Þjóðviljinn - 07.05.1991, Blaðsíða 3

IDAG
7. maí
er þriðjudagur.
127. dagurársins.
Sólarupprás í Reykjavík kl.
4.41 - sólariag kl. 22.10.
Viðburðir
Bandaríkjaheriið til Keflavíkur
1951.
Þjóðviljinn
fyrir 50 árum
Þjóðviljinn bannaður.
fyrir 25 árum
Bamamúsíkskólinn i Reykja-
vík frumsýnir bamasöngleik-
inn Apakött eftir Þorkel Sigur-
bjömsson. Che Guevara lif-
andi, stjórnar skæruliðum í S-
Ameríku. Musica Nova heldur
tónleika á morgun.
Sá spaki
Dyggðir okkar eru oftast ekki
annað en dulbúnir lestir.
(Francols de La Rochefoucauld)
á 40 ára veru
bandaríska hersins
hér á landi
Ingibjörg Haraldsdóttir,
formaður miðnefndar
Samtaka herstöðvaand-
stæðinga
Við þessi tímamót er mér efst í
huga sú spuming hvenær eig-
inlega renni upp friðartímar
hér á Islandi. Við inngönguna
í Nató var því hátíðlega lofað
að hér yrði enginn her á frið-
artímum. Þess sjást hinsvegar
engin merki að herinn sé á för-
um. Af ýmsum ástæðum er nú
lag að losna við hann en það
vantar pólitískan vilja hjá
stjómvöldum.
Mér finnst of lítil meðvitund
hjá fólki um áhrifin af veru
hersins. Vil ég þar sérstaklega
nefna umhverfisáhrifin. Þegar
er Ijóst að olíuleki hefur eyði-
lagt gmnnvatn á Reykjanesi og
víðar. Tíð mengunarslys hjá
hemum sýna að hættan á al-
varlegu umhverfisslysi er alltaf
fyrir hendi meðan herinn er
hér. Eg vil því hvetja alla um-
hverfissinna til að ganga í lið
með okkur herstöðvaandstæð-
ingum og losa landið við þenn-
an mengunarvald.
f heimi stjórnmálamanna
getur verið erfitt fyrir konur
að fara sínar eigin leiðir.
Bæði frá hægri og vinstri
heyrum við sífelldar áminn-
ingar hins eilífa lærifoður.
Árið 1928 iýsti Virginia Wo-
olf honum þannig að hann væri
sú þrotlausa rödd sem ýmist
ónotaðist, þættist hafa vit á, væri
skipandi, mædd, hneyksluð, reið
eða foðurleg.
Þessi rödd sem getur ekki látið
konur í friði, en er alltaf á hælunum
á þeim eins og yfir sig skyldurækin
kennslukona, sárbænandi konur að
hegða sér vel, sem vandar um við
þær og segir að vilji þær vera góðar
og vinna sér til einhverra skraut-
legra verðlauna, þá verði þær að
halda sig innan ákveðinna marka
sem viðkomandi herra telur hæfi-
leg. Þessi rödd hefur lítið breyst á
þeim 60 árum sem liðin eru síðan
hún hljómaði í eyrum Virginiu og
samtímakvenna hennar. Þrátt fyrir
að umtalsverðar félagslegar breyt-
ingar hafi átt sér stað ffá þessum
tíma hafa menningarbundin viðhorf
til kvenna ekki breyst að sama
skapi. Sá er hins vegar munurinn að
þeim konum fjölgar sífellt sem trúa
ekki á lærifoðurinn og skrautlegu
verðlaunin hans. Fleiri en áður trúa
því að það sem skipti máli sé að
konur hlusti á sinn innri mann og
hegði sér í samræmi við það.
Þetta höfum við kvennalista-
konur reynt að gera af fremsta
megni og viðbrögðin hafa ekki látið
á sér standa. Fjölmargir karlar, sem
telja sig einhvers vitandi og meg-
andi, hafa skoðað okkur og skil-
greint á eigin forsendum og fellt yf-
ir okkur dóma sem eiga sér fjöl-
margar hliðstæður í langri sögu
karlmenningarinnar.
Þegar við komum fyrst fram á
sjónarsviðið vorum við taldar hand-
bendi annarra og ósjálfbjarga verur
sem ekki vissu í hvom fótinn þær
ættu að stíga. Má í því sambandi
minna á krossapróf sem Þjóðviljinn
lagði fyrir lesendur sína fyrir borg-
arstjómarkosningamar 1982. Þeim
sem fengu núll á prófinu var sagt að
kjósa Kvennaframboðið því það
tæki nefnilega enga afstöðu i því
sem „máli skiptir“.
Meykerlingin og hóran
Þessi skilgreining stóðst ekki
tímans tönn og þá tók við önnur.
Eftir stjómarmyndunarviðræðumar
1987 og '88 var látið boð út ganga
um að kvennalistakonur væm hof-
móðugar meykerlingar sem engin
leið væri að manga við. í hjarta
margra karla blundar dulinn ótti við
slíkar konur vegna þess að þær em
þeim í senn ögmn og ógnun. Hinn
pólitíski meydómur Kvennalistans
varð að eins konar þráhyggju og á
vömm allra íjölmiðlaamanna, fyrir
nýafstaðnar þingkosningar, brann
spumingin um hvenær hann yrði
rofinn.
