Þjóðviljinn - 21.10.1986, Blaðsíða 5

MðmnuiMN
„Það
Eitt af því fyrsta, sem
ferðamenn taka eftir í Berlín
og raunar í öllum öðrum
borgum og bæjum í DDR
eru þau gífurlegu afrek,
sem þar hafa verið unnin á
sviði byggingarfram-
kvæmda, frá stofnun al-
þýðulýðveldisins (7. okt.
1949). Sem dæmi um hvern-
ig ástandið var í landinu að
heimsstyrjöldinni síðari
lokinni, skulu þessar tölur
nefndar: 65% alls íbúðar-
húsnæðis í Berlín var í rúst-
um, 65% í Dresden, 80% í
Dessau og 82% í Halber-
stadt. Að auki flest allar op-
inberar og sögufrægar
byggingar meira eða minna
skemmdar.
Svo og voru 45% þeirra
verksmiðja og um 70% allra
orkuvera á því svæði er síð-
ar varð DDR í molum. Þetta
var sá arfur, sem „Þriðja rík-
ið“ ánafnaði því nýja ríki er
reis á rústum þess.
í grein sem Þjóðviljinn birti
eftir mig hinn 4. okt. s.l. lýsti ég
nokkrum sögufrægum bygging-
um í Berlín og lét þess getið að
þær hefðu verið endurbyggðar í
sinni fyrri mynd. Sömu sögu er að
segja um allar aðrar slíkar bygg-
ingar í miðborg Berlínar (þær
sem á annað borð var hægt að
lagfæra) og flestar einnig í öðrum
borgarhverfum og öðrum borg-
um landsins.
Sá sem séð hefur svo sem eins
og eina miðaldakirkju, sem var
fleiri aldir oft á tíðum í smíðum,
ætti í það minnsta að geta ímynd-
að sér að viðgerð á henni eftir
velheppnaða loftárás sé æðimikið
verk og tafsamt hvað þá að taka
við og gera upp hundruð slíkra
bygginga, já og byggja ótal nýjar
glæsihallir í leiðinni.
En víkjum nú að húsnæðis-
vandamálum alþýðu og lausn
þeirra, sem auðvitað varð að sitja
í fyrirrúmi. Þau voru ekki leyst
með viðgerðum á gömlum
höllum og kirkjum né heldur með
byggingu opinberra stórhýsa og
glæsihótela.
Fyrst varð að ryðja rústa-
haugunum burt og tjasla uppá og
laga sem allra mest af því sem
eftir stóð. Það voru ekki merki-
legar íbúðir allt saman, en í önnur
hús var ekki að venda eins og á
stóð. Þá hófst það uppbyggingar-
starf, sem reyndar stendur enn.
Jöfnum höndum varð að byggja
frá grunni ný borgarhverfi, færa í
nýtískulegt horf það íbúðarhús-
næði sem minnst var skemmt og
endurbyggja verksmiðjur og ork-
uver.
20 ára áætlun
Á 7. landsfundi Einingarflokks
sósíalista (SED), sem haldinn var
árið 1971, var samþykkt eins kon-
ar 20 ára áætlun í húsnæðismál-
um, sem fól í sér að allir íbúar
DDR skyldu vera búnir að fá
íbúð við sitt hæfi í síðasta lagi árið
1990, að auki skyldi byggja í
hverju hverfi vöggustofur, barna-
heimili og leikvelli, skóla, íþrótt-
amannvirki, verslanir, veitinga-
hús, heilsugæslustöðvar, félags-
miðstöðvar og ekki mátti heldur
gleyma grænu svæðunum. 3,3-3,5
miljónir íbúða áttu það að vera,
nýtt húsnæði fyrir 10 miljónir
manna, eða fyrir 60% af íbúum
landsins á aðeins 20 árum.
er laukur í garði hans“
Til heiðurs Lenín var þetta torg nefnt
Og hvernig hefur svo gengið að
framkvæma þessa áætlun? Á ár-
unum 1971-1984 voru byggðar 2
miljónir íbúða í landinu og að því
loknu var svo komið að í hlut
hverra 1000 íbúa landsins komu
400 íbúðir og mikið hefur verið
gert á sviði íbúðabygginga síðan.
