Þjóðviljinn - 13.01.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagurinn 13. janúar 1980.
DIOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóðfrelsis
rtgeíandi: Útgáfufélag þjrtöviljans
h ramkvæindastjori: Kiöur Bergmann
Kitstjorar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: V'ilborg Haröardrtttir
l msjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingrtlfur Margeirsson
Kekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Auglvsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Jón Asgeir SigurÖsson
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón ólafsson
C'tlftt og hönnun: GúÖjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar
Safnvóröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olaísson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Einar Guöjónsson, Guömundur Steinsson, Kristín Péturs-
dóttir.
Slmavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir ,
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuÖmundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6. Reykjavfk.simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Málefni
farandverkafólks
• Eitt hið merkilegasta sem gerðist á vettvangi
verklýðshreyfingar hér á landi á liðnu ári var sú
hreyfing sem reis meðal farandverkafólks. íslensk-
ir f jölmiðlar hafi ósjaldan skrifað og f jallað um far-
andverkafólk i öðrum löndum, fólk sem lokkað er til
vel stæðra rikja á velgengnistimum til að taka þar
að sér þau störf sem verst eru launuð og illa þokkuð,
en er svo rekið á brott úr vinnu og úr landi hvenær
sem harðnar á dalnum. En það er stundum eins og
við höfum gleymt þvi, að mjög stór hluti islensks
verkafólks hefur verið á þveitingi milli verstöðva og
annarra atvinnutækifæra svo langt aftur i sögu sem
við sjáum — og enn er þessi hópur verkafólks stór,
bæði i landbúnaði en þó einkum i fiskiðnaði.
• Það var þessi gleymdi hópur sem vaknaði til
aukinnar vitundar um stöðu sina. Hreyfingin hófst i
Vestmannaeyjum meðal þeirra sem þangað sækja
vinnu i frystihúsum. Það urðu nokkur átök við at-
vinnurekendur, það var efnt til funda og ráðstefna,
það var mótuð kröfugerð.
• Sú kröfugerð er i stórum dráttum á þessa leið:
Farandverkamenn krefjast úrbóta i húsnæðismál-
um, þeir vilja að tryggt sé að það húsnæði sem þeim
er boðið upp á standist þær kröfur sem almennt eru
gerðar til heilbrigðis og öryggis. Þeir vilja fá trún-
aðarmann kosinn á hverri verstöð sem sé tengiliður
við verkalýðsfélögin á staðnum, en stór hluti vanda
þessa fólks hefur verið tengdur þvi, að það hefur
verið utanveltu, verkalýðsfélögin hafa ekki sinnt
málum þess svo vel færi, kannski alls ekki. Þeir
vilja að atvinnurekendur greiði kostnöð við ferðir
til og frá heimabyggð farandverkamanns. Þeir
vilja að farandverkamenn njóti sömu réttinda og
aðrir meðlimir verklýðsfélaga — til slysa- og
sjúkratrygginga, til atvinnuleysisbóta og þar fram
eftir götum. Þeir vilja að verklýðshreyfingin veiti
þeim betri upplýsingaþjónustu um ýmislegt það
sem verkafólk varðar miklu.
• Ein krafa hefur verið meira rædd en flestar
aðrar: um fritt fæði til handa farandverkafólki — en
það hefur komið i ljós, að i sumum tilvikum er fæði
svo dýrt að það gleypir riflegan helming dagvinnu-
tekna eða vel það. Ekki aðeins atvinnurekendur
heldur og heimangöngumenn sumir munu hafa orð-
ið nokkuð langleitir yfir þessari kröfu. En hér er
uppvakið mjög merkilegt mál sem samtök launa-
manna þurfa að láta til sín taka: i raun búa menn
við afskaplega misjöfn kjör að því er fæðiskostnað
varðar, sumir við frítt fæði, aðrir við misjafnlega
mikið niðurgreitt, enn aðrir við rándýrt. Það er
sannarlega timi til þess kominn að reynt verði að
koma á einhverri samræmingu i þessum efnum —
þvi þetta mál minnir einnig mjög áþreifanlega á
það að fleira eru kjör en sú upphæð sem skráð er á
launaávisunina.
• Mál farandverkamanna hafa verið tekin upp hjá
ASí, á þingi Verkamannasambandsins og víðar. En
eins og fram kom á fundi um mál farandverkafólks
á dögunum, þá hefur skort á að fylgt hafi verið eftir
þeim vinsamlegu ályktunum sem gerðar hafa verið
af ASí og VMSf um þessi mál. Sjálfgert að taka
undir þá rukkun um efndir — enda þótt orð séu til
alls fyrst.
# úr aimanakínu
tslenskan, okkar hjartkæra
ylhýra mál, er á hættulegri
braut. Aöallega kemur þaö i ljós
þegarhlustaðerá viðtöl við fólk
i Utvarpi og sjónvarpi og ekki
sist tjáningarmáti barna og
unglinga. Orðafæðin er sorgleg.
Endalausar endurtekningar
áherslulausra og einskisnýtra
aukaorða, og orðskripa svo
sem: Sko, skilurðu, altso, jah.
émeina og fleira i þessum dúr.
Þetta eru eins konar biðorð,
sem notuð eru meðan fólk hugs-
ar sig um, ákaflega hvimleið og
um leið smitandi. Allflestir
hljóta að hafa fundið sjúkdóms-
einkennin hjá sjálfum sér. Ef til
vill er þetta afleiðing hraðans og
timaleysis sem alla hrjáir. NU
er ekki hægt að ætlast til að allir
séu jafn fljUgandi mælskir, en
afhverju ekki að staldra ögn við
og einfaldlega hugsa sig um,
smá stund, án þessara biðorða?
