Þjóðviljinn - 22.06.1980, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 22. júnl 1980
á dagskrá
Væri ekki reynandi fyrir þá, sem semjaíyrir
okkur launafólk, að þeir gangi þannig frá
samningum að sé samið um óhóflega hærra
kaup til þeirra sem eftir koma, hækki kaupið
af sjálfu sér hjá okkur í samræmi við það,
því verðugir erum við lauiianna, sem
sköpum verðmætin.
Sófus Berthelsen
verkamaður
sér, til aö ná sem mestum bónus,
aö hUn var frá vinnu i ruman
mánuöi vegna vöövabólgu, aö
vlsu fékk htln greidda sina veik-
indadaga, en ætli hUn hafi fengiö
borgaöa skemmdina á likama
sinum?
A þessum sama vinnustaö var
ungur maöur sem haföi þungt
heimili, hann baö verkstjórann
leyfis, aö fá aö vera einn i starfi,
sem taliö er erfitt tveggjamanna
starf. t staöinn fékk hann tvöfalda
premlu. Hann varö llka frá vinnu
I rdman mánuö, vegna gigtar og
vöövabólgu.siöan varö hann aö
leita sér léttari vinnu annarsstaö-
ar. Var ekki of miklu fórnaö fyrir
of lítiö?
Við sem sköpum
verðmætin
Um þessar mundir er hálf öld
siöan ég gekk I verkamannafélag,
og fékk rétt til aö krefjast fulls
karlmannskaups. Frá þeim tlma
hef ég aö mestu unniö i hópi
þeirra sem starfaö hafa viö aöal
atvinnuveg þjóöarinnar, fisk-
iönaöinn, sem skapar 75% af Ut-
flutningsverömæti þjóöarinnar.
Þaö erum viö sem sköpum verö-
mætin, sem aörir þjóöfélagshóp-
ar njóta góös af, og viö sem sköp-
um verömætin erum sá láglauna-
hópur sem allir stjórnmálamenn I
öllum flokkum viröast hafa
áhyggjur af, sá láglaunahópur,
sem allir eru sammála um, aö
iaga þurfi launin hjá, til sam-
ræmis viö nauösynlegt lifibrauö.
En lltiö sést tilathafna i þá áttina.
I þau fimmtiu ár, sem ég hef
veriö I verkamannafélagi, hef ég
fylgst meö kjarabaráttu minnar
stéttar. Þar á meöal baráttunni
fyrir fjörutlustunda vinnuviku,
sem náöist inn I samninga, og
stefnt var aö þvl, aö launin nægöu
fyrir mannsæmandi llfi. Nú höf-
um viö fjörutlustunda vinnuviku,
en höfum viö gengiö til góös göt-
una frameftir veg?
Aöur fyrr var atvinnuleysi al-
gengt, nú er nægjanleg vinna
handa öllum sem nenna aö vinna,
en þaö dugar enganveginn, heim-
ilisfeöur veröa aö leggja á sig alla
þá eftirvinnu, nætur og helgi-
dagavinnu, sem þeir mega til aö
geta haft I sig og á. I sumum til-
fellum dugar þaö ekki, og þá
veröur húsmóöirin aö hlaupa frá
heimilisstörfum og börnum til aö
létta undir.
Aöur fyrr var nægjusemin alls-
ráöandi. Þá þurfti minna I kring-
um sig, i sig og á. Nú er llfsgæöa
kapphlaupiö glfurlegt, samfara
óöaveröbólgu, og þaö er varla
hægtaö ásaka neinn, aö hann vilji
ekki vera aftastur I þvi kapp-
hlaupi.
Nú er farin aö tiökast mjög af-
kastahvetjandi vinna, þar gefst
fólki kostur á, aö tvöfalda laun
sin, og veitir sumum vist ekki af,
ekki er nema gott eitt um þaö aö
segja, ef ekki er of miklu fórnaö.