Þess má einnig geta að á þessu
tímabili (1971-1984) voru byggðir
í Berlín einni 147 skólar og í þeim
stunda nú nám um 50% allra
skólanema borgarinnar. Það þarf
svo vart að taka það fram að við
hvern skóla voru byggð íþrótta-
mannvirki við hæfi, enda áka-
flega mikið lagt upp úr lík-
amsrækt í landinu eins og kunn-
ugt er.
Marzahn, Weissensee
og Prenzlauer Berg
Svo heita þrjú af borgarhverf-
um Berlínar (kommúnur) og er
þar fróðlegt um að svipast. Marz-
ahn er yngsta og nýjasta komm-
úna borgarinnar og hér má segja
að allt sé nýbyggt, árið 1984
bjuggu 120 þús. manns af um 160
þús. íbúum hverfisins í nýjum
íbúðum og hinir í nýuppgerðum,
og enn er byggt í Marzahn. Hinn
9. febrúar árið 1984 lagði félagi
Erich Honecker aðalritari Ein-
ingarflokks sósíalista hornstein-
inn af Hohenschönhausen bygg-
ingunum í Weissensee komm-
únu. Þar skulu byggðar 35 þús.
íbúðir fyrir 100 þús. manns og
framkvæmdum lokið árið 1990.
Lenin-platz" árið 1970.
Þarna er unnið af miklum krafti
og margir fluttir inn nú þegar.
í Prenzlauer Berg kommúnu,
þar sem áður stóð geysistór gas-
stöð, með gömlum íbúðum vond-
Ólafur P. Jónsson heldur
áfram að segjafráför
sinni um DDR ísumar
um umhverfis, er nú nýlokið við
að fullgera íbúðarhverfi með 900
íbúðum, umhverfis gríðarstóran
garð. Fyrst varð auðvitað að rútta
gamla draslinu í burtu og var það
mikið verk. Þetta hverfi er kennt
við Ernst Thálmann og var það
mark sett að öllum framkvæmd-
um skyldi iokið og fólkið, um
4000 manns flutt inn fyrir 16. apr-
íl sl. en þá voru einmitt liðin 100
ár frá fæðingu Thálmanns. Þetta
tókst og auk þess er að finna í
hverfinu allt það, sem samfélag af
þessri stærð er talið þurfa í sósíal-
ísku ríki, á sviði uppeldis- og
menntunarmála, heilsugæslu, fé-
lagslífs og þjónustu. í miðju
hverfinu er svo garðurinn stóri,
með öllum sínum blómum og
trjám, fiskatjörn, leikvöllum og
yfirleitt öllu sem einn slíkan garð
má prýða. í honum miðjum er
svo risastór standmynd sem
steypt er úr eír af Ernst Thál-
mann.
Ernst Thálmann
Það þarf raunar engan að und-
ra þótt minningin um Ernst Thál-
mann lifi í Þýska alþýðulýðveld-
inu. Hann varð formaður Kom-
múnistaflokks Þýskalands árið
1925, en flokkurinn var stofnaður
árið 1918. Tvívegis var Thálmann
í framboði fyrir flokkinn við fors-
etakosningar (1925 og 1932).
Kommúnistaflokkur Þýska-
lands var bannaður 28. febrúar
1933 af Hitlersstjórninni, en
hlaut samt 5 miljónir atkvæða í
kosningum litlu seinna. 3. mars
1933 tókst nasistum að ná Thál-
mann og sat hann síðan í ýmsum
fangabúðum þeirra, uns þeir
myrtu hann í Buchenwald 18. ág-
úst 1944. (Þeim sem vilja vita
meira um þessa hetju þýskrar al-
þýðu, skal bent á nýútkomið hefti
af Rétti, en þar ritar hinn aldni
eldhugi Einar Olgeirsson grein
„Ernst Thálmann - 100 ár“).
