Þjóðviljinn - 12.08.1976, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 12. ágúst 1976
„Efling iðnaðar á íslandi 1975—1985”, nokkrar
athugasemdir við skýrslu Iðnþróunarnefndar
1. GREIN
Nefndarskipan og vinnu-
brögð nefndarinnar
Árið 1970 voru fengnir hingaö
nokkrir sérfræðingar á vegum
bróunarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna til að gera úttekt á
islenskum iðnaði, spá um
þróunarmöguleika hans og koma
með tillögur um aðgerðir til nýt-
ingará þessum möguleikum. Eft-
iru.þ.b. tveggja ára starf skiluðu
þeir 2 skýrslum um tillögur sínar.
1 ágúst 1973 skipaði siðan
þáverandi iðnaðarráðherra nefad
tii aðathuga tillögur sérfræðing-
annaogkoma með eigin valkosti
út frá þeim. Arangur nefndar-
starfsins varð skýrslan „Efling
iðnaðar á tslandi 1975-1985”, sem
út kom í júni 1975.
Þó að þessi skýrsla eigi að vera
athugun á forsendum og tillögum
sérfræðinga SÞ, gengur hún
einnig út frá öðrum hlutaathug-
unum um isl. iðnað. Þar eö engin
hliðstæðskýrsla hefur veriðskrif-
uð (að meðtaldri „nálarauga”
skýrslu Rannsóknarráðs Rikis-
ins), verður hún að teljast heil-
steyptasta verkið um stöðu og
þróun iðnaðar á tslandi, sem út
hefur komiö hingað tál. Hefði þvi
talist alleðlilegt, að henni yrði
veitt einhver eftirtekt, einkum,
þegar það er haft i huga, að
framtiðarbreytingar i lifsháttum
islendinga eru að verulegu leyti
háðar komandi iðnþróun. Þrátt
fyrir það virðist þessi skýrsla
hafa fari-ð gagnrýnislaust fram-
hjá lesendum sinum, a.m Jí. hefur
þessi gagnrýni ekki verið birt.
Það er tilgangur þessa greinar
korns að bæta eitthvað úr þessu.
Verður það gert i 3 hlutum. I
fyrsta hlutanum verða gerðar al-
mennar athugasemdir við
nefndarskipunina ásamt vand-
virkni nefndarstarfsins. I tveim
öðrum hlutum verða forsendur
nefndarinnar teknar til athugun-
ar. Er þá fyrst að nefna mann -
aflaforsendur nefndarinnar og sfð
anfjármagns- og framleiönifor-
sendur hennar.
Þær athugasemdir, sem koma
hér fram eiga svo til eingöngu við
kafla 2.4 „Mat á forsendum og
markmiðum iðnþróunaráætlunar’
(siðu 12-32). Þetta ber þó ekki að
túlka þannig að hann sé slitinn úr
sinu rétta samhengi, enda væri
útilokaö að gera slikar athuga-
semdir án þess að hafa lesið alla
skýrsluna. Hins vegar er hinn
hluti skýrslunnar aö vissu leyti
leidduraf forsendunum þannig að
skekkjur i þeim ættu einnig að
koma þar fram. Hér er þvi „eng-
in” afstaða tekin til þeirra al-
mennu Ieiða, sem IÞ-nefnd bendir
á varðandi væntanlega iönþróun.
1 þessum athugasemdum er á
nokkrum stöðum slegið fram töl-
um og ályktunum án þess að
gefnar séu upp heimildir fyrir
þeim. Máliðer einfaldlega þannig
vaxið, að þessar heimildir
telenskaýeru ekki til eða ófinnan-
legar. Slikar takmarkanir geta þó
engan veginn réttlættafmarkanir
einkum þegar slikt gæti valdið
verulegri skekkju i heildarrök-
færslunni. Hér hefur sú vanalega
leið verið farin að reyna að gefa
stærðir og ályktanir til kynna út
frá alþjóðlegum þróunarsaman-
burði og vissum þróunareinkenn-
um f hinu lslenska efaahagslifi
m.t.t. þessefhis, sem um er rætt.
Iðnþróunarúttekt: frá forsendum til dreifingu mannafla (gróf nálgun).
Nefndarskipunin
Á sama hátt og val á vinnuað-
ferð ákvarðar árangur vinnunnar
ákvarðar val á nefndarmönnum
vinnuaðferð nefndarinnar. Er hér
fremst um að ræða gildismat eða
lífsskoðun nefndarmanna. Reynir
einkum á þetta f hugvfsindum við
m.a. túlkun og val á markmiðum
(verkefhum), val afmarkana,
val á heimildum, meöhöndlun
þeirra og framsetningu
árangursins. Þvi má segja, að
með vali manna f IÞ-nefnd, var
einnig verið að velja árangur
nefndarstarfsins.
og nú er kominn tími til aö miðla
þeim saman. En eru aliir valkost-
ir komnir fram? Ef ekki, hefði þá
ekki veriö æskilegt að skipa nefnd
(ir) með það markmið I huga aö
koma með mismunandi fram-
kvæmanlega valkosti, sem hefðu
byggst á mismunandi gildismati
nefadarmanna!?
Látum þó sem umrætt „stöðu-
mat” iðnþróunar á Islandi hafi
veriðrétt. Þá vaknarsúspurning,
hvaða mönnum verður nefndin
skipuð til að ná nefndri málamiöl-
unartillögu? Svarið má lesa I 2
fyrstu linum tilvitnunarinnar.
Samsetning IÞ-nefadar.
Nafn Atvinna Gildismat
Vilhjálmur Lúðviksson Efnaverkfræðingur
Bjarni Bragi Jónsson Forstöðum., Framkv.st
Davfð Scheving Thorsteinsson Formaður FII
Sigurður Markússon Framkv.st.,SÍS
Sigurgeir Jónsson Bankast., Seölabanka
Þröstur Olafsson Hagfr., Iðnaöarráðun.
A siöu 5 má lesa um nefndar-
skipunina:
„Nefadarskipunin byggist ekki
á tilnefningu af hálfu hagsmuna-
aðila, en reynt er að gæta tengsla
við þær stofoanir og samtök, sem
helst þarf að sameina um störf að
iðnþróunaraðgerðum, ef árangur
á að nást.”
Ot frá 2 siðustu setningunum
má lesa, að markmið nefndar-
starfsins hafi átt að vera myndun
málamiðlunartillögu, sem „allir”
gætu sameinast um, þvf þannig
myndi einhver árangur „nást”
með störfum nefndarinnar.
Það sem er einkar athyglisvert
við þetta er það mat á stöðu iðn-
þróunar á Islandi, sem kemur
fram i þessu markmiði. Allir val-
kostir virðast taldir komnir fram
Litum á orðið „hagsmunaaðili”.
Hverjir hafa hagsmuna að gæta
varðandi komandi iönþróun? Eru
það ekki fremst þeir sem starfa
viö iönaðarstörf? Eða m.ö.o.
launþegar og atvinnurekendur?
Þessar 2 stéttir hljóta að hafa
mismunandi hagsmuna að gæta,
þvf annars myndum við aldrei
upplifa deilur á vinnumarkaðin-
um á milli þeirra. Þær stofnanir
og samtök, sem helst þarf að
sameina um störf að iönþróunar-
aðgerðum eru þvi samtök laun-
þega og atvinnurekenda. Þó að
þessi samtök hefðu ekki þurft að
tilnefna menn I nefndina, heföi
verið hægt að velja menn i hana
út frá þessari hagsmunareglu
(launþegar/atvinnurekendur). I
stað þess fékk nefndin eftirfar-
andi samsetningu:
. Þegar Þröstur Ólafsson hætti
stifrfum I nefndinni (1974) voru
eftir 5 einstaklingar með gildis-
mat, sem engan veginn getur
talist hliðhollt launþegahreyfing-
unni. Er þetta afar athyglisvert f
fyrsta lagi fýrir það, að hlutfallið
launþegar/atvinnurekendur er
um 90:10 f almennum iðnaði og I
öðru lagi vegna þátttöku Alþýðu-
bandalagsins i að skipa nefadina.
Um það gildismat, sem kemur
fram i skýrslunni þarf þvf ekki
frekar að fjölyrða.