Mælskan getur lika orðiö öfga-
full. Einu sinni þekkti ég Konu
sem hafði þvilíkan talanda, að
þegar henni var mikið niðri
fyrir þá þurfti hún ekki aö súpa
hveljur á mUli setninga, heldur
talaði hún einnig á innsoginu.
Þetta var stórbrotið, en skammt
er öfganna á milli.
Talandi dæmi um þessa
háskalegu þróun málsins er
talsmáti barnanna.
-0-
MALIÐ
• •
Orðafæðin er yfirþyrmandi og
rangar beygingar sagna og
nafnorða áberandi. Það hlýtur
að vera einhver brotalöm i is-
lenskukennslu skólanna en for-
eidrarnir bera mesta ábyrgð á
þessu, sem og öðru varöandi af-
kvæmi sin. Börnunum er sifellt
sagt að þegja, ekki að gripa
frammi hjá fullorðnum og sið-
ast en ekki sist eru þau ekki
leiðrétt, þegar þau tala rangt
mál. Enginn má vera að þvi.
Það vantar ekki málgleðina hjá
börnunum t.d. þegar komiö er
heim Ur bióferð á sunnudags-
kvöldi. Efnisþráður myndarinn-
ar er tiundaður i smáatriðum
ásamt tilheyrandi hljóðum,
byssuskot lestarpip og fleira i
þeim dúr. Þau brenna i skinninu
eftir að fá áheyrendur. Þá eru
þau hrakin burtu.ef til vill eru
gestir hjá mömmu og pabba og
enginn timi tilað hlusta á þessa
vitleysu. Þetta er rangt. Við eig-
um aö gefa okkur tima til að
hlusta og leiðrétta börnin okkar
um leið.
Þá eru það bækurnar, sem við
búum til fyrir börnin okkar. Þar
er viða pottur brotinn. Mynda-
bækurnar eru skaðræðið að Ast-
riki undanskildum. Skriplarnir
eru fyrir neðan allar hellur hvað
málið varöar.
Það hlýtur að vera óheilla-
vænleg þróun aö börnin læra
máliö af þessum bókum. Mynd-
irnarskipta höfuðmáli i þeim en
lesmálið er aukaatriöi, allavega
meðan börnin eru illa læs. Þar
aö auki verða þau seinna læs á
þessar bækur en aörar vegna
myndanna.
Eitt er það sem við foreldr-
arnir gætum gert i meira mæli og
þaö er að lesa fyrir börnin okk-
ar. Lesa framhaldssögur á
kvöldin þegarþaueruháttuð. Af
nógu er að taka. Það gerir ekk-
ert öl þó að skilningurinn sé
ekki fullkominn, hann kemur
seinna, sannið til, og umræða
skapast um efni sögunnar,
spurningarnar hrannast upp.
Þetta er lika prýðisgóð aðferð til
að halda börnunum frá sjón-
varpinu. Já, sjónvarpið, þessi
freki fjölmiðill, ræður rikjum á
alltof mörgum heimilum. For-
eldrarnir gefast upp gagnvart
þessu skrimsli. Niðurröðun efn-
is er þannig að út yfir tekur oft
og tiðum. Börnin biöa eftir bió-
myndunum fram eftir kvöldi og
eru vansvefta þegar þau eru rif-
in upp á morgnana i skólann.
— 0 —
Nú er ég ekki að prédika
afturhvarf til húslestranna i
gamla daga en þróunin hefur
verið of ör hér hjá okkur. Við
höfum tint sjálfum okkur i
kapphlaupinu um lifsgæðin. En
er nokkurn tima of seint að snúa
við blaðinu?
Kannske er ekki von á góðu
þegar ólæsir og illatalandi for-
eldrar eru að ala upp börn.
Þetta eru stór orö, en sönn engu
að siður. Enskusletturnar eru
yfirgnæfandi hjá þessu fólki,
það heldur þvi fram aö ekki sé
hægt aö tjá sig á islensku sem
skyldi og þess vegna verði að
gripa til enskunnar.
Þarna þarf skólinn aö gripa
inni. Það er örugglega hægt ef
viljinn er fyrir hendi. Hæfir
kennarar ásamt lifandi kennslu.
Hættum þessu stagli i skólunum
og tökum upp lifandi islensku-
kennslu 1 staðinn. Með lifandi
kennslu á ég við að börnin séu
látin tjá sig, segja frá, fyrir
framan bekkjarsystkini sin,
skrifa stila i'miklu meira mæli,
semja leikþætti og flytja. Við
eigum lika að nota hæfileikafólk
okkar meira en gert. Rithöf-
unda.leikara og listamenn al-
mennt, og borga þeim vel fyrir
að koma i skólana og miðla af
sinni þekkingu, ekki með dauð-
um fyrirlestrum, heldur sem
beinir aðilar að kennslunni.
Þessari þróun islenskunnar
verður að snúa við. Hún er
sennilega það eina sem samein-
ar þennan sundurleita ættbálk á
þessu skeri i Atlantshafinu.
Ekki er þjóðarstoltinu fyrir að
fara lengur hjá okkur islending-
um né ættjarðarástinni.og þykir
hún heldur hlægilegt fyrirbæri
nú á dögum. Samkvæmishæfur
getur sá ekki talist sem ekki
kannskil á „servisnum” á mis-
munandi hótelum á Spáni eða
öðrum sumarleyfisstöðúm is-
lendinga erlendis.
Siðan er sungið ,,A Spáni er
gott að djamma og djúsa”.
Verði ykkur að góðu.
Sigríöur Hanna
Sigurbjörnsdóttir
skrifar