Þjóðviljinn - 13.01.1980, Blaðsíða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagurinn 13. janúar 1980.
...Finn Gustavsen er sá stjórnmálamaður i Noregi,
sem einna mestur stormur hefur staðið um á siðustu
tveimur áratugum. Hann vareinn stofnenda SF (Sósíal-
íska Þjóðarflokksins) 1961 og var valinn á þing sama
haust, en þá var f lokkurinn aðeins f imm mánaða,en fékk
engu að siður 42 þúsund atkvæði úr sex fylkjum. Gustav-
sen var formaður SF 1971-73.
...Finn Gustavsen sat nær óslitið á Stórþingi Norð-
manna til 1977, en gaf þá ekki aftur kost á sér. Ferill
hans hef ur verið stormasamur,og hann hef ur aldrei hik-
að við að seg ja skoðun sina afdráttarlaust, jaf nt við and-
stæðinga sem samstöðumenn. Árið 1963 felldi SF undir
forustu Gustavsens rikisstjórn Gerhardsens út af svo-
kölluðu Kings-Bay máli, og oft síðan hafa sósíalistar set-
ið með fjöregg ríkisstjórnarinnar í höndum sér.
...Finn Gustavsen var ritstjóri Orientering 1961-65 og
óx blaðið undir hans stjórn í eitt vandaðasta blað, sem
sósíalísk pressa hefur hleypt af stokkunum á
Norðurlöndum. Gustavsen komst mikið í sviðsljósið 1972
þegar andstæðingar EBE unnu mikinn sigur við þjóðar-
atkvæðagreiðslu um aðild Noregs að Efnahagsbanda-
laginu. Árið eftir buðu vinstri f lokkar f ram í einu banda-
lagi (SV) og komu 16 mönnum á þing, sem er mesti sigur
sósíalista í kosningum í Noregi, en framhaldið var hins
vegar ekki eins vænlegt— í næstu kosningum héldu þeir
aðeins tveimur þingmönnum eftir.
• ••Finn Gustavsen kom mikið fram í fréttum 1977,
þegar hið svonefnda LORAN C mál var í algleymingi.
Hann braut ásamt þingmanni sósialista Berge Furre,
þagnaðareið sinn sem þingmaður og skýrði frá Loran C
stöðunum og þeirri þjónustu sem þær veittu bandarísk-
um Polaris-kafbátum. Stóð til að stefna báðum þing-
mönnunum fyrir ríkisrétt út af máli þessu.
• ••Finn Gustavsen hefur skrifað tvær minningabæk-
ur. Sú f yrri hét „ Rett pa sak" (Umyrðalaust) og kom út
1968. „Kortene pa bordet" (Spilin á borðið) kom út í
haust og hef ur eins og fyrri bók hans vakið gíf urlega at-
hygli og einróma lof gagnrýnenda, og varð á fáum vik-
um ein af metsölubókum ársins. Bókin byggist á
pólitískum endurminningum síðasta áratugs,en fer víða,
m.a. fjallar hluti hennar um norskt geðhæli, en þar
dvaldist Gustavsen eftir sjúkdóm sem hann fékk i
Mósambik. Ingólfur Margeirsson blaðamaður ræddi við
Finn Gustavsen í Osló i fyrri viku um þessa nýju bók og
ýmislegt fleira.
Gustavsen hefur ósjaldan veriö
teiknaöur á siöum borgarbiaö-
anna sem púkinn meö rauöu
hornin.
„Sl ka m im la st
— í bók þinni kemur fram
gagnrýnin afstaöa til
marxismans sem fræöikenningar.
M.a. bendir þú á, aö Marx hafi
skilgreint þjóöfélag síns tima og
sé ekki aö öilu leyti gjaldgengur á
okkar timum. Hver er skoöun þin
á hlutverki marxismans I dag?
— Marx varaði sjáa'ur viö þvi,
að fólk kallaði sig marxista. Hann
bjó ekki til uppskriftir handa
„alþýðueldhúsum framtiðarinn-
ar”, né framleiddi eilifðarsann-
leik um stöðu sósialista hundrað
árum siðar. bess vegna verðum
við að lesa hann i réttu timasam-
hengi. 1 stefnuskrá norskra
sósialista i dag er Marx leiðar-
visir, marxisminn er verkfæri
sem við beitum til skilgreininga.
Við visum hins vegar á bug þeirri
kenningu kommúnista að Marx sé
óvefengjanlegur og eigi aö túlka
bókstaflega. Marxismi er ekki i
augum okkar ,,öll okkar lifsaf-
staða,” eins og hjá NKP (norska
Kommúnistaflokknum). Trúar-
leg afstaöa til marxismans er
stórhættuleg sósialismanum.
