Þjóðviljinn - 03.01.1960, Blaðsíða 7

6)
ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 3. janúar 1960
Sunnudagur 3. janúar 1960 — ÞJÓÐVILJINN
(7J
úðviuinn
Útgefandi: SameiningarfíokK'ur alþýðu — Sósífliistaflokkurlnn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmunds-
son. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsinga-
st.ióri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 30
á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.00.
Prentsmiðia Þjóðviljans.
Yansæmdarbandalag
¥ áramótagrein fer Hermann Jónasson hörðum orð-
um um framkomu ríkisstjórna Breta og Bandaríkja-
manna í garð íslendinga í landhelgismálinu, og
segir svo: „Ég fullyrði að réttlætiskennd íslendinga
ög tilfinning þeirra fyrir sæmd þjóðarinnar ris
gegn því að vera til lengdar í varnarbandalagi við
þjóðir, sem þannig koma fram“. Og fram kemur í
greininni að Hermann hefur reyndar lesið í er-
léndu tímariti skýr rök fyrir því „mótsagnakennda
ástandi“, að íslendingar skuli vera í hernaðarbanda-
lagi við ríki er koma jafn illa fram við Íslendinga
oct Bretar og Bandaríkjamenn hafa gert. Og rök-
semdafærsla hins erlenda rits var svo skýr, að
Hermann hafði aldrei lesið hana jafnskýra í ís-
lenzku blaði, og telur „skömm frá að segja“.
l/"e 1 má vera að Hermann Jónasson hafi ekki les-
ið í blöðum Framsóknarflokksins skýr rök fyr-
ir því að íslandi sé vansæmd að því að vera í hern-
aðarbandalagi við Bretland, eftir hernaðarárás þess
á íslenzka landhelgi, og ekki sé sæmandi að vera
í hernaðarbandalagi við Bandaríkin, eftir þá fram-
komu bandarísku ríkisstjórnarinnar í landhelgis-
málinu sem meira að segia Morgunblaðið taldi
jafngilda rýtingsstungu í bak íslendingum. En ég
held að honum hafi verið vorkunnarlaust að finna
skýr rök fyrir þeirri afstöðu í Þjóðviljanum og í
ræðum þingmanna Alþýðubandalagsins undanfarin
ár. Fjöldi manna um allt land, menn úr öllum
stjórnmálaflokkum, heil félagasamtök, hafa dregið
þessa ályktun, að íslandi sé vansæmd að því að
vera í hernaðarbandalagi við ríki sem komi þann-
ig fram gagnvart íslenzku þjóðinni. En forysta
Framsóknarflokksins hefur verið heldur heyrnar-
sljó og tornæm á þau skýru rök.
Oermann ymprar enn á þeirri afsökun fyrir her-
náminu 1951, að þá hafi vofað yfir heimsstyrj-
öld vegna átakanna í Kóreu. Farið hefur verið með
það sem mannsmorð hvað raunverulega gerðist á
klíkufundunum í Alþingishúsinu vorið 1951, er þrír
stjórnmálaflokkar tóku þá ákvörðun að brjóta
stjórnarskrá íslands og leyfa erlendum her afnot
af íslenzku landi, án þess að Alþingi væri til kvatt.
Talað hefur verið utan að því í þingræðu, að þar
hafi verið flutt frá Bandaríkjastjórn hin furðuleg-
asta æsingafregn um heimsstyrjöld, er hæfist þá
næstu daga. Þessari furðulegu lygasögu hafi Bjarni
Benediktsson, Hermann Jónasson og forvígismenn
Alþýðuflokksins gleypt við og hrætt og neytt þing-
menn þríflokkanna tjl að vinna óhæfuverkið.
fjingmönnunum mun hafa skilizt strax næstu daga,
að þeir höfðu verið ginntir eins og þursar. Þeir
sáu að herinn sem Bandaríkjastjórn sendi hingað
var ekki miðaður við yfírvofandi heimsstyrjöld,
heldur var leikurinn gerður til þess að ná tangar-
haldi á íslandi fyrir frambúðarherstöð. Þeir sáu að
þeir höfðu látið flokksforingjana hafa sig að fífl-
um, og kenndu ýmist um þekkingarleysi þeirra
eða fantaskap- En hvorki þá né síðar var fram-
bærileg lygasagan sem Bjarni Benediktsson flutti
sem skilaboð frá Bandaríkjastjórn inn á klíkufund
þríflokkanna vorið 1951. Lægra ris mun sjaldan
hafa verið á íslenzkum alþingismönnum en þeir
skýldu ana í þá gildru.
