Þjóðviljinn - 19.07.1987, Blaðsíða 2

Miku
skammtur
af greindarböli
Þegar ég var enn ungur, áður en ég fór að
umgangast mjög fágað fólk, var það stundum
haft á orði að hland hlypi fyrir hjartað á
mönnum. Með þessu var átt við að þeim hinum
sama hefði brugðið í brún svo um munaði.
Með árunum hefur allt málfar mitt orðið til
muna felldara og settlegra en áður enda vart við
hæfi fyrir mann af mínu standi að hafa til dæmis
hland mikið á hraðbergi, síst af öllu þegar verið
er að ræða umhverfi hjartans.
Hitt er svo annað, hvað manni getur dottið í
hug, þegar einhver viss gáll er á manni.
Þess vegna var það þegar heimskunnur fé-
lagssálfræðingur F. E. Fiedler kom hér á dög-
unum til að halda fyrirlestur í Háskóla íslands
um það hvílíkt óhagræði væri af því að vera'
greindur, að ég hugsaði sem svo:
- Nú held ég hlaupi hland fyrir hjartað á ís-
lensku intelígensíunni.
Og hvernig sem á því stendur hafði ég getið
mér rétt til. Við komu prófessors Fiedlers tóku
vitmenn þjóðarinnar að ókyrrast til muna, enda
ekki lítið áfall fyrir þá sem lengi hafa unað glaðir
við góða greind, að þurfa að kyngja því, að
þegaröllu sé á botninn hvolft, teljist greind frem-
ur til baga en hitt.
Mér er sagt að það hafi ekki verið fyrr en um
aldamótin 1900 að íslendingar fóru að gerast
greindir. Voru víst Þingeyingar sem riðu á vaðið.
Orðið kemur fyrst fyrir í Skírni árið 1878 og síðan
hafa íslendingar í æ ríkara mæli öðlast þennan
eiginleika.
Skrítnast er að fáir vita hvað það þýðir að vera
greindur og kannske enginn.
Konan mín neitar að taka sér orðið í munn og
kallar það merkingarlaust orðskrípi, eða réttara
sagt gerði það í gærkvöldi, þegar Grímur frændi
hennar leit inn til gamans og sagði um sambýlis-
konu sína:
- Hún er nú kannske bæði lauslát, lesblind,
lygin, ómerkileg og fingralöng, búin að drekka
sig útúr ótal ástarsamböndum og eignast fjóra
krakka með níu mönnum.
Já og þó hún kunni ekki margföldunartöfluna,
verður það aldrei af henni skafið að hún er
greind.
Þegar ég er að reyna að gera mér grein fyrir
því, hvað er að vera greindur, læt ég mér stund-
um detta í hug að það gæti þýtt það sama og í
Hávamálum er kallað að vera snotur. Þar voru
menn: ósnotrir, meðalsnotrir, snotrir og
alsnotrir.
Meðalsnotur
skyli manna hver
æva til snotur sé;
því að snoturs manns hjarta
verður sjaldan glatt
ef sá er alsnotur, er á.
Þessa vísu hef ég alltaf skilið svo, að best sé
að vera meðalsnotur, um að gera að vera ekki
of snotur, vegna þess (einsog segir í vísunni) að
snotur maður gleðst ekki í hjarta sínu ef hann er
alsnotur.
Hér er í Hávamálum stoðum rennt undir
kenningar prófessors F. E. Fiedlers, um að
greind geti verið óæskileg, þó Fiedler gangi að
vísu lengra en höfundur Hávamála.
Jæja, þegar kom að fyrirlestri prófessorsins í
Háskólanum, snarfylltist salurinn, einsog
vænta mátti. Þarna voru mættir stálgreindir
menn með ugg í brjósti útaf þeim háska sem
getur verið því samfara að vera greindur. Þá
voru þarna meðalgreindir menn og auðvitað var'
þeim - eðli málsins samkvæmt - mun rórra en
þeim stálgreindu. Slangur var þarna af
mönnum með litla greind, mættir til að fá af
vörum heimsfrægs prófessors endanlega stað-
fest, það sem þá hafði lengi grunað, semsagt
að greind væri afleit og til hinnar mestu óþurftar
einkum fyrir þá sem hefðu mannaforráð.
Þá voru þarna nokkrir afglapar og léku við
hvern sinn fingur.
Svo hélt prófessor E. F. Fiedler fyrirlesturinn,
sagði að greindir menn skiluðu verri afköstum
undir álagi en meðalgreindir, þetta hefði hann
rannsakað í bandaríska hernum á friðartímum.
En niðurstaða prófessorsins var sú, að mark-
mið stjórnunar væri hvarvetna það sama, sem-
sagt að stjórna. Greindur stjórnandi ætti að
stjórna af röggsemi og nýta getu sína. Miður
greindur stjórnandi gerði hins vegar best í því að
taka tillit til undirmanna sinna.
Svo bætti prófessorinn við:
- í rauninni er þetta gamla vandamálið um
það hvenær rétt er að tala og hvenær þegja.
Undir þessum lestri sátu svo annarsvegar
hnípin gáfnaljós og hinsvegar glaðir menn,
grunnhyggnir, og hinir greindari hugsuðu sem
svo:
- Líklega er það rétt. Þetta er bara gamla
vandamálið um það hvenær á að tala og hve-
nær þegja.
Eða einsog segir í Hávamálum:
Kópir afglapi
er til kynnis kemur
þylsk hann um eða þrumir.
„Ekki vera hræddur: Með smáheppni gætu þeir haldið að við
værum guðir..."
2 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN; Sunnudagur 19. júlí 1987
„Okkur tókst það, Denni! Við erum komnir til tunglsins!"