Kona vinnur meö mér á vinnu-
staö, mikill dugnaöarforkur og
kappsöm, hún lagöi þaö hart aö
.Einnig get ég komiö meö ótal
dæmi um úlfúö og ómennskuhátt
sem bónus fyrirkomulagiö skap-
ar, þaö er ekki ætlun mln, aö
deila á vinnufélaga mina. Bónus-
kerfiö er lika þannig byggt upp,
aö þaö er ekki nema fyrir læröa
aö skilja þaö, ef þeir þá skilja
þaö. Fólk heldur ósjaldan, aö þaö
séveriö aöplata þaö,og vissulega
er veriö aö plata þaö, samt á ann-
an hátt en þaö heldur. Miöaö viö
tlmavinnu I sæmilegu
áframhaldi, geta konur 1 bónus,
úrskuröi og snyrtingu, tvöfaldaö
afköstin. Þaö þýöir aö afkasta
tveimur dagsverkum á einum
degi. Væri þá ekki sanngjarnt aö
þær fengju tveggja daga laun?
Margar konur afkasta þriggja
daga verki á einum degi, en fá
sem svarar tveggja daga launum,
fyrirtækiö fær þriöja dagsverkiö
endurgjaldslaust fyrir utan gifur-
legan sparnaö vegna nýtingar-
innar. Þetta kalla ég falda kaup-
lækkun, og undrar mig hvaö
frystihúsaeigendur eru ákafir aö
koma á hjá sér bónuskerfi, en þaö
nægir þeim vist ekki þvi nú bjóöa
þeir samninga, þar sem meira er
um falda kaupl ækkun, þvi eins og
þeir segja: Þaö er ekki svigrúm
fyrir kauphækkun. Þaö er allt
hægt aö segja ómenntuöum
skrunum. En þeir herrar geta
andaö rólega, þvi þaö fólk sem —
heldur — aö þaö sé á tvöföldu
kaupi, er ekki áhugasamt aö fara
I vinnustöövun, til aö fá tiu eöa
tuttugu krónu hækkun á tlmann i
dagvinnu.
Nú standa fyrir dyrum samn-
ingarviö þá lægst launuöu, svo og
aöra launahópa. Venjan hefur
veriö sú, aö semja fyrst viö þá
lægstlaunuöu, og hefur alltaf
gengiö illa, þvt ekkert hefur veriö
til skiptanna er sagt. Svo loks
þegar náöst hefur einhver lúsar
hækkun og gengiö frá samning-
um, þá hefur veriö gengiö til
samninga viö hina launaflokk-
ana, og þá hefur brugöiö svo viö,
aö gnægö hefur veriö til af pen-
ingum. Illa hugsandi mönnum
eins og mér dettur þá i hug, hvort
atvinnurekendurnir fái kannski
prósentur á útselda vinnu, sem
miöast viö kaup hinna hærri
launaflokka.
Þá á ég líka betur meö aö skilja
hversu greiölega ganga samning-
ar, eftir aö búiö er aö semja viö
okkur sem lægst hafa kaupiö.
Væri ekki reynandi fyrir þá,
sem semja fyrir okkur láglauna-
fólkiö, aö þeir gangi þannig frá
samningum, ef samiö er um óhóf-
lega hærra kaup, hjá þeim sem
eftir koma, þá hækki kaupiö af
sjálfu sér hjá okkur I samræmi
viö þaö, þvi veröug erum viö
launanna, sem sköpum verömæt-
in.
Sófus Berthelsen.
Einar Karl Haraldsson
Göngum ekki helveginn
Nýr hringur í vígbúnaðarkapphlaupínu var þegar
hafinn fyrir innrás Sovétríkjanna í Afghanistan. Vax-
andi hernaðarútgjöld Sovétmanna voru notuð sem
réttlæting fyrir ákvörðunum um þróun nýrra hern-
aðarkerfa á vegum NATÓ. Þessi NATó-áform sættu
mikilli gagnrýni, en Afghanistan hefur orðið sá
spanskreyr sem Bandarikjamenn hafa notað til þess
að sveigja bandamenn á sitt band. Og leiðtogar Vest-
ur-Evrópurikja virðast nú hættulega nærri því að Ijá
lönd sín undir vígvöll kjarnorkustríðs og þjóðir sínar
sem byssufóður handa stórveldunum i austri og
vestri.