C*kýr rök voru flutt gegn því að ísland gengi í
^ hernaðarbandalag og leyfði erlendar herstöðvar.
Skýr rök eru fyrir því, að ganga úr Atlanzhafsband-
laginu, ekki sízt eftir flotaárás Ðreta og rýtings-
stungu Bandaríkjamanna og fleiri bandalagsríkja
í landhelgismálinu. Hermann Jónsson hefði þurft að
skilja þau rök fyrr og sýna þann skilning í verki.
— s.
LúSvlk Jósepsson:
iiiiiiimiiiiimmiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimimmiiE
Þvílíkur svartnættisboðskapur er
íluttur þjóðinni nú um áramótin um.
efnahagsmálin.
Þjóðin er að steypast fram af hömr-
um, óð verðbólga er á næsta leiti,.
lifað er um efni fram, allir verða að:
fórna, þannig er söngurinn hjá stjórn-
málamönnum, sérfræðingum og ráðu-
nautum. Og við þetta bætir svo for-
sætisráðherrann því í áramótaboðskap*
sínum, að við þjóðinni blasi „gjald-
þrot út á við" og „upplausn inn á við"‘
og secrir, að þjóðin hafi á undanförnum
árum lifað á erlendum lánspeningum
og „eytt" 1000 milljónum króna á.
s.l. 5 árum umfram árlegar tekjur sín-
ar.
Lýsingin er í stuttu máli þessi: ís-
lendingar hafa verið bónbjargarmenn.,
Þeir hafa ekki unnið fyrir mat sínum..
Aðrar þjóðir hafa hlaupið undir bagg-
ann eg nú er svo komið að hjálpsemi
þeirra er á þrotum.
En hvað eiga allar þessar hrelln-
ingar lýsingar að býða? Hvers vegna.
er allur þessi svartnættisboðskapur
fluttur? Stendur eitthvað voðalegt til?
Á kannski að fara að gera eitthvað
ljótt? Eitthvað bannig ljótt, að það geti
orðíð viðunandi eða jafnvel fallegt í
hugum þeirra, sem hrollvekjan hefur
náð fullum tökum á?
Efnahagsmálin eru marg-
þætt og flókin og l’ítill vegnr
að gera þeim málum viðhlít-
andi skil í stuttri blaðagrein,
þegar jafnmörgu og jafnmiklu
hefur verið snúið öfugt í hiál-
flutningi og raun er á hér
hjá okkur.
í grein þessari mun ég í
örstuttu málj víkja að nokkr-
um þýðingarmiklum þáttum
efnahagsmála okkar, ef verða
mætti til þess að hjálpa þeim,
sem um þessi mál hugsa. að
átta sig á því hvað raun-
verulega er að gerast í at-
vinnumálum okkar og hags-
munamálum almennings.
Um nokkurra ára skeið hef-
ur ríkisvaldið samið um hver
áramót við fulltrúa útgerðar-
manna um rekstursgrundvöll
fyrir útgerðina.
Fulltrúar útgerðarinar hafa
jafnan krafizt aukinna bóta,
eða fríðinda og borið við
hækkandi reksturskostnaði.
Þessir samningar hafa allt-
af verið notaðir, sem höfuð-
röksemd þess að leggja yrði
á nýja tolla, eða nýja skatta,
hagsmálunum“ nú ekki fyrir
hendi.
Nú er ekki um að ræða
nýjar kröfur frá útgerðinni,
nú er ekki um að ræða nýj-
ar bætur til útgerðarinnar,
nú er ekki um taprekstur út-
gerðarinnar að ræða.
