Þjóðviljinn - 24.12.1961, Blaðsíða 16

í
Sjnnudagur 24. dcsember 1961
26. árgangur
297. tölublað
I SUugga-Sveini koma fram liílir púkar, sem cru leiknir af námsmeyjum ballctskóla Þjóð-
leikhúasins. Þær eru ekkert „púkalegar“ þessar ungu stúlkur þegar þær fá sér hressingu
og spjalla saman uni Ieikinn og allt gamanið að tjaldabaki. Þær eru taldar frá vinstri: Mar-
grét Bramlsdótíir, Jytte Moesírup og Nanna Ólafsdóttir, en tveir púkar aðrir, Guðrún Antons-
dóttir og Auðbjörg Ögmundsdóttir, voru ekki viölátnar þegar ljósmyndarinn var að verki.
Myndiirnar voru teknar á æíingu í vikunni.
,,Ég var á sjöunda árinu,
þegar ég sá sjónleik í fyrsta
/kkipti á ævinni. Og það var
i heimahúsum. Egill bróðir
var iífið og sálin í fyrirtæk-
inu, og hanjj lék aðalhlutverk-
ið — sjáifan Skugga-Svein.
— Aldrei, hvorki fyrr né síð-
ar, hefur nokkur leiklist grip-
ið mig með jafnmikilli aðdá-
un og- skelfingu. eins og
þegar Skugga-Sveinn hristi
atgeirinn og kvað með ógur-
legri raust:
Ógn sé þér í oddi,
cr< í eggjum dauði,
hugur í fal,
en heift i skafti.
Löngu seinna, þegar ég var
koniinn til vits og ára, skildi
ég, að þá snart gyðja sorgar-
leiksins hjaría mitt í fyrsfa
sinni með sínum volduga
væng“.
Þetta skrifaði Jóhann Sig-
urjónsson í Eimreiðina 1916.
• ..Langmest kvað að
Utilegumönnunum"
Steingrímur J. Þorsteinsson,
prófessor, skrifar um leikrit
Matthíasar Jochumssonar,
Sem ísafold gaf út fyrir
skömmu. Hann segir frá bví
er Matthías samdi Útilegu-
mennina í jólaleýfi er hann
var í 5. bekk Lærða skólans,
26 ára gamall. Leikurinn var
svndur fiórum sinnum i fe-
brúar næsta ár í „gildaskál-
anum“ í Reykiavík á vegum
prestaskólastúdenta og —
kandidata. Um þau áramót
V£U' leiklistarlíf í Reykjavik
óv.eniulega fjörugt oa fjöl-
skrúðugt, bar sem þá voru
þar svningar á um eðg yfir
tíu leikritum og leikþáttum
(á dönskú og íslenzku, þýdd-
um op frumsömdum), auk
nokkurra (jlifandi' myrida"
(skrautsýninga').- ..En lang-
me.st kvað að Úlilegumönn-
unum“, segir i Þjóðólfi (28.
feþr. 1802), .:bað er frumsam-
inn ..drama“-Ieikur með söng-
um, i 4 flokkum/ eftir Matthí-
as Jokkumsson skólapilt. . . .
Það var samróma álit allra
þeirra, er leik þenna sáu, að
fegurðarkostir hans séu marg-
ir og verulegir. hvort sem
litið er til hugsunarinnar
sjálfrar og hins þjóðlega að-
® „Siggi gení“
Sigurður málari var hægri
hönd Matthíasar í að ko.ma
Útilegurriönnunum á svið og
málaði hann leiktjöldin nærri
Ásta og Ilaraldiir eru leikin af Snæbjörgu Snæbjarnardóttur
og Valdirr.ar Örnolfssyni, en þau hafa ekki áður leikið
í Þjóðleikhúsinu.
því er skipað niður. . . .“
Hálfri öld síðar sagði Matt-
hías að aldrei hefði hann séð
leikinn betur sýndan á sviði
en að bessu sipni. Er Matthí-
as samdi Útilegy.mennina, var
hann lítt kunnur sem skáld,
en eftir að Útilegumennirnir
komu á svið varð hann þjóð-
kunnur.
® Hvínandi lukka
Um leikinn og viðtökurnar
skrifaði Matthias Steingrími
Thor.-.teinssyni 17. marz 1862:
,.Ég bió til eða su’laði eða
skrúfaði sam.an leikriti í jó’a-
fríinu, Það heitir ÚtÓ.egu-
mennirnir og er k fiórum
þáttiírn með Þ'öðmælarusli
hér og har. Mér leiddist
þessi danska „komindia“, sem
griðkonur hérna, sesja, og tók
mig því til. os hó-.betta rit
rrii't í raun - og vétu sé ó-
rnerkilcst, sj'orði báð bó hvín-
andi lukku; ég var æptur
fram á scenuna, og klapp-
aði pöpuliinn yfir mér, svo
að ég varð áttavilltur“.
var saminn, til hess að það
drægist ekki of lengi fram
eftir vetrinum, að farið yrði
að leika Jeikinn-1. (Eiríkur
Briem, Eimreiðin 1921). í fyrr-
neíndu Þjóðólfsblaði segir
enn um leiksýninguna: „Hið
einkar fagra og vandaða svið,
er Sigurður málari Guð-
mundsson hafði undirbúið
handa Útilegumönnunum,
gjörði eigi alllítið til að
hefja og 'skýra skáldskapinn
í leiknum og gjöra hann sem
ákjósanlegastan áhorfend-
um . . . .“ Og Matthías skrif-
aði Steingrími um „Sfgga
gehí“: Hann 'ét nýr;-genial, en
hans íþróttir eru hér að drag-
ast upp úr hor .... Andi
vctu teppin hans í JJtiIegu-
mönnunum falleg“.
