Þjóðviljinn - 08.07.1979, Blaðsíða 12

12 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. júli 1979
Sunnudagur 8. júli 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Lif iö er dýrt, dauðinn þess borgun". Leiði Hannesar Hafsteins

,, Ég trúi þvi sannleiki að sigurinn þinn/ að síðustu vegina jafni
Legsteinn Þorsteins Erlingssonar.
JESÉX
a.
Skálda vitjað í kirkjugarðinum við Suðurgötu
vinar sins, þá verður honum litið
sér til vinstri handar, og þar er
leiðið. Það var i rauninni of
snautlegt til að maður gæti komið
auga á það nema af tilviljun,
burstmynduð grásteinsblökk og
tók manni vel i hné. öll önnur
minningarmörk i krikjugarðinum
voru úr dýrmætara og haldbetra
steini. Steinninn var bitinn veðr-
um og vaxinn gulgrænu hrúðri,
þvi náttúran ein hlúði að þessu
leiði, grasið óx upp að honum i
óhirðu. Framaná steininn voru
grafin þessi orð djúpum fornleg-
um latinustöfum, sem grynkuðu
eftir því sem steinninn eyddist:
Sigurður Breiðfjörð 1799-1846, en
fyrirofan nafnið var harpa klöpp-
uð í steinninn, hún var með fimm
streingjum.”
Og siöar:
„Streingirnir fimm á hörpu
skáldsins, það voru streingir
gleðinnar, sorgarinnar, ástarinn-
ar, hetjuskaparins og dauðans.
Ólafur Kárason Ljósvikingur
strauk fyrst höndunum varlega
um kaldan steininn, lét siðan
fingurgóma sina snerta fimm
streingi steinhörpunnar i nafni
allra fátækra alþýðuskálda sem
uppi hafa verið á íslandi, og
þakkaöi skáldinu fyrir að hann
skyldi hafa komið til sin akandi i
gullinni reið ofanaf himnum, þar
sem hann átti heima.”
Svona skrifaði Halldór veturinn
1939-40 og enn stendur steinn Sig-
urðar Breiðfjörðs á sinum stað
nema hvað grasið i kringum hann
er nú slegið og hirt. Og við hlið
Sigurðar hvilir annað ógæfusamt
skáld. Það er Jóhann Gunnar Sig-
urðsson sem dó 1906, aðeins 24 ára
gamall, en samt fullþroska skáld.
Hann var yngstur 6 barna og það
eina sem lifði til fullorðins ára.
Móðir hans fórnaöi öllu til að
koma syni sinum til mennta I Lat-
inuskólanum og þar varð hann
foringi, uppreisnarmaður og
skáld. En berklarnir lögðu hann
að velli og sjást merki beiskju i
siðustu kvæðum hans. Dauöinn
vofir yfir:
„Gekk ég i gljúfrin svörtu,
ginandi sprungan tók mig,
bein min lágu þar brotin
blóð mitt litaði stalla.
Lá ég einn og óhægt
i eilífu svarta myrkri.
En beinin min brotnu hvitna,
þau bein hafa orðið að meini,
Þau bein skulu verða að meini.”
Ekki alllangt fyrir sunnan
þessa tvo merku steina liggur
skáldið Benedikt Gröndal sem
var talið eitt þriggja höfuðskálda
þjóðarinnar um aldamót ásamt
Matthiasi og Steingrimi en nú eru
ljóð hans flest gleymd en eftir lifir
Heljarslóðarorusta og Dægra-
„ólafur Kárason Ljósvíkingur strauk fyrst höndunum
um kaldan steininn, lét síðan fingurgóma sína snerta
fimm streingi steinhörpunnar í nafni allra fátækra al-
þýðuskálda sem uppi hafa verið á Islandi." Legsteinn
Sigurðar Breiðfjörðs.
dvöl, ævisaga þessa sérvitra,
kynlega og lærða kvists sem var
rekinn úr kennaraembætti við
Lærða skólann vegna drykkju-
skapar.
í norðausturhorni kirkjugarðs-
ins er skógurinn hvað þykkastur
og flóknastur. Og þar liggja nokk-
ur stórskáld rétt við kirkjugarðs-
vegginn, öll með veglega leg-
steina yfir sér. Neðst er Theodóra
Thoroddsen grafin ásamt bónda
sinum, nokkrum börnum og einu
barnaÍDarni.
„1 dimmunni, þegar dröfn og mar
dansa á reknum beinum,
farðu ekki ofan á flúðirnar,
i fótinn oft er gripið þar.
Og svo er nú það, að segir
fátt af einum.”
Og næstur kemur Þorsteinn
Erlingsson sem barðist fyrir rétti
smælingja. í voldugan legstein
hans er klappað erindi sem hefst
á þessa leið:
,,Ég trúi þvi sannleiki að
sigurinn þinn
að siðustu vegina jafni”
Og efstur i þessari röð er
Hannes Hafstein og eru tvær
brotnar súlur yfir moldum þeirra
Ragnheiðar konu hans. Hann var
skáld ástar, þróttar og gleði:
„Lifið er dýrt,
dauðinn þess borgun.
Drekkum i kvöld
iðrumst á morgun.”
Og ekki langt frá þessum hvilir
Steingrfmur Thorsteinsson undir
fallegum steini. Honum hefur
orðið að ósk sinni:
„Fagra haust, þá fold ég kveð,
faðmi vef mig þinum,
bleikra iaufa láttu beð
að legstað verða minum.”
Og enn einn bautasteinn með
kunnuglegu nafni verður á vegi
okkar i þessu nágrenni. Það er
steinn Jóns Ólafssonar, uppreisn-
armanns og ævintýramanns. Það
var hann sem orti Islendingabrag
kornungur og varð að flýja land
fyrir bragðið:
„En þeir fólar, sem frelsi
vort svikja
og flýja i lið með niðingafans,
sem af útiendum upphefð sér
snikja,
eru svfvirða og pest föðurlands.
Böivi þeim ættjörð á
deyjanda degi,
daprast formæling ýli þeim strá,
en brimrót, fossar, fjöliin há
veiti frið stundar-langan
þeim eigi
Frjáis þvi að tslands þjóð
hún þekki heims um slóð
ei djöfullegra dáðlaust þing
en danskan Islending.”
Og þannig er hægt að reika
áfram um kirkjugarðinn og sjá
háa og lága steina sem rifja upp
atvik úr Islandssögunni eða bók-
menntum og öðrum listum. Hann
er svo stór að það er nánast til-
viljun hvað verður á vegi manns
og ef maður einbeitir sér að lista-
mönnum liggur þarna Muggur
(Guðmundur Thorsteinsson) und-
ir einhverjum fegusta steininum i
garðinum. A honum er mósaik-
mynd undrafögur, og þarna er
Ingi T. Lárusson og stendur vor-
boðinn ljúfi, þrösturinn góði á öxl
steinsins. Og þarna eru tónskáld-
in Sigfús Einarsson og Sveinbjörn
Sveinbjörnsson skammt frá hvort
öðru, þarna Ólina Andrésdóttir og
litlu lengra Jakob Thorarensen.
Og þegar komið er i norðvest-
urhornið má sjá volduga súlu yfir
Jóhannesi S. Kjarval listmálara
en við hliðina liggur i grasinu hvit
yfirlætislaus plata með einkunn-
arorðunum „Sælir eru hjarta-
hreinir”. Þarliggja þau mæðginin
Karitas Sverrisen, móðir Kjar-
vals, og Ingimundur fiðla, bróðir
hans sem dó árið 1926. Hann galt
þess að vera uppi á undan Jó-
hannesi og voru þvi listrænir
hæfileikar hans ekki metnir að
verðleikum. Litið var á'hann sem
hvern annan flæking og furðufugl
og hæðst að honum þar sem hann
fór um með fiðluna sina.
Inn i miðjum garði, skammt frá
stignum milli kirkjugarðsskúrs-
ins og klukknaportsins er eitt sér-
kennilegasta leiðið. Þar hvilir
verndari og hollvinur lis.tamanna,
Erlendur Guðmundsson í Unu-
húsi. Honum áttu þeir Stefán frá
Hvitadal, Halldór Laxness og
margir fleiri flest að þakka. Yfir
Erlendi er voldugur steinn, gjörð-
ur af Sigurjóni ólafssyni mynd-
höggvara.
Grein þessi hófst með broti úr
Alt eins og blómstrið eina eftir
Hallgrim sáluga Pétursson sem
hefur sennilega verið sungið yfir
moldum nær allra sem hvila i
þessum fornfræga kirkjugarði
suður á Melum. Þegar þungt
járnhliðið skellist á eftir manni
kemur ósjálfrátt upp I hugann er-
indi úr Söngvum til jarðarinnar
eftir Hannes Pétursson:
„Undarleg ó-sköp að deyja
hafna I holum stokki
hendur niður með siðum
hendur sem hreyfðu lokki
hvarm struku, flettu bókum
svaladrykk báru frá brunni
brauð, vin, hunang að munni.”
F. 1882 D. 190fe