En hvað er þá að gerast,
sem er að setja allt á höfuð-
ið?
Útflufnings-
s/oöt/r
Fyrrverandi og núverandi
sjávarútvegsmálaráðherra,
Emil Jónsson, hefur marg-
sinnis lvst yfir bví á s.l. ári
— 1959 —, að liagnr Ut-
flutningss.ióðs vær; ineð be:l'a
móti og að hiá honum væri
ekki um neina skuldasöfnun
að ræða.
Og eitt er víst, og verður
ekki dei’t um, að íltflutnings-
sjóður hefiy staðið fullkom-
lega í skilum með allar sínar
greiðslur árið 1959. Hann
hefur svo að segja greitt
allar útflutningsuppbætur
jafnóðum og þær hafa g.iald-
fallið. Auðvitað á Útflutnings-
sjóður eft.ir að greiða miklar
útflutningsbætur enn, vegna
óútfluttrar framleiðslu. En
þess ber líka að gæta að ó-
því verði „eitthvað að gera“
fyrir hann.
En leit slíkra manna að
nýjum og nýjum tylliástæðum
til þess að koma fram kaup-
lækkunaráformum s'ínum,
breyta hér engu um þá stað-
reynd, að Útflutningssióður
liefur staðið í fullum skilum
og hann ætti því að geta stað-
ið áfram undir óbreyttum
bótagreiðslum.
Rikhs'jóÓur
En hvað er þá að segja
um fjárhag ríkissjóð? Þarf
hann ekki nýjar tekjur eins
og vant er? Ríkissjóður hef-
ur haft mjög rúman fjárhag
um nokkurra ára skeið.
Tekjuafgangur á reksturs-
reikningi hefur t.d. verið
þannig:
1954
1955
1956
1957
98 millj. kr.
133 millj. kr.
99 millj. kr.
62 millj. kr.
Beinn greiðsluafgangur hef-
ur numið 50—60 milljónum
króna flest árin, nema 1957,
en þá varð greiðsluhalli, sem
nam 23 milljónum króna.
Það ár brást afli mjög og
nokkuð þrengdi að í bráð.
Erfiðleikarnir 1957, sem þó
voru auðsýnílega tímabundn-
ir og miklu minni, en af var
nema um 43 milljónum króna,
en lækkuðum tekjum sem
nema um 55 milljónum króna.
Augljóst er að tekjur eru
áætlaðar Iægri í ýmsum grein-
um en þær munu reynacú ár-
ið 1959 og alls ekki reiknað
með eðlilegri hækkun tekna
i öðrum tilfellum. Það er eins
og jafnan áður talið heppi-
legt að ásetla tekjur ,,varlega“
en heimta þers í stað nýja
tekjustofna, því seint fá þeir,
sem ráða ríkiskassanum of
mikið 'i hann.
Það er annars alvarlegt
umhugsunarefni, að allir þeir,
sem stiórna ríkisfjármálun-
um skuli alltaf komast upn
með þá le’ð, að krefjast í
sífellu hærri og hærri tekna
í rí'kissjóð til þess að stand-
ast vaxandi eyðslu.
Það er eins og sparnaður
í rekstri ríkisins geti alls ekki
komið til mála, Ár eftir ár
stnnda algiörlega óþörf út-
gjöld í ýmsum tilfehum sem
óumbreytanleg á reikninaum
r’ík:sins, en embættisbáknið
vex svo jafnt og þétt.
Þær upplýsinga.r, sem fyrir
liggja um hag ríkiss.jóðs gefa
á en.gan hátt tilefni til ör-
væntingaskrifa ura efnaliags-
mál landsins og óhaút er að
fullyrða að auðvelt væri að
tryggja liallalausan rekstur
ríkissjóðs á næsta ári, án
Sementsverksmiðjan var að mestu byggð fyrir erlent Iánsfé, en hún sparar líka 50 milljónir króna í gjaldeyri á hverju ári.
eða til þess að lækka þyrfti
gengi krónunnar.