Daginn eftir kosningar lét
Kvennalistinn svo til skarar skriða
og lýsti því yfir fyrir framan alþjóð
að hann væri tilbúinn til stjómar-
samstarfs við þá flokka sem þá áttu
aðild að ríkisstjóminni, að því til-
skildu að þeir létu ekki sitt eftir
liggja til að rétta hag kvenna og
annarra láglaunahópa. Allir hlutir
hafa sinn tíma og það er sannfæring
mín að þessi orð hafi verið í tíma
töluð. Það var hins vegar engin von
til þess að þau féllu alls staðar í
frjóan jarðveg. Enda kom á daginn
að í nokkmm grýttum hugum um-
hverfðist ímynd Kvennalistans á
einni nóttu úr meykerlingu í hóm
sem falbauð sig hæstbjóðanda.
Til að þóknast hinum eilífa
læriföður, ætti ég auðvitað að
leggja mig alla fram um að þvo
hórustimpilinn af okkur kvenna-
listakonum. En hvers vegna? Hvað
er svona lítilfjörlegt við hómna?
Hún gefur ekki ást sína og það stóð
heldur ekki til að við kvennalista-
konur gæfúm þessum flokkum ást
okkar. Við vildum stofna til skyndi-
kynna við þá, innsigla þau með
kaupmála þar sem okkar forgangs-
mál væm tryggð og við vildum líka
láta nokkuð á móti. Staðreyndin er
einfaldlega sú að við elskum þessa
flokka ekki yfirmáta ofurheitt. Ef
við gerðum það þá værum við eitt
með þeim, þá væri enginn Kvenna-
listi til.
Allt orkar tvímælis þá gjört er
og sömu sögu er að segja um það
sem er ógert látið. Þegar við
kvennalistakonur ákváðum að slá af
andstöðu okkar við álver gegn
ávinningum á öðrum sviðum, sem
em okkur mikilvægari, gerðum við
okkur fúlla grein fyrir því að þá
ákvörðun mætti gagnrýna. Við mát-
um hins vegar stöðu okkar þannig
að við hefðum mjög erfiða samn-
ingsstöðu í álmálinu en þeim mun
meiri í launa- og kjaramálum. Allir
stjómmálafiokkamir höföu lýst því
yfir fyrir kosningar að þeir vildu
stefna að byggingu álvers og alger
andstaða af okkar hálfu hefði ein-
faldlega dæmt okkur úr leik. Við
buðum því upp á samninga um þau
mál ef hægt væri að tryggja viðun-
andi mengunarvamir og raforku-
verð.
Það grátbroslega við þetta mál
allt er að gagnrýni á Kvennalistann
fyrir afslátt í áímálinu hefur einna
helst komið úr herbúðum krata og
íhalds sem eru þó allra manna ákaf-
astir í byggingu álvera. Þar hafa
lærifeðumir það fyrir satt að álmál-
ið hafL verið aðalkosningamál
Kvennalistans í nýafstöðnum kosn-
ingum og með því að slá af í því
máli hafi Kvennalistinn svikið kjós-
endur sína.
Þetta kom m.a. nýverið fram í
grein í Pressunni eftir Hrafn Jökuls-
son, sem virðist því miður nývígður
inn í reglu lærifeðranna og skeiðar
ffarn á ritvöllinn með vandlætingu
og vísifmgur á lofti. Greinin er
órækur vitnisburður um að hann
hefúr ekkert heyrt né skilið af því
sem konur hafa um sig sjálfar að
segja, í þögn hans um forgangsmál
og loforð Kvennalistans er fólgin
mikil lygi og þar til annað sannast
ætla ég að gefa mér að þögnin stafi
ekki af ásetningi heldur vanþekk-
ingu.
Orð og efndir
Hugmyndafræði og stefna
Kvennalistans er öðru fremur
kvennapólitísk og þar af leiðir að
hjá okkur hafa þau mál algjöran
forgang sem miða að því að bæta
stöðu og kjör kvenna. Við höfum
ævinlega lagt áherslu á að í því
sambandi sé brýnast að hækka
lægstu launin, fá fram endurmat á
heföbundnum kvennastörfum og
bæta félagslega þjónustu við bama-
fólk. Fyrir kosningar gáfu allir
flokkar fögur fyrirhcit um kjarabæt-
ur og þá lýstum við því yfir að ef
þeir töluðu eins þann 21. april yrð-
um við tæplega í vandræðum með
að mynda með þeim ríkisstjóm.
Þann 21. apríl létum við svo á þetta
reyna. Er skemmst frá því að segja
að allar tilraunir til slílaar stjómar-
myndunar vom andvana fæddar
vegna þess að þá þegar haföi for-
ysta Alþýðuflokksins hug sinn allan
við Ihaldið. Eg er sannfærð um að
hugurinn haföi borið hana hálfa leið
löngu fyrir kosningar þótt hún kysi
að þegja um það meðan verið var
að smala atkvæðum.
Eftir níu ára tilvist í íslensku
stjómkerfi höfúm við kKvennalista-
konur lært að lifa með hinn eilfia
læriföður á hælum okkar. Við vitum
að hrós hans og hallmæli eiga oflar
en ekki rót sína að rekja til þess
sem kemur honum sjálfúm vel eða
illa. Einkuxmir hans hljóta því að
teljast heldur léttvægar á okkar
vogarskálum. Þegar öllu er á botn-
inn hvolft vegur þyngst að við
kvennalistakonur séum trúar þeirri
hugsjón okkar að breyta þeim
þrönga stakki sem konum er skor-
inn f íslensku samfélagi. Frelsi okk-
ar og afl er í því fólgið að fara eigin
leiðir að því marki.
Allt orkar tvímælis þá gjört er
- sem og það sem er ógert látið
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 7. maí 1991