og
„Svo hleypur æskan unga
óvissa dauðans leið
sem aldur og ellin þunga;
allt rennur sama skeið.”
Gamli kirkjugarðurinn við Suðurgötu er einhver
yndislegasti blettur i Reykjavik. Undir laufmiklum
og stórum trjám stendur borg fjölskrúðugustu leg-
steina. en inn á milli leiðanna hlykkjast krókóttir
öngstigir sem stundum enda i blindgötu. Þessi
garður hefur um langan aldur verið athvarf sorg-
mæddra og ástsjúkra, þar hefur fólk elskast og þar
hafa myrkraverk verið unnin. Yfir honum hvilir
dularfullur virðuleiki og þungbúin ró. Og hann hefur
verið uppspretta skáldskapar.
Erlendi í Unuhúsi áttu þeir
flest að þakka. Leiði hans
er eitt hið sérkennilegasta í
kirkjugarðinum.
í Fegurð himins lætur Halldór
Laxness Ólaf Kárason skáld leita
i kirkjugarðinn er hann var frjáls
maður úr tukthúsinu á vit þess
vinar sem hann átti fyrstan og
vitjaði hans i gullinni reið þegar
allir voru búnir að gleyma hon-
um. Ólafur ætlaði að finna Sigurð
Breiðfjörð. Svo segir I bók Lax-
ness:
„Ekkert sem skáldiö hafði séð I
höfuðborginni jafnaðist á við
þennan kirkjugarð, hve stórfeing-
legt að slikur lystigarður skyldi
blómgast kringum dáin bein.
Maður trúði þvi varla að blómin
væru sönn, svofögur voru þau. Og
það var erfitt að hugsa sér að
nokkursstaðar á bygðu bóli væri
meira samankomið af góðum
orðstir en hér varð lesinn gullnu
letri af meistaralega klöppuðum
steinum.”
Og ólafur reikaöi um garðinn
lengi dags en hvernig sem hann
leitaði fann hann ekki gröf Sig-
urðar Breiðfjörðs vinar sins.
„En þegar hann var á útleið,
um litið hlið á múrnum, úrkula
vonar um að finna leiði skáldsins