Þjóðviljinn - 24.08.1991, Blaðsíða 12

í
}
c
Stj ómmálasamband
á sunnudaginn
Utanríkisráðherrar Litháen, Eistlands og Lettlands munu koma
hingað til lands á sunnudag og undirrita formlega yfirlýsingu
um að stjórnmálasambandi hafi verið á komið á milli ríkjanna
þriggja og íslands. Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráð-
herra bauð i vikunni utanríkisráðherrunum til Islands til að ganga frá
yfirlýsingum um formlegt stjórnmálasamband milli Iandanna, svo fram-
arlega sem samkomulag næðist um einstök atriði sem ekki hafa verið til-
tekin, samkvæmt fréttatilkynningu sem utanríkisráðuneytið sendi frá
sér í gær.
Ráðherramir þáðu boðið og virð-
ist því hafa verið gengið frá lausum
endum í gær.
Eyjólfur Konráð Jónsson, for-
maður utanríkismálanefndar, sagði í
samtali við Þjóðviljann áður er ráð-
herramir þrír tóku ákvörðun um að
koma hingað til lands að rétt væri að
koma á stjómmálasambandi strax
enda tæki það ekki nema tíu mínútur
í síma. Hann vildi nýta tækifærið
strax í dag þar sem rétt 50 ár eru liðin
frá hemámi Sovétríkjanna á Lett-
landi, Litháen og Eistlandi. Þar er
dagurinn kallaður Dagur hins svarta
borða.
Jón Baldvin bauð ráðherrunum
hingað til lands í bréfi til Vytautas
Landsbergis, forseta Litháen, þar sem
hann skýrði forsetanum frá formlega
áréttaðri viðurkenningu íslands á
sjálfstæði Eistlands og Lettiands, líkt
og áður haföi gerst með Litháen.
Eyjólfúr Konráð sagðist ómögu-
lega skilja hvað þyrfti nú að fara að
athuga í sambandi við að taka upp
stjómmálasamband við Eystrasalts-
ríkin. „Það er brot á samþykktum Al-
þingis að taka ekki upp stjómmála-
samband við rikin nú þegar,“ sagði
Eyjólfur Konráð og bætti við að
vegna Dags hins svarta borða sem
minnst er í dag í ríkjunum þremur
væri rétt að taka upp stjómmálasam-
band núna. „Reisnin fer af þessu ef
við gemm þetta ekki í síðasta lagi í
dag,“ sagði Eyjólfur Konráð. Svo
virðist sem ekki komi til þess að
samþykktir Alþingis verði hunsaðar.
-gpm
Skýringar á kaupmætti
aðrar en launaskrið
Kaupmáttur landverkafólks innan ASÍ jókst um 4% á tímabilinu
frá fyrsta ársfjórðungi 1990 til fyrsta ársfjórðungs 1991 sam-
kvæmt niðurstöðum kjararannsóknarnefndar. Tímakaup hækkaði
að meðaltali um 10%, þar af eru 6,5% umsamdar hækkanir. Á þessum
tíma hækkaði framfærsluvísitala um 6%. Gylfi Arnbjörnsson forstöðu-
maður nefndarinnar segir að skýringarnar á 3,5% kaupmáttarmun séu
aðrar en launaskrið og hafnar því að aðferðir kjararannsóknarnefndar
við útreikninga séu gagnrýnisverðar.
Gylfi segir skýringamar á þess-
um mun í fyrsta lagi þær að bónus-
greiðslur hafi aukist hjá fiskverka-
fólki sem nemi um 1%. Önnur 1%
megi skýra út frá venjulegum starfs-
aldurshækkunum. Þá em eftir óút-
skýrð 1,5% og segir Gylfi að annars
vegar bendi ýmislegt til að stöðug-
leiki sé meiri á vinnumarkaði en áð-
ur, þ.e. færri skipta um störf en áður
og það valdi því að starfsaldurshækk-
anir vegi þyngra en ella. Hins vegar
sé alltaf um að ræða einhver staðal-
ffávik í könnunum sem þessari og
ekki sé hægt að fullyrða um almennt
launaskrið út frá þessum óútskýrðu
1,5%.
Kjararannsóknamefnd hefur gert
samninga við um 250 fyrirtæki um
að þau skili inn launabókhaldi allra
starfsmanna sinna. Um 110 fyrirtæki
skila inn upplýsingum hvem árs-
fjórðung og er miðað við að ekki ná-
ist upplýsingar um færri en 12.000
einstaklinga. Frá einum ársfjórðungi
til annars er mikill munur á hvaða
fyrirtæki skila inn upplýsingum. Ef
20 fyrirtæki dctta út er öðmm 20
bætt inn. Undanfarin ár hafa aðeins
verið sömu 3.500 cinstaklingar í
12.000 manna úrtakinu frá einum
ársfjórðungi til annars. Þessi hópur er
settur upp í sérstaka töfiu sem sýnir
paraðan samanburð. I þetta sinn er
paraði hópurinn þó mun stærri en oft
áður eða 5.300 manns scm upplýs-
ingar fást urn bæði í fyrsta ársfjórð-
ungi 1990 og fyrsta ársfjórðungi
1991. Þetta bendir til að stöðugleiki
sé meiri en áður á vinnumarkaðnum.
Vert er að benda á að enn vantar
kjararannsóknarnefnd upplýsingar
um heildarfjölda á vinnumarkaði árið
1989.
