Þjóðviljinn - 05.06.1970, Blaðsíða 5

Föstudaigur 5. júní 1970 — ÞJÓÐVXUINN — SÍÐA
Sólin og tíminn
Eftir MIKIS ÞEODORAKIS
Um Edenslundi heilabús míns
flýgur gul sól á vængjum tímans.
Á eftir koma fuglar á trénuðum vængjum.
Á undan fara englar á hraðþotum
— eins og farfuglahópar yfir banantrjám,
myrtuslundum og furuskógi,
varpi að mér skuggum
á vinstri hlið í heilabúi mínu.
Hægra megin má kenna vatnadísir og
himneskar hórur
skreyttar jasmínum og rauðum sandeðlum.
Þær eru þar að hlusta á fossinn sem streymir
án afláts niður mænugöngin í sjálfum mér.
Þarna hefst upp jörðin. Þaraa endar
alheimurinn.
Klukkan sex að kvöldi
stöðvast hún allt í einu
þessi endalausa framhjáferð.
Þegar klukkan slær sex
stöðvast tíminn og sólin í einni svipan.
Fuglamir einir halda áfram
trénaðir vængirnir flaksast.
En hraðþoturnar
hvína sem englar í nauðum.
Málfríður Einarsdóttir þýddi.
Þagar gríska skáldið Mikis Þeodorakis sat í fangelsi því
hinu illrsamda í Aþenu, sem kallast Averoíf-fangelsi, orti
hann ljóðonælaílokk, sem hann kallaði „Sólina og tímann".
Aðalinntakið í þessu er lýsing á óttanum, sem kvelur
menn, sem lokaðir eru inni, k’lástrófóbíunni, innilokunar-
óttanum. Hin hamslausa lön.gun til að sleppa getur farið
*að váiHa ofsjónum. Dauðinn situr í nándinni og bíður. Öll
veröldin er sem hún sé orðin að þröngum fangaWefa.
sem síðan samtagast heilabúinu. Þeodorakis var látinn laus
fyrir skömmu og fór hann til Parísar eins og mönnum
mun í fersku minni. En margir sitja inni enn og eiga við
hið samia að stríða.
VJStal vesturþýzka blaðsins
Spiegel viS grlskatónskáldiS 1
Mikis Þeodorakis, nýslopp-
inn ur prisund herforingjanna
Spiegel: Þér voruð, herra
Þeodwakis, frsagasti xangi
grísk-u herforingjastjómarinnar.
Samt hafa þeár látið yðurlaus-
an. Hvemig viljið þér útskýra
það?
Þeodorakis: Herforingjarnir
vildu losna við mdg, og að-
staeður voru góðar.
Spiegel: Hvað eigið þér við
með því?
Þeodorakis: Almenningsáiitið
víða um heim og gríska þjóðin,
neyddu stjómina til málamiðl-
unar — og ekki sízt hafa hinir
raunverulegu hemar herfor-
ingjaikllíkunnar, Amrikanar.
b.iarmað að henni.
Spiegel: Br það þá rétt sem
„frelsairi" yðar, franski ritstjór-
inn Jean-Jacques Servan-Schr-
eiber, heldur fram, að hið raun-
vemlega vald að baki herfor-
ingtjanna í Aþenu séu leyni-
þjónustan CIA og bandarískir
hershöf ðin gjar ?
Þeodorakis: Ek'ld aðeins CIA,
bandaríska leyniþjónustain sjálf
stendur að baki herforingjunum.
Spiegel: Hvaða hlutverkd hafðd
Spiegel: Setti griska stjómin
nokkur skidyrðd fyrir þvi að
láta yður lausan — t.d. um að
þér hefðuð ekki afskipti aí
stjómmálum erlendis?
Þeodorakis: Ég sagði við þá:
„í mínum augum eruð þið bóf-
ar. Ég verð að vísu að beygja
mig fyrir valdi ykkar, en ég
fylgi ykkur ekki“. Þetta er eins
og að mæta krókódíl úti í Níl-
arflljóti. Ég verð að sjálfsögðu
að víkja fyrir honum — nema
ég hafi þá byssu til að direpa
hann með-
Spiegel: Þér hafið sem sagt
ekiki fadlizt á nein skilyrðd?
Þeodorakis: Auðvitað ékki.
Ég varð mjög veikur fyrir um
það bil tveim ménuðum. Faðir
miinn bað um að mér yrði
hjúkrað. Hershöfðinginn. sem
með völd för á staðnum, var
reiðuibúinn til að leyfa þaðmeð
þedm skilyrðum að ég sýndi
rnig ekká opinberlega. Faðdr
minn, sem er 75 ára gamall,
saigði: „Sem faðir hans krefst
ég einskis af honum. Það væri
persónuiegur hanmleikur íyrir
Mikis Þeodorakis.
Bandaríska ríkisstjórnin stend-
ur að baki herforingjunum
gríski sikipakónguriTm Onassis
að gegna í saimbamdi við það,
að þér voiruð látnir lausir?
Þeodorakis: Binnig Onassis
hefur lagt að herforingiunum
að láta mig lausan — að visu
etóki til þess að veikja ..tjóm
þeirra, heldur til þess aðstyðja
við hana. B£ til vill var hér
einmíiig um að ræða einskonar
riddaraskanp af háilfu Papado-
potáousar, sem er eítóki með
ölluim mjalla.
mig ef hann dæd. Fyrir ykkiur
vaeri það hnedsa".
Spiegel: Eruð þér ekki hrædd-
ur um að pölitísk starfsemii yð-
ar erlendis veirðd til að baka
vinum yðar í grískum fangiefis-
um erfiðleika eða koma í veg
fyrir að fleiri menn verði látn-
ir lausdr?
Þeodorakis: Vindr mínir i
grískum fangedsum vildu að
sjálfsögðu losma úr haldi- Og
það er reyndar mjög auðvelt
Ólafur Gunnarsson:
Gleymið ekki mann-
inum í skipulaginu
Þessi grein byggisit á þrem-
ur sænskum sjónvarpsdaigsikrám,
er sjónvarpað var 27., 28. og
29. mad s.l.
Þessum dagskrám var það
saimeiginlegt að þær fjölluðu
um manninn einan og með
öðrum.
Það fyrsta, sem við sáum i
fyrstu dagskránni var endalaus
bílaröð, sem ók í vetrarmyrkri
Stókkhólms. Við stýri eins
bílsins situr leigubílstjóri, Hann
neyddist til að fflytja til Stoitók-
hólms vegna atvinnuleysis f
Lapplandi. Hann á konu 02
tVo unga syni.
Fyrst fór hann til höfuðborg-
arinnar í atvinnuleit. Honuim
reyndist óbærilegt að lifa þar
einn. Helgarnar voru verstar.
því að þá átti hamn fri, og
hafði ekkert fólk að talla við,
Einmanaleikinn er hvergi meiri
en í stórborg. Flugfar heim
kostaði 420 kr., en flugfar til
Miðjarðarhafsins, ásamt viku-
fæði og húsnæði i gistihús-i
kostaðd aðeins 360 kr-
Svo fflutti konam og dremg-
imir til StotókhóImK. Húsaleig-
an eitthvað kringum 800 kr. á
mánuðd, en hamm taildi sig
skapa drenfiiunum sínum fraim-
tíðammöguledka með þvf að
fflytja frá Lapplamdi.
Það tekur tíma fyrir þamm,
sem keimur úr strjálbýlinu að
venjast bargarfífi Stokkhólms,
þar sem ötHlum ligigur á. „Ég
kunni ekki einu sinni aðstanda
í biðröð“j sagðd bflstjórinn.
„Aldrei hef ég verið eins ein-
mana og hér“
I Lapplandi verða menn að
talka þá vinnu sem býðst ogoft
verða menn að lifa á atvinnu-
leysisstyrkjxiim. Það er sálræn
áþján að þurfa að lifa á at-
vinnuileysisstyrkjum, þessvegna
flytja* margir.
Að viðtalinu við bílstjóramn
loknu er áhorfamdinn komdnn
að aðatefni sjómviarpsbáfctanna.
Manninum í þjóðfélaginu. Hin-
um nafinlausa einstaklingi í
þvi mikla og margslungna
kerfii sem þjóðfélagið er. Og
þjóðfélagið verður æ fflóknara.
Þjóðfédagið geymir hvers kom-
ar upplýsingiar uim einstaikling-
inm á gataspjöldum töiLvunnar.
Sí og æ bæitast við ný núm-
er í upplýsingiakerfið. Fæðing-
ardagur og ár er eklki lengur
nóg. Hugsaniegt er að þjóðfé-
laigið viti hvaða einkumn þú
fétókst í skótanum, hvaða álit
kennarinn hafði á hæfileikum
þínum. Hvaða greindarvísitölu
þú fétótóst þegar þú varst
greindarprófaður. Hvaða starf
þú hefur og hvaða starf pabbi
þinn gegndi. Hvort þú ertgift-
ur og hvað þú átt mörg böm.
Hvort þú hefur þegtið styrki af
bæjarfélaginu, hvoirt þú hafir
komizt í tóast við lögin og þá
hversu oft og hversvegna.
1 öðrum þætti sjáum við að
einstaklinigurinn sættir sig í æ
-<S>
ríkara mæli við lífslfcjör sín
þótt hann sem yngri hafi ver-
ið miður énægður með lífið
eins og það er.
Þann sem heflur úrslitaáhrif
á líf hins naifmlausa eimsbak-
lings sér emstaklingurinm oldr-
ei. Maðurinn sem grfpur inn í
liif hans á ýmsan hátt sdtur
langt í burtu yfir línuritum:
Sérfræðin.gurinn, sem heiflur á-
hrif á líf anmarra hefur efcki
tíma til að afla sér yfirlits yfir
allt kerfið og þá sem lifa í
kerfinu. Hann sdnmir ákveðn-
uim atriðum í kerfSnu. Grípur í
þá þræðd. sem homwn er flalið
að athuiga, en vedt ekki allltaf
hvaða áhrif hamm hefur á
þráðaikerfið í heild sinni.
Áhorfandiinn feer tilefni til
að hugsa irm hið flókna lff,
sem bærist allt í kringumhann,
en hann hefur heldur ekki
neina heildanmynd af öllum
þráðum þess.
I síðasta þœttinum vax’ðeflnið
áhorfandanum skýrana, því sá
þátíur fjallaði um efni, sem
flestir þekkja- Fjöflskylduna í
kerfinu.
Við hittuim fjölskylduna
snemma morguns. Maðurinn er
að búa sig af stað til vimnu og
konan heflur framreitt morgun-
verðinn. Til þess að korna ekki
of seint í vinnuna verður mað-
urinn að legigja af stað á á-
kveðdnni mínútu svo hann
rmissi ekki af lestinni inn f mið-
morgina.
Okkur verður smám saman
ljóst, að það er of langt milli
miðborgar og úthverfis. Of mik-
ill fcími og of mikil orka fer í
Framhald á 7. sdðu
fyrir þá. Ef þedr lofa að vera
stilltir og þægir, eins og það
er kallað, þá er þeim strax
sleppt úr haildi. Það er ekki
vandinn. En við viljxam frelsa
land okkar.
Spiegel: Hvemig getur það
gerzt? Fljótleiga eða í fjarlægri
framtíð?
Þeodorakis: Ég er, sjáið þér
til, raunsæismaður. Mangt er
háð aðstæðum hedma fyrir.
Herforingjamir hafa umráð yf-
ir vopnum, að vísu. En aðbaki
hveirs riffils er grísfcur maður-
Meirihluti henmannanna eru
ungir rruenn og um 90% umgra
manna eru andvígir einræðdnu.
Spiegel: Segjuim svo — að
beir séu andvi'gir einræðinu. En
það er þeirra samnflæring, en
engin sönnu um aflvarlega and-
spyrnu gegn herforingjunum.
Þeodorakis: Valdaránið kom
Grikkjum á sínum tíma gjör-
samtega á óvart, og það hafði
neikvæð áhrif á sdðferðdsstyrk
flólksdns. Grikkir tóku strax
eftir þvi, að herforingjamir
em hlægitegar ffgúrur, og því
héldu þedr að þeir mumdu etóki
lengii haldast vdð völd.
Spiegel: En þeir eru enn við
völd . ■ .
Þeodorakis: Andarbak — önn-
ur sjálfábletóking Griktkja var
tengd konunginum, en beir
bjuggust við meiru af honum
en hamn gat risdð undir.
Spiegel: En Grikkir asttu nú
að vera orðnir lausir við þess-
ar blekkingar. Stjóm Papado-
pouilusar hefur verið við völd
meira er. þrjú ár. Hafa Grikk-
ir sætt sig við herfóringjana?
Þeódörakis: Allir einræðis-
herrar njóta viss sfcuðnings með-
al fólksins. Hitler, Mussólíni og
Salazar ednnig. Þessir edmræð-
isherrar bjóða upp á ákveðna
huigimyndafræði og auk þess
hafa þeir gert ákveðnar bióð
félagslegar ráðstafanir, sem
njóta vissra vinsælda hjá hin
um ópóflitíska fjölda.
Spiegel: A þetta einnig við
um Grifctóland í dag?
Þeodorakis: Herforingjamir
hafa reynt eitthvað þessháttar
með ýmsu glamri edns og t-d.
loforðum um að létfca afBærid-
um skuldabyrðd. En það var
engin alvara að bafci, og áróður
þessi hrökk af Grikkjum. Þetta
sýnist mér þýðingarmikil stað-
reynd, umddrstaðan sjálf. Síðan
byrjaðd andstaðam, sem nofckr-
ar þúsundir miannahófu. Gríska
andspymuhreyfingin hefur
skdpulagt ólöglegt net — „Föð-
urlandsfylkinguna“ eða „Al-
grisku frdsishreyfinguna“. —
Þetta voru florustusveitimar.
Spiegel: Hvemig kemur and-
spyman fram?
Þeodorakis: Við premtum 6-
lögleg blöð. semdum bréf, höld-
uim ólöglega flundi. Við erum
nú betur skipulagðir en þegar
við byrjuðum og höfum komið
á fót föstum sveditum.
Spiegel: Eruð þér ennkomm-
únisti, herra Þeodoralds?
Þeodorakis: Já, (hlaer). Já,
auðvitað. 1 þedm efnum hetfixr
ekkert breytzt.
Spiegel; Þið kommúnistar
viljið vinna með öllum öðrum
andspymuhópuim, einmig með
konunghoillu flólM. En það er
erfitt að fmiynda sér konungs-
sinna og kommúnista sitja
saman í hugsamlegri framtíðar-
stjóm Grikiklamds.
Þeodorakis: Allir föðurlands-
vinir sem vinna geign stjóminni
eru bandamenn okkar. Auðvit-
að aðhylluimst við ólftoar
heimsskoðanir. Samt erum við
reiðubúnir til að starfa með
þeim að því að steypa herfor-
ingiaiklfkunni. Naesta markxhið
okkar er stjóm sem fylgir eðfii-
légri stjómarskrá og þingræðis-
lýðræði.
Spiegel: Grikkland hefurver-
ið rekið úr Evrópuráðinu végna
brýstings frá nókkrum Vest-
urlamda. Hetfur það kómxðand-
spymuhreyfíngunni að exn-
hverju gagni?
Þeodorakis: Vissulega hefur
bað koxndð henni að gagni, en
miklu betra væri bað fýrir
andspymuhreyfinguna ef Grilck-
land væri rétóið úr Nato. Það
gæti orðið vex-ulegt áfall fyrir
herforingjaMíkuna.
I
i