Nú um þessi áramót eru
engar nýjar kröfur uppi frá
út,gerðinni. Bætur þær, sem
samið var um til handa út-
gerðinni um s.l. áramót 1958
—59 standa Því óbreyttar
fyrir næsta ár, enda hefur
engin sú brevting orðið á
reksturskostnaði útgerðarinn-
ar að ástæður séu til þess að
brevta bótagreiðslunum nú.
Eg hygg að það sé rétt,
sem núveranöj sjávarútvegs-
málaráðherra, Emil Jónsson,
segir í áramótaskrifum sín-
um, að afkoma bátaútvegsins
muni yfirleitt hafa verið góð
á árinu 1959.
Eins og sjá má af þessu,
er sú gamla höfuð-ástæða,
sem jafnan áður hefur verið
færð fram fyrir því ,,að gera
þurfi nýjar ráðstafanir í efna-
útfluttar birgðir af gjaldeyr-
isvörum munu nú vera um
400 milljónir króna og ÍT-
flutningssjóður á eftir að fá
sínar tekjur af þeirri gjald-
eyrissölu.
Engar sérstakar ástæður
eru því til þess, að mála
skrattann á vegginn vegna
stöðu Útflutningssjóðs.
Sjóðurinn ætti að geta stað-
ið undir jafnháum bótum á
næsta ári og þeim sem gilt
hafa 1959, án nýrrar tekju-
öflunar, nema einhver sér-
stök óhöpp komi til. ■
Eg veit að vísu, að þeir
menn, sem alltaf eru í leit
að einhverjum „röksemdum“
til þess að sanna, að enn
, þurfj að Ieeaia á nýja s'katta,
eða að lækka verði kaupið,
munu nú revna að halda því
fram, að hagur Útflutnings-
sjóðs sé ekki nógu góður og
látið, voru svo notaðir til
þess að knýja fram 55%
yfirfærslug.ialdið 1958 með til-
heyrandi afleiðingum.
En 1958 gjörbreyttist á-
standið aftur með stóraukn-
um afla. Tekiur ríkissjóðs á
rekstursreikningi fóru á ann-
að hundrað milljóna króna
fram úr gjöldum, og bejnn
greiðsluaf.gangur mun hafa
numið um 70 mill iónum króna.
En hvað um fjárhag ríkis-
sjóðs árið 1959 ? Samkvæmt
upplýsingum fyrrverandi fjár-
málaráðherra, Guðmundar I.
Guðmundssonar, má telja ör-
uggt að ekki verði neinn
greiðsluhalli á því ári.
I fjárlagafrumvarpinu fyr-
ir 1960, sem liggur fyrir Al-
þingi, er þetta undirstrikað
sérstaklega. í því frumvarpi
er gert ráð fyrir hækkuðum
útgjöldum ríkissjóðs, sem
þess að gripið verði til óynd-
isúrræða í el’nahagsinálunum.
G}aldeyri§-
málin
En er þá ekki ástandið í
gjaldeyrismálunum alveg
háskalegt? Og eru ekki er-
lendu skuldirnar alveg að
ríða öllu á slig?
Það er rétt að athuga þenn-
an þátt sérstaklega, því ljóst
er, að þeir, sem þykjast sjá
fram af hengifluginu og vita
um óða verðbólgu á næsta
leiti, leggja höfuðáherzlu, að
þessu sinni, einmitt á gjald-
eyrismálin og erlendu skuld-
irnar.
Það er rétt, að gjaldeyr-
isnotkun þjóðarinnar hefur
verið nokkru meiri nú um
skeið, en gjaldeyristekjurnar.
Þannig hefur greiðslujöfnuð-
urinn við útlönd verið þessi
undanfarin ár:
1953 .... 103 millj. kr. halli
1954 . . 23 — — —
1955 .... 142 — —
1956 .... 162 — — —
1957 .... 166 — — —
Árið 1953 var ha'linn jafa-
aður með erlendu gjafafé, en
úr því hefur vandinn verið
okkar sjálfra. Þegar vinstri-
stjórnin tók við völdum á
miðju ári 1956 var henni full-
ljóst að ráða þurfti bót á
þessum vanda.
