Eng-
’r gamlir stofnar af nytjajurt-
n gátu vaxið á túndrum Si-
æríu, svo að kynbætur voru
umflýjanlegar frá upphafi.
fú vaxa þar meðal annars
'ýir kartöflustofnar, sem
erða fullþroska í kuldanum
aðeins sex vikum og þoia
æturfrost. Fjórar nýjar
kartöflutegundir, - sem» eiu
'æktaðar á heimskautasvæð-
eru nefndar
,Snjóflyksan“ (Snesjinka),
,Sexviknakartaflan“ (sjestin-
■l.jelnyj), ,,Vermont“ og ,.lm
ndra“. Og þótt tómatar og
uírkur séu ennþá aðeins
stöð verið starfrækt í um það
bil tvo áratugi. Þegar vís-
indamennirnir hófu tilraunir
sínar þar, var tæplega hægt
að rækta neitt annað en gras
;andir berum himni, en nú
eru bæði hveiti og -hafrar
ræktuð úti með prýðilegum
árangri ár hvert. Hafrarnir
við Hibinij eru sagðir vera
betri en beztu hafrar frá
Svartahafssvséðunum, en þau
eru alþekkt fyrir gæði hafr-
anna. Auk kornsins rækta
menn úti á Kolaskaganum
kartöflur, salat, hreðkur,
lauka, kál, hlaupber, brodd-
ber, hindber, jarðarber og
tómata, — og uppskeran er
ætíð jafnmikil eða meiri en
[ Suður-Svíþjóð eða Dan-
mörku!
Hvað varðar okkur á ís-
landi um það, sem Rússar
hafa gert í Síberíu eða á
Högni
Guðmundsson og
Gunnarsson komu
Hagalín brá sér til Reykja-
víkur og tók upp samninga
við flokksbróöur sinn, Guð-
mund I. Guðmundsson. Var
meiningin að félag, sem
þessi kratabróöir Hagalíns
stóð a.ð, keypti togaranm j brcddi fylkingar, skelltu
ásamt öllu fylgifé fyrir um 1 viö skollaeyrunum, tillög-
það bil eina milljón krónur,! unni var vísaö til bæjarráðs,
en fylgiféð \ar metið á umjþar söltuð og aldrei rædd.
að
með tillögu í bæjarstjórn-
inni um að leggja til hliðar
fé til væntanlegra togara-
kaupa. — Meirihluti bæjar-
stjórnarinnar, enn með þá
Hagalín og Hannibal í
En svo skeður það,
Hannibal, sá, sem engan
og var þá Vildi strlðsgróðann til bæj-
arins, tekur sér ferð á hend-
ur suöur á land og gerist
stórhrifinn af stríðsgróöa
kratanna í Hafnarfirði og
viö
700 þús. kr. — Skyldi því
togarinn sjáifur kosta um
300 þús. kr.
nýklassaöur fyrir röskar
200 þús. krónur! Kom nú
Hagalín úr suöurför sinni
og var, gunnreifur mjög.
En margt fer á annan veg skrifar lofgerðarrollu
í þessari veröld en ætlað heimkomuna.
er. Annar aðili blandar sér j Og nú hefur önnur hugar
í máliö og býður í togar- farsbreyting — og engu ó-
ann og fylgifé hans um það merkari — orðið hjá hinum
bil tveim hundruö þúsund- j gömiu togaraseljendum.
um krónum meira en krata j (En það er líka aðeins tæpt
bróðirinn í Reykjavík vildi | hálft ár til næstu bæjar-
greiða. Og þeir Hagalín ogj stjórnarkosninga!) Nú þarf
Kolaskaganum? spvrja sum- Hannibal berjast hraustrij
ræktuð í gróðurhúsum í hí-
berlu, telja sérfræðingarnir
meðaiuppskeru í syðri hlut-j miög sennilegt, að hægt verði
um Skandinav^’i. | að rækta þau undir berum
Síbería, land kulda og ein-
angrunar, er að verða bvggi-
leg og heillandi fyrir fjöld-
ann. Á tímum t'arsins var
hún aðallega notuð sem fanga
nýlenda, en þegar jarðfræð-
ingar ráðstjórnarinnar fóru
að rannsaka landið nánar,
kom í ljós, að jafnvel á
túndrunum er til mikið af
málmum, olíu og kolum, sem
Ráðstjórnarríkin þurfa á að
halda. Um aldamótin voru
aðeins um hálf önnur milljón
íbúa í allri Síberíu, sem er
12 milljónir ferkílómetrar, á-
líka breið og frá París til
1 h:mni vcn bráðar, þegar kyn-
bæturncr hafa verið reknar
dálítið lengur.