Að lokum. Þrátt fyrir þessa
pólitisku slagsiðu I nefndarskip-
uninni, heföi veriö hægt að gæta
þess, að allir nefadarmenn hefðu
verið „haéfir” til að gera slikar
úttektir. Virðist einhver mis-
brestur hafa veriö á þvi.
Vandvirkni nefndar-
starfsins
I skýrslu IÞ-nefndar veröur aö
teljast óvenjumikill fjöldi af
reikniskekkjum vafasömum
ályktunum og torskildu oröalagi.
Sá sparðatiningur, sem hér fer á
eftir á aðeins viö kafla 2.4.:
A siöu 13 má lesa eftirfarandi
linur:
„Mannaflaþörf iönaöarins ber
aö skoöa frá tveim hliöum,
annars vegar sem hluta þeirra at-
vinnutækifæra, sem vaxandi
mannafli þarfnast, og hins vegar
sem þörf iðnaðarins sjálfs fyrir
mannafla til að geta sinnt hlut-
verki sinu I samverkan atvinnu-
veganna.en þaðer aftur skilyrði
fullrar atvinnu á heildina litiö.”
Hér er verið að ræða um
mannaflahlutverk og mannafla-
samverkan (?). Alyktunin, að
„það sé aftur skilyrði fullrar at-
vinnuá heildina litið” er auðvitað
rétt svo langt, sem þetta skilyrði
nægir. A sömu siöu stendur:
„Mannaflaþróun iönaðarins
stendur í tvenns konar sambandi
viö þróun framleiöni i þeim at
vinnuvegi sérstaklega og þjóöar-
búir.u almennt.”
Hér er átt við að mannafla-
þróun iönaöarins sé háö fram-
leiönihansi innbyröis framleiöni-
stööu (hans) gagnvart öörum at-
vinnuvegum þjóöarbúsins. Aö
tala um „tvenns konar” samband
Eftir Sœvar
Tjörvason
er vafasamt i þessu tilfelli, þvi
aðferöarlega er hér um eina heild
að ræða.
A siðu 13-14 má lesa:
„Mannaflaþróun iðnaðarins i
venjulegri merkingu þess orðs,
þ.e. án frumvinnslugreina land-
búnaðar og sjávarútvegs fellur
þannig i megin atriöum saman
við dililega mannaflaþróun vöru-
framleiöslugreinanna i heild.”
Hér er sennilega átt við, að
mannaflaþróun iðnaðarins veröi
sú sama og fyrir iðnaöinn, land-
búnaðinn og sjávarútveginn,
vegna þess aö landbúnaðurinn og
sjávarútvegurinn muni ekki auka
við sig mannafla. Siðustu setn-
ingu tilvitnunarinnar má sleppa.
A 19. siðu má lesa:
„Vöruframleiðslugreinar aðrar
en byggingarstarfsemi hafa þá
sérstööu gagnvart heildinni aö
framleiða flytjanleg og yfirleitt
geymanleg efnisleg gæði
(vörur) ...”
Hér er sennilega veriö að
greina vörur frá þjónustu. Al-
mennt séö þá eru vörur bæöi
flytjanlegar og geymanlegar.
A siðu 25er rætt um væntanlega
fjármagnsþörf vegna endurnýj-
unar framleiðslutækja. Þar sem
byggt er á tölum UNIDO-sérfræö-
ingsins fær IÞ-nefnd tæplega 2%
af heildar(mannafla)stofni. Þessi
tala á sennilega aö vera um 1.6%.
IÞ-nefnd gengur hins vegar sjálf
(réttilega) út frá 3-4%.
A siöu 25 og viöar er talaö um
11.000 nýja vinnustaði 1 iönaöi hjá
UNIDO-sérfræöinginum. Hann
talar þó oftast um 10.300 vinnu-
staði.
A sömu siöu stendur:
„Meö samlagningu þessara
stæröa er endurnýjun vinnustaöa
lögö aö jöfnu viö uppbyggingu
nýrra vinnus taöa. Þetta er tæpast
Framhald á 14. siðu.
2. GREIN Hún fjallar um
BIRTIST Á mannaflaforsend-
M0RGUN ur nefndarinnar