Sú leið, sem hún vildi fara,
var leið aukinnar gjaldeyr-
Sé þessi aukning á birgðum
tekin með og bætt við aðrar
gjaldeyristekjur ársins 1958,
kemur í ljós, að heildar gjald-
eyristekjur og heildar gjald-
eyrisú'igjöld hafa svo að segja
sLaðizt á.
Uppgjör ársins 1959 ligg-
Ur enn ekki fyrir nákvæmlega.
Gjaldeyrisútgjöldin munu
verða nokkru hærri, en gjald-
eyristekjurnar, þegar fullt til-
lit er tekið ‘lil birgða, hafa
líka orðið hærrj en 1958.
Heilderaflinn 1958 mun
hafa nunfð um 511 þúsund
tonnum, en sennilega 540
þúsundum 1959.
Undanfarnar vikur hafa nýsmíðuð fiskiskip streymt til lands-
ins. „Eyjaberg“ var íyrf f af nokkrum 95 lesta stálbátum frá
Austur-Þýzkalandi. Talið er að í smíðum hafi verið um ára-
mótin milli 50 og 60 fiskibátar, alls um 3000 rúmlestir.
Þessi vaxandi fiskiskipastóll er undirstaðan að aukinn; gjald-
eyrisöflun.
isöflunar, framleiðsluaukning.
Þannig var hafizt handa
um uppbyggingu sjávarút-
vegsins, um aukna nýtingu
framleiðslutækjanna og vernd
fiskimiðanna við landið.
Strax árið 1957 varð 20%
meiri þffttaka f'skiháta í
vetrarvertíðinni og 25% meiri
þátttaka í sumarsíldveiðun-
um.
Mikill aflabrestur árið
1957 kom þó í veg f.yrir fram-
leiðsluaukninsu það ár, en
■hin aukna þátttaka kom í veg
fyrir minrikandi framleiðslu,
sem annurs hefði orðið
Árið 1958 kom framleiðslu-
pukoingin affur á móti. Það
ár iókst gialdeyrisöflunin um
200 milljónir króna.
Nú liggur fyrir gialdevris-
uppgjör ársins 1958. Sam-
kvæmt. nóvemberhefti Haetíð-
i^da vnru gialdeyrisviðskipti
v’ð útlönd þessi:
Öll gjaldeyrisútgjöld
kr. 1626.9 millj.
Allar gjaldevristekiur
kr. 1536.1 millj.
eða greiðsluhalli kr. 90.8 millj.
En við þetta ber svo að
bæta því. að birgðaaukning
á útflutningsvörum varð á
árinu 86 milljónir króna (70
milljónir innan lands og 16
millj. erlendis).
Ég hygg því, að árið 1959
hafi einnig staðið u::dir sér
gja’deyrislega séð.
Það er að vísu rétt, að bet-
ur þarf að gera, en að tekjur
viðkomandi árs standi á móti
gjöldum. Greiða þarf um-
samdar afborganir af erlend-
um lánum, og bæta þarf
gjaldeyrlsstöðuna. En aðal-
atriðið er að við séum á réttri
braut og gerum ekki ein-
hverja þá skyssu í efnahags-
málunum, sem eyðileggur
þann árangur, sem er að
nást.
Fjárfestingin
En lítið vit er í að horfa
svo einhliða á tekjur og gjöld
gjaldeyrismála, að ekki sé um
le:ð íhugað hvað orðið hefur
um gjaldeyrinn. Við höfum
sannarlega ekki ,,eytt“ öllum
þessum gjaldeyri, eða „étið“
hann upp, eins og helzt er að
skilja á sumum mönnum.
Af heildar gjaMeyrisút-
gjöldunum hefur þjóðin ráð-
etafað miklu til fjárfesting-
ar, eða til varanlegra eigna-
myndunar í landinu. Sum ár-
in hefur þetta auðvitað verið
minna, en önnur meira.
Það er að vísu rétt að ár-
in 1950 — 1955, eða árin
Framhald á 10. síðu.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiðiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^