• Flestum þykir taliö um
jafnvægi I framleiöslu gjöreyö-
ingarvopna bera keim af vitfirr-
ingu. Ahöld eru um þaö hvers
eölis hinn nýi vopnabúnaöur
Sovétmanna, SS-20 eld-
flaugar og fleira, sé I raun og
hvort hann breyti vlgstööunni.
Enda þótt engin ástæöa sé til
þess aö gleypa viö friöarhjali
Sovétmanna er ekki siöur mikil-
vægt aö vera á varöbergi i okk-
ar heimshluta og kyngja ekki
áróöurslummum NATO ótuggn-
um.
• í desember 1979, áöur en
Afghanistan varö aö suöupotti
heimsstjórnarmálanna, sam-
þykktu NATO-rikin kröfu
Bandarikjamanna um aö fram-
leiöa 464 stýriseldflaugar og 108
Pershing 2 eldflaugar, og koma
þeim fyrir I ýmsum ríkjum
Vestur-Evrópu. Þessi áform
mættu mikilli andstööu almenn-
ings og stjórnmálamanna I tam.
Noregi, Danmörku, Holiandi og
Belgíu.
• Þessi ákvöröun var grímu-
kiædd meö loönum fyrirvara
um hugsanlega samninga viö
Sovétmenn er breytt gætu
áformunum, en nú sex mánuö-
um siöar er ljóst aö þeir sem
spáöu því aö fyrirvarinn myndi
r^ast marklaus höföu á réttu
aö í^ida. Innrásin I Afghanist-
an losaöi um allar hömlur,
Bandarikjamenn gera nú nýja
herstöðvasamninga um allan
heim og tala opinskátt um vlg-
búnaöaráform sln.
• Nýlega var lögö fram á
Bandarikjaþingi tillaga um aö
tveir þriöju hlutar landgöngu-
liöa Bandarlkjahers fengju
bækistöövar i Noregi og Dan-
mörku sem hægt væri aö manna
þúsundum hermanna á ör-
skammri stundu. Væntanlega
mun þessi hugmynd setja
Norðurlöndin öll I mikinn
vanda.
• Og atómsprengjan fær æ
skelfilegri og fjölbreyttari bún-
ing. NATÓ-heimildir halda þvi
fram aö desemberákvöröunin
um 564 eldflaugar sé aöeins
upphafsskref og Pentagon hafi
ásamt NATÓ-hershöfðingjum
miklu meiri metnaö á þessu
sviöi. Visindamenn i Bandarikj-
unum telja aö mörg vopnakerfi
séu nú á teikniboröinu, þar á
meöal ný meöallangdræg eld-
flaug og smiöi nýrrar lang-
fleygrar orrustuþotu. Einnig er
því haldiö fram aö nifteinda-
sprengjan sem „aöeins” geislar
fólk í hel en hlifir mannvirkjum,
sé þegar til reiöu og tilbúin tii
notkunar.
• Þau áform, sem Sovétmenn
óttast mest eru tengd áformum
Bandarikjamanna um svokall-
aö MX-eidflaugakerfi. Þar er i
stuttu máli um aö ræöa 200 nýj-
ar eldflaugar sem I sifellu munu
vera á feröinni milli 4600
hugsanlegra skotpalla. Iöandi
eldflaugakerfi af þessu tagi ger-
ir andstæöingnum ókleift aö
vita meö vissu hvaöán eldflaug
Ritstjórnargrein
yröi skotiö, og Sovétmenn
myndu þurfa aö auka viöbúnaö
sinn gífurlega ef þeir ætluöu sér
aö mæta slikri ógnun á
árangursrikan hátt.
• önnur NATÓ-riki láta ekki
sitt eftir liggja. Frakkar hafa
framkvæmt áætlun um aukinn
viðbúnaö og sett öflugri og
markvissari sprengjuodda á
langfleygustu eldflaugar sinar.
Þá er og fullyrt aö Frakkar
muni senn hefja framleiöslu á
nifteindasprengjunni.
• í Bretlandi hafa eldflauga-
kerfi kafbáta veriö endurnýjuö
og ákveöiö er aö kaupa Trident
kafbáta af Bandarikjamönnum
til þess aö efla kjarnorkuvopna-
viöbúnaö.
• I byrjun þessa mánaöar hélt
hermálanefnd NATÓ fund i
Bodö i Noregi þar sem áætluni
NATÓ um 564 nýjar eldflaugar
sem byrja á aö koma fyrir I
Bretlandi og á Italiu 1983 var
samþykkt I einu og öllu. Samn-
ingafyrirvarinn var lltt á dag-
skrá og staöfestir þaö leka úr
aöalstöðvum NATó um aö
aldrei hafi komiö til greina
annaö en aö framkvæma
áætlunina. Þaö sé aðeins fjöldi
eldflauganna sem kunni aö vera
samningsatriöi. Paul Warnke,
sem áöur var einn af helstu
samningamönnum Bandarikj-
anna I SALT-viöræöunum, sagði
og I viötali viö danska blaöiö
Information fyrir nokkrum vik-
um aö fáir bandarlskir sérfræö-
ingar tækju samningatilboö
NATÓ alvarlega.
• i augum hernaöarsérfræö-
inga er rökfræöilegt samhengi I
þvi sem viö teljum vitfirringu.
Bandariskir stjórnmálamenn
hafa hvaö eftir annaö itrekaö þá
skoöun sina aö yfirburöir á
kjarnorkuvopnasviöinu séu
forsenda möguleika á pólitisku
forræöi. Minni og markvissari
kjarnorkuvopn, sem komiö hafa
til sögu á seinni árum, hafa
breytt hugmyndum um stóra
smellinn og gjöreyöingarstrfðiö.
Nú er fariö aö ræöa um tak-
markaö atómstriö- og sigur-
möguleika i' slíku striöi. Þar
gildir aö vera fyrri til, og nýju
NATÓ vopnin i Evrópu eiga ein-
mitt aö vera til þess fallin aö
greiöa fyrsta höggiö. Loks er
auösætt aö Bandarikjamenn
gera sér far um aö sniöa vopna-
búnaö á þann veg aö minnka
möguleika á aö atómstriö yröi
háö á bandarfsku landsvæöi, en
auka likur á aö þaö yröi háö á
evrópskri grund. Vafalitið má
snúa þessum hugsanagangi
bandariskra herstjóra upp á
hernaöarsérfræöinga Rauöa
hersins.
• Stórveidin hervæöast og ætla
rfkjunum sem á milli þeirra eru
aö leggja til landsvæöi undir
takmarkaö kjarnorkustriö og
þjóöir sinar sem byssufóöur.
Eina vonin er aö almenningur I
Vestur-Evrópurikjum rlsi upp
til mótmæla. Stjórnmálaleiö-
togar una hlutskipti sinu þegar
illa og óttast mjög þá firna-
spennu sem hiaöist hefur upp i
samskiptum austurs og vesturs.
Vonandi veröur einhver ár-
angur af tillögu Helmut
Schmidts, kanslara Vestur-
Þýskalands, um aö fresta fram-
kvæmd eldflaugaáætlunar
NATÓ og fyrirhugaöri samn-
ingaför hans til Sovétrikjanna
siöar I sumar. En mikilvægast
er aö almenningur vakni til vit-
undar um hættuna og krefjist
þess aö þjóöir Evrópu snúi af
þeim helvegi sem stórveldin eru
aö etja þeim inn á. —ekh