Samkvæmt 37. grein stjronar-
skrár Þýska alþýðulýðveldisins er
sérhverjum íbúa lýðveldisins
tryggður réttur til íbúðarhúsnæð-
is við sitt hæfi og þarfir. Það er
einfaldlega litið á öruggt húsnæði
til handa hverjum manni sem
grundvallarmannréttidi og með
lögum er líka séð fyrir því að eng-
inn geti hagnast á annars neyð í
þessum efnum. Húsaleiga er að
meðaltali 2,8% af tekjum hverrar
fjölskyldu og er stöðug eins og
raunar allt verðlag í landinu.
Samfélagsleg eign á meirihluta
alls húsnæðis gerir þetta kleift. í
hinum nýju íbúðum í Berlín er
leiga 1.05-1,25 mörk fyrir hvern
fermetra íbúðarhúsnæðis og 0,8-
0,9 mörk annars staðar í landinu,
m.ö.o. 15-25 kr.ísl. eða 650-1000
kr. á mánuði fyrir 80 fermetra
íbúð svo dæmi sé tekið.
„3ja herbergja íbúð til leigu í
miðborginni. Fyrirframgreiðsla.
Tilboð leggist inn á afgreiðslu
blaðsins, fyrir vikulokin, merkt
Hamingja í húsi“ eða „2ja her-
bergja íbúð til leigu í nýju húsi í
vesturbænum. Tilboð er greini
frá greiðslugetu sendist af-
greiðslu blaðsins fyrir n.k. föstu-
dag, merkt Lífsfylling“.
A þennan hátt er sum sé ekki
leyst úr húsnæðisþörf austurþý-
skrar alþýðu.
í Potsdam
í 57 km fjarlægð frá Berlín,
stefna suðvestur, stendur borgin
Potsdam (íbúar 125 þús), á fal-
legum stað, með stórum görðum,
hæðum, skógum og 19 vötnum,
við stórfljótið Havel. Borgin er
einkum þekkt út á við fyrir glæst-
ar hallir sínar, söfn og frægar
byggingar og svo auðvitað fyrir
þá mikilvægu Potsdamráðstefnu,
sem þar var haldin skömmu eftir
lok heimstyrjaldarinnar síðari
(17. júlí-2. ágúst 1945) ogfjallaði
um á hvern hátt hægt væri að
byggja upp nýtt friðsamt og lýð-
ræðislegt Þýskaland á rústum
nasismans. Á ráðstefnunni hitt-
ust „hinir þrír stóru,“ leiðtogar
Sovétríkjanna, Bandaríkjanna
og Bretlands, þeir Jósep W. Stal-
ín, Harry S. Truman og Clement
Attlee, ásamt með helstu ráð-
gjöfum sínum og tókst eftir 13
fundi og mikið baktjaldamakk að
ná samkomulagi um sameigin-
lega yfirlýsingu, sem birt var sam-
tímis í Berlín, Moskvu, London
og Washington að kvöldi 2, ágúst
árið 1945. (Þess skal getið að í
upphafi ráðstefnunnar var sú
gamla kempa Winston S. Churc-
hill formaður bresku sendinefnd-
arinnar enda þá enn forsætisráð-
herra Breta. En þegar ráðstefnan
stóð sem hæst fóru fram þing-
kosningar hjá Bretum og í þeim
fór breska íhaldið hinar mestu
hrakfarir l.s.g. og við tók meirih-
lutastjórn verkamannaflokksins
breska undir forystu Attlees, sem
eftir það leiddi bresku sendinefn-
dina til loka ráðstefnunnar. Att-
Þriðjudagur 21. október 1986 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5