Þetta er dálitið i ætt viö ástandið i
iran, blind trú án neinnar
gagnrýni er öflugt tæki til að kúga
alþýðuna. Trú er gerö að pólitik
eöa öfugt. Hins vegar er ekki þvi
að neita, að marxisminn er
ómissandi sem fræðikenning og
sem visindi, en verður að túlka út
frá þjóðfélagi hvers tima.
Að vera andlit
flokksins
— Sem formaður SF (Sósialiski
Þjóöarflokkurinn) varst þú ,,and-
lit” flokksins út á viö. Er
sósialiskum flokkum i dag ekki
nóg aö hafa góöa og gilda stefnu-
skrá eöa veröa þeir einnig aö eiga
leiötoga sem likamna stefnuna?
— 1 þau ár sem ég var formaður
flokksins (1971-73) trúði ég á þá
kenningu, aö flokknum væri best
borgið með þvi að leiðtogar hans
skiptu um stöðu öðru hverju og þá
ekki sin á milli, heldur hyrfu af
stjórnmálasviðinu og ynnu innan
flokksins eða færu út i almennt
atvinnulif og ný andlit tækju viö
og þannig koll af kolli. Þvi miður
er þessi „vixlkenning” ekki jafn
auðveld i framkvæmd. Allir
flokkar, ekki sist sósialiskir,
þurfa á leiðtogum að halda sem
geta kynnt og barist fyrir stefnu
flokksins og unnið traust hjá nýj-
um fylgjendum. betta á ekki sist
við 1 dag þegar fjölmiðlar túlka
stefnu flokka meira og minna út
frá leiðtogunum.
En hættan er náttúrlega sú, að
slikar persónur verði dauðar
kerfismanneskjur, sem missi öll
tengsl við almenning og safni á
sig mosa i efstu flokkskliku. Þess
vegna verða góðir leiðtogar að
gera sér grein fyrir þeim hættum
sem á vegi þeirra eru.
Ósjálfstæðar
eftirhermur
— Ariö 1971, þegar þú tekur viö
formannsstarfi SF, sendir
flokkurinn frá sér stefnuskrá sem
byggist einkum á „þriöju leiö-
inni” svonefndu. „Þriöja leiöin”
er i stórum dráttum gagnrýnin
dfstaöa til kreddubundins
marxisma og kapitalisma. Nánar
skilgreint afneituöuö þiö bæöi
sósialdemókratiu sem sam-
vinnu viö kapítalismann og
hernaöarbandalög (NATO) og
kommúnistiskum hreyfingum
sem styöja hernaöarblökk „meö
neikvæöu sósialisku formerki
undir stjórn stórveldis”
(Varsjárbandalagiö). Er þetta
fyrst og fremst norskur
sósialismi, eöa sóáialisk stefna
yfirleitt aö þinu mati?
málið
ber á
góma
— Þessi stefna á viö sósialiskt
lýðræði yfirleitt. Hvað okkur
varðar, þá var þessi yfirlýsing
fyrst og fremst til aö marka af-
stöðu okkar til stórveldanna og að
flokkur okkar væri þeim að öllu
óháður. Flokkar sem gerast háðir
erlendum stórveldum eða
hernaðarbandalögum veröa
ósjálfstæðar eftirhermur. Þetta
má sjá t.d. hjá NATO-flokkum
sósialdemókrata og kommúnista-
flokkum Skandinaviu, ekki sist i
Noregi, þar sem Moskvulinan er
túlkuð hrá. Ef litið er á sögu
Verkamannaflokksins norska,
snerust þeir sorglega I öllum
utanrikismálum eftir inngönguna
i NATO 1949.
— Noregur sem tsland er staö-
sett I iandfræöilegum og pólitisk-
um skilningi á kapitalisku svæöi
jaröar. Býöur ekki stefna eins og
„þriöja leiöin” upp á pólitiska
einangrun?
— Nei, ég tel ekki að þau lönd
sem þú nefndir eigi á hættu aö
einangrast ef sósialiskt lýðræði
næði þar yfirhendinni. Hins vegar
vil ég túlka „þriðju leiðina” með
ákveðnum fyrirvara. Þróuð lönd
geta hæglega rekið sjálfstæða
pólitik undir lýðræðislegum,
sósialiskum formerkjum, en öllu
erfiðara er það fyrir vanþróuð