Leikritið var prentað í
Reýkjavík 1864, 'meöari Matt-
híás sat'enn í Prestaskólari-
u.m^ og var það fyrsta bókin
frá hans hendi. Þá þegar var
Matthías búinn að lagfæra
leikritið og endurbæta og
hélt hann því áfram allt til
ársins 1898 er það var gefið út
á prenti í annað sinn, þá und-
ir aðalheitinu Skugga-sveinn,
og í þeirri mynd heíur hann
ávallt verið leikinn síðan.
1932—1952—1961
Enn sem fyrr á Skugga-
Sveinn sína fiölmörgu aðdá-
endur hér á landi og varla.
arf Þjóðleikhúsið að kvíða
lél.egri aðsókn er það sýnir
Skugga-Svein nú. Þjóðleikhús-
ið sýndi Skugga-Svein síðast
árið 1952 alls 40 sinnum við
mjcg góða aðsckn, en þar áð-
ur var leikurinn sýndur í
Reykjavík 1932.
Breytingar hafa nú verið
gerðar á Skugga-Sveini eins
og svo oft áður. Leikritið
verður nú sýnt með fleiri
söngvum en áður og eru flest
lögin efiir Karl 6. Runólfs-
son tónskáld eða um 15, þar
af eru 10 ný, 5 frá fyrri sýn-
'ingum Þjóðleikhússins. Karl
hefur einnig samið í'orleik, en
tvö laganna eru eftir Þórarin
Guðmundsson, auk dönsku
laganna sem fylgt hafa
Skugga-Sveini frá upphafi.
• Hlutverk
Klemenz Jónsson er leik-
stjóri að þessu sinni, Carl
Billich er hljómsveitarstjóri
en leiktjöld gerði Gunnar
Bjarnason.
Jón Sigurbjörnsson leikur
Skugga-Svein, Haraldur
Björnsson Sigurð lögréttu-
mann í Dal, Snæbjörg Snæ-
bjarnardóttir Ástu, Valdimar
örnólfsson Harald, Ævar
Kvaran Lárentíus sýslumann,
Valdimar Helgason Jón
Sterka, Nína Sveinsdóttir
Grasa-Guddu, Bessi Bjarna-
son Gvend smala, Árni
Tryggvason Ketil skræk, en
stúdentarnir eru Erlingur
Vigfússon og Kristinn Halls-
son. Þá leikur Lárus Ingólfs-
son Hróbjart vinnumann, en
Valur Gíslason er Galdra-
Héðinn. Aðrir leikendur eru
Herdís Þorvaldsdóttir, Jóhann
Pálsson, Baldvin Halldórsson
og Rúrik Haraldsson. Þá er 9
manna kór og dansílokkur,
sem sýnir dansa eftir Sigiiði
Ármann.
Að þessu sinni er sýningar-
tíminn 3 klst. og 20 mínútur.
1952 lék Jón Aðils Skugga-
Svein, Klemenz Jónsson Ketil,
Sigrún Magnúsdóttir Margréti
(nú Herdís), Guðbjörg Þor-
bjarnardóttii' Ástu, Rúrik
Haraldsson Harald (nú Ög-
Haraldur Björnsson sem Sig-
urður í Dal, en það hlutverk
lék Matthías, höfundur
Skugga-Sveins, árið 1865.
rnund) og Baldvin og Róbert
léku stúdentana. Aðrir leik-
endur eru í sömu hlutverk-
um og 1952.
® Matthías lék
Sigu,rð
Grasa-Gudda hefur oft ver-
ið leikinn af karlmönnum og
Gvendur smali af kvenfólki.
Þess má til gamans geta að
höíundur leiksins lék Sigurð
í Ðal árið 1865, en þá sá Ind-
riði Einarsson, 14 ára gamall
leikinn í fyrsta sinn og um
lcið íyrstu leiksýninguha á
ævi sinni. Hann segir svo frá:
„ . . . Ég gleymdi stað og
stund, stóð og horiði. Þegar
tjaldið var iallið í síðasta
sinni, stóð ég lengi . . . .“ „Ég
vaknaði aí dvala og gekk
heim. Á leiðinni var ég hug-
fanginn og langt burtu frá
öllu daglegu og öllum veru-
leik. — Var þefta ekki það
mesta í heimi?“
Og hvað er trúlegra en einn
14 ára snáði í Reykjavík
gangi heim til sín einhver
næstu kvöld „hugfanginn og
burtu frá öllu daglegu", þótt
hann hugsi eltki eins og Ind-
riði: Var þetta ekki það
mesta í heimi?
Kátlegir tilbuiöir Bessa í hlutverki Gvcndar smala
koma leikstjóranum Klemenzi Jónssyni til að hlæja. Aftur
á mótii er leiktjaldamálarinn Gunnar Bjarnason grafalvar-
legur, þar sem hann er með allan hugann við Ieiktjöldin.