Jurtakynbæturnar í Sí-
bcríu kostuðu auðvitað tals-
vert fé, en þær hafa nú þpg-
ar borgað sig svo vel, að þær
gefa að minnsta kosti þús-
undfaldan ágóða ár hvert,
þótt þær hafi aðeins verið
reknar i smáum stíl. En á
öðrum stað í Ráðstjórnarrikj-
unum hafa árangrar hinnar
hagnýtu grasafræði gefið enn
betri arð, þótt loftslagið sé
lélegra en á nyrztu eyjum ís-
lands. Það er á Kolaskagan-
ir ef til vill. Okkur varðar
fyrst og fremst um þetta
vegna þess, að það sannar ó-
hrekjanlega, að þegar stjórn-
endur ríkja trúa á getu allra
hluta lands síns sem og skilja
að vísindi nútímans geta gert
blómlegar byggðir úr lönd-
um, sem áður voru eyðimerk-
ur eða túndrur, er hægt að
gera kraftaverk. ísland er
hreinasta Gósenland til rækt-
unar í samanburði við heim-
skautasvæði Ráðstjórnarríkj-
anna, og með aðstoð hinna
hagnýtu greina grasafræðinn-
ar er auðvitað hægt að auka
afköst allra nytjajurta lands-
ins að miklum mun og gera
alla ræktun þeirra örugga ár
hvert hér eins og þar. Það
er líka óþarfi að láta okkur
vanta ber og aldini vegna
skorts á erlendum gjaldeyri,
því að íslenzk mold getur
veitt okkur hvorttveggja í
ríkum mæli. íslenzku túnin
baráttu fyrir þvi aö ganga
að lægra tilboðinu. En
kempurnar verða að lúta í
nauðsynlega að kaupa tog-
ara, ekki bara einn heldur
tvo! Minna dugar ekki. Þeir
Guðmundur Hagalín og
haldi og svo sam- Grímur Kristgeirsson hitt-
ast á förnum vegi 1 Reykja-
vík og komast að þessari
lægra
þykkja hinir vísu áttmenn-
ingar aö selja togarann úr
bænum. | hárréttu niðurstöðu. Og
Með sölu þessari var ekki svö mikill er áhugi þessara
aðeins stærsta atvinnutækij tveggja heiðursmanna fyrir
þessa bæjarfélags flæmt í framkvæmd málsins, að þeir
burt heldur var um leið álit-1 oefa sér ekki einu sinni
legur liópur ötulla sjó- tíma til aö ræða við með-
manna knúinn til aö flytja
burt úr bænum.
bræður sína í bæjarstjórn
ísafjarðar, hvað þá heldur
Salan sætti, eins og menn að leita samþykktar um
muna, mikilli gagnrýni bæj | þessa fjögurra milljón
arbúa, en Skutulsseljendun
um varð ekki svaraíátt:
„Við viljum engan stríös-
gróða í bæinn“ sögöu þeir
geta líka gefið miklu meira
af sér en nú af miklu betra
heyi. Það er hægt að láta alla
nytjarækt borga sig hér prýði
lega vel. En ekki án aðstoð-
ar vísindanna.
króna skuldbindingu fyrir
bæjarfélagiö. Nei, þeir labba
á fund Nýbyggingarráðs og
panta tvo togara. Þá er þaö
mál afgreitt me>ð fullum
sigri kratameirihlutans!
Þarna geta nú háttvirtir
ísfirzkir kjósendur séð með
berum augum hvort enn er
ekki töggur í krötunum!
Og mikill áhugi ríkir nú
Fhr. á 7. síöu.