Þjóðviljinn - 26.10.1974, Blaðsíða 7

Laugardagur 26. október. 1974 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
LEIKHÚS
Akureyri er skemmtilegur bær viðkomu. Það
lifgar og róar sálarlifið að dveljast innan um þessi
gömlu, þekkilegu hús og tignarstóru f jöll, og hlusta
á hljómmikla norðlensku. Slikir fyrirburðir veita
andlegan styrk til að afbera borgarófreskju þá, sem
teygir sig eins og kolkrabbi yfir þessi hrjóstrugu nes
við Faxaflóann, og umbera þvoglukennt linmæli
ibúanna.
AKUEEYK A HI ‘ISTILX
Akureyringar eru öfundsvert
fólk fyrir margra hluta sakir, en
ekki hvað sist fyrir leikhúsið sitt.
Gamla samkomuhúsið á
Akureyri er besta leikhús lands-
ins, þeirra sem ég hef litið aug-
um. Það er ekki einasta sérlega
virðulegt og formfagurt hús
utanfrá séð, gætt sammskonar
reisn horfinna menningarskeiöa
og menntaskólahúsið,. heldur er
salur þess og svið einstaklega vel
til leiksýninga fallið. Salurinn er
breiður og stuttur og sviöið
opnast afar skemmtilega fram i
hann og býður þannig upp á mikla
nánd viö áhorfendur, það sem
menn kalla stundum intimleik-
hús. Persónulega kann ég miklu
betur við mig i þessum sal en t.d.
Iðnósalnum, sem er að minu viti
of langur og mjór.
Að panta leikrit
I þessu ágæta húsi er nú rekið
atvinnuleikhús, sem er nú að
hefja annað starfsár sitt. Lltil
reynsla er auðvitað komin á
reksturinn ennþá, en ýmislegt
verulega forvitnilegt var gert
fyrir norðan i leikhússtjóratið
Magnúsar Jónssonar, sem nú er
látinn af störfum. Má þar nefna
hina fágætu sýningu á Hananúm
háttprúða eftir Sean O’Casey,
sem prýddi fjalir samkomuhúss-
ins siðastliðinn vetur.
Mér virðist leikhópurinn á
Akureyri einkennast af áhuga og
dugnaði. Þetta er stórhuga fólk
sem vinnur verk sitt af lifi og sál.
Stórhugur þeirra Akureyringa
hefur meðal annars lýst sér I þvi
að þeir hafa nú tvö undanfarin ár
boðið leikskáldi þriggja mánaða
uppihald á staðnum, gegn þvi að
skáldið skili af sér leikriti fyrir
flokkinn. Hér reið yngsta og van-
máttugasta atvinnuleikhúsið á
vaðið og hrinti I framkvæmd þvl
sem Reykjavikurleikhúsin hefðu
auðvitað átt að vera búin að gera
fyrir löngu — þ.e. panta leikrit
hjá höfundum og gera þeim fjár-
hagslega kleift að vinna að þeim.
Fyrsti árangur þessarar
starfsemi var leikrit Jökuls
Jakobssonar, Klukkustrengir,
sem frumsýnt var með minnis-
stæðum hætti fyrir norðan, en
siðan flutt suður yfir og er sýning-
in á þvl nýlega hætt I Þjóðleikhús-
inu. I það skipti tókst vel til, höf-
undur skilaði góðu leikriti sem
var vel við hæfi leikhússins og góð
viðbót við islenskar leikbók-
menntir. Siðastliðinn vetur var
aftur boðið höfundi til Akureyrar-
dvalar og var það Vésteinn Lúð-
viksson. Arangurinn varð leik-
ritið Jónas I hvalnum, sem var
frumsýnt á Vopnafirði I vor. Af
ýmsum ástæðum fékk ég ekki
tækifæri til að skoða þetta leikrit
fyrr en nú um daginn, er það var
sýnt I siðasta sinn, en þar sem
ekkert blaðanna hefur getið þess
svo nokkru nemi tel ég rétt að
fara um það nokkrum orðum.
Jónas i hvalnum
Jónas I hvalnum er eins konar
þjóðfélagslegt kennileikrit I
gamansömum tón. Það er byggt
upp af stuttum atriðum sem
skipað er innl ramma fyrir-
lesturs, sem sálfræðingur heldur
yfir sálfræðinemum i háskólan-
um og notar stúdenta sér til að-
stoðar að sviðsetja dæmi um þá
afbrigðilegu hegðun sem hann er
að fjalla um. Sú veiki nefnist
sósiópatla, þ.e. sjúkleg hneigð til
að neita að ganga inn I þau þjóð-
félagsmynstur sem til er ætlast af
umhverfinu.
Jónas hefur sumsé meiri áhuga
á náttúruskoðun en vinnu,
peningum, húsbyggingum o.s.frv.
Hann verður fyrir þrýstingi úr
ýmsum áttum, frá kvenfólki sem
ótt og uppvægt vill draga hann I
hjónaband og tilheyrandi
brauðstrit, frá vinnuveitana sem
vill endilega að hann verði verk-
stjóri og komi sér áfram í lffinu.
Jónas neytir hinna margvls-
legustu bragða til að komast
undan þessum ósköpum og fá að
vera I friði, en slfellt þrengist
hringurinn uns hann neyðist til að
grlpa til örþrifaráða gegn vinnu-
veitanda sinum, og leikritið endar
á heldur óljósan hátt.
Plús og mínus
Þetta er i stuttu máli efni leiks-
ins. Þau margvislegu öfl sem
troða þjóðfélagsþegnum I ákveðin
munstur eru vissulega verðugt
umhugsunar og yrkisefni, en ég
held að engum geti blandast
hugur um að Vésteini hefur ekki
tekist að gera viðfangsefninu við-
hlitandi skil né heldur skapa
verulega burðugt leikhúsverk.
Það bregður að vísu fyrir einstök-
um atriðum sem eru skemmtileg
I sjálfu sér, en þegar á heildina er
litið verður verkið að teljast
misheppnað. Fyrstu atriðin eru
Jónas lika: Arnar og Gestur Einar Jónsson
VISTFRÆÐI
Undarlegur viður á okkar landi grær
sem engum þroska nær.
Ef gróðurmold frá útlöndum
og geisla ekki fær
greinar hnipnar drúpa niðr i svörðinn.
Flóran okkar gamla er fágætt listaverk
svo fátækleg en sterk.
Arma sina teygir hún upp að jökulkverk
engin keppni fegurð hennar bætir.
Ameriska flóran er afar lyktarstæk
en ekki hingað tæk.
Þvi ei hún getur dafnað við ferskan fjalla læk
fljótsins mengun gæðir hana lifi.
Hreggviðarins tegund er bara
kræklótt kjarr
i kuli reisnin þvarr.
Og norður undir heimskauti
’ann ber ekki sitt barr
bændamenning gnauðar þar um kvista.
Einar Georg.
Ævintýri á gönguför: Saga Jónsdóttir og Arnar Jónsson
Arnar Jónsson og Þráinn Karlsson I hlutverkum sínum I Jónas f
hvalnum.
best, en þegar á liður og tekið er
að teygja á lopanum koma blá-
þræðirnir I ljós. Gallinn er
kannski fyrst og fremst sá að
vandamál Jónasar eru ekki nægi-
lega ekta. Ahorfandinn er, þegar
á liður, engan veginn sannfærður
um að það sé ekki afar auðvelt
fyrir Jónas að koma sér út úr öll-
um þessum flækjum án þess að
gripa til jafn fáránlegra bragða
og hann gerir. Þar með hættir
leikritið að verka á nokkurn hátt
sannfærandi, og textinn hefur
hvorki til að bera þá hugmynda-
auðgi, fyndni né annriki sem
megni að bægja þessari einföldu
raunsæisgagnrýni frá.
Þetta er auðvitað fyrsta
heilkvöldsverk Vésteins fyrir svið
og auðvitað ekkert skrýtið þótt
hann hafi ekki náð tökum á
forminu. Hins ber einnig að gæta
að undir venjulegum kringum-
stæðum tel ég vist að hver einasti
leikhússtjóri hefði hafnað verkinu
eins og það liggur fyrir, sent
höfundinn heim og sagt honum að
gera betur, en eins og hér var I
pottinn búið var leikhúsið I raun-
inni nauðbeygt til að sýna verkið
eins og það kom fyrir. Þetta er
auðvitað sú áhætta sem fylgir þvl
fyrirkomulagi sem Leikfélag
Akureyrar hefur tekið upp hvað
samstarf við höfunda snertir.
Leikstjórn- og áform
Það má hins vegar vel vera að
uppfærsla þessa leikrits hafi
veriðágætis lexia fyrir leikarana.
Þórhildur Þorleifsdóttir setur
verkið upp,ogreynir að fylla upp
i bláþræði textans með sprelli,
hávaða og mikilli hreyfingu.
Henni vill til, að leikararnir eru
yfirleitt I góðri likamlegri þjálfun
og oft tekst henni að skapa hin
kostulegustu hreyfiatriði, þar
sem ekkert skortir á I nákvæmni
og hnitmiðun. I betri atriðunum
nægir þetta til að skapa verulega
skemmtilegt leikhús, en þegar á
líður verður kraftleikur
akureyringanna að innantómum
hávaða.
En þrátt fyrir allt var þetta
ekki leiðinleg sýning. Og nú
verður gaman að sjá hvað gerist
eftir að nýi leikhússtjórinn, Ey-
vindur Erlendsson, er tekinn við.
Fyrsta verk hans er Ævintýri á
gönguför, en sá vinsæli
gamanleikur var frumsýndur i
gærkveldi, föstudaginn 25. okt., ef
allt hefur gengið samkvæmt
áætlun. Og æfingar eru að hefjast
á Matthiasarvöku, sem Böðvar
Guðmundsson hefur tekið saman
og samið, og verður það á ferðinni
sambland af flutningi á verkum
Matthiasar Jochumssonar og
leiknum atriðum frumsömdum af
Böðvari. Sverrir Hólmarsson.
Auglýsingasíminn er