„Okkur vantar þessar forsendur,
og til að leysa það vandamál þá
leggjum við áherslu á að vera með
mikinn fjölda og getum þá betur
treyst á að úrtakið sé traust," sagði
Gylfi þegar hann var spurður hvort
þessir þættir gætu ekki leitt til
skekkju i niðurstöðunum. „Brottfall i
hefðbundinni skoðanakönnun er ann-
ars eðlis en hjá okkur. Þau fyrirtæki
sem við höfum ekki samband við
teljast ekki brottfall. Eg er alveg
sannfærður um að með 5.300 manna
hóp sem hægt er að gera paraðan
samanburð á þá skiptir cngu hver er
heildarfjöldi á vinnumarkaði. Þetta
gefur öruggar niðurstöður. Með
þennan fjölda, uni 12.000 manns í
heildarúrtaki, auk mjög sundur-
greindra upplýsinga um launin, þá
teljum við að þetta sé mjög öruggt
úrtak og örugg heimild um launa-
breytingar á vinnumarkaðinum.
Stærsta breytan varðandi óöryggi í
könnunum er einmitt fjöldinn.
Ástæðumar fyrir því að sum fyr-
irtæki detta út em fjölmargar: Fyrir-
tæki sameinast, launakerfi breytast,
fyrirtæki verða gjaldþrota og önnur
sjá eftir þeim kostnaði og tíma sem
fer í að skila okkur upplýsingum.
Upplýsingamar em fengnar með sér-
stökum tölvuforritum og því geta fyr-
irtækin ekki stjómað hveijir af staiífs-
mönnum fara inn. Það bendir ekkert
til að þessar breytingar á hvaða fyrir-
tæki skila inn upplýsingum valdi
kerfisbundnum skekkjum."
Gylfi var spurður að því hvort
ekki væri eðlilegast að notast ein-
göngu við paraðan samanburð, þ.e.
aðeins upplýsingar ffá sama fólki ffá
einum ársfjórðungi til annars.
„Það er ekki hægt að nota parað-
an samanburð til að búa til launavísi-
tölu. Við það verðum við að nota al-
menna úrtakið," svaraði hann. „En
það er rétt að paraður samanburður
er sterkari til að meta breytingamar."
Hann sagði að kannað væri hvers
konar fyrirtæki detta út og hver
kæmu inn í staðinn til að athuga
hvort um kerfisbundnar skekkjur
væri um að ræða, en ekkert benti til
að svo væri.
í niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur ennffemur ffam að hún telur að
meðalvinnutími landverkafólks í ASI
hafi styst um tæpa hálfa klukkustund
á viku. Þess ber þó að geta að ekki er
gert ráð fyrir aukavinnu í útreikning-
unum og niðurstöður um heildar-
vinnustundir á viku sýna færri tíma
en í könnunum þar sem fólk er spurt
sjálft hversu lengi það vinnur. Hvor
aðferðin er betri, þ.e. hvort fyrirtæki
em spurð eða einstaklingar, er að
sjálfsögðu umdeilanlegt.
I niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur einnig fram að enn er gífurlegur
munur á launum karla og kvenna. Nú
er unnið að sérstakri könnun á launa-
mun kynjanna sl. 10 ár og koma nið-
urstöður hennar út í september. Gylfi
segir muninn svipaðan ffá ári til árs.
-vd.
Meiri skellur
á næsta ári
Búist er við þó nokkuð miklum flötum niðurskurði hjá sauðfjár-
bændum í haust vegna hins nýja búvörusamnings. Þó er búist við
enn meiri skelli hjá bændum á næsta ári. Nú hafa bændur ekki
selt nema rúman helming þess fullvirðisréttar sem á að skera nið-
ur í haust. Afgangurinn verður þá flatur niðurskurður.
Bæði Hákon Sigurgrímsson,
framkvæmdastjóri Stéttarsambands
bænda, og Helgi Jóhannesson land-
búnaðarráðuneytinu töldu líklegt að
þeir bændur sem ættu von á flötum
niðurskurði myndu í næstu viku
selja af fullvirðisrétti sínum sem því
næmi. Ástæðan er sú að þeir fá þá
hærra verð fyrir kjötið, eða 600
krónur fyrir kílóið í stað 450 króna.
Nú er búið að selja 20.828 ær og eru
þá óseldar 25.211 ær til að ná 11
prósent niðurskurði á sauðfé fyrir 1.
september.
Vegna þeirrar stöðu að salan hef-
ur ekki gengið betur en raunin er má
búast við enn meiri flötum niður-
skurði að ári, en þá á að skera niður
um 17 prósent. Salan á markaði í
vetur getur sett strik í þennan reikn-
ing.
Bæði Hákon og Helgi töldu að
þeir bændur sem ætluðu sér að nota
þetta tækifæri til að hætta sauðfjár-
búskap væru þegar búnir að ganga
ffá sínum málum. Þeir búast ekki við
mikilli slíkri sölu, hvorki nú fyrir
mánaðamótin, þegar ffesturinn renn-
ur út, né á næsta ári. Helgi benti til
dæmis á að sala á bundnum rétti hafi
skilað sér lítið eða ekki nema 15
prósent. Bundinn réttur er réttur sem
bændur eiga, en hafa leigt til ann-
arra. -gpm
Sjö af 11 standa vel
Fjárhagsstaða Hlutafjársjóðs Byggðastofnunar hefur veríð til um-
ræðu að undanfornu og hefur Steingrímur Hermannsson fyrrver-
andi forsætisráðherra staðhæft að níu fiskvinnslufyrirtæki af 11 sem
sjóðurinn hefur tekið þátt í að endurskipuleggja fjárhagslega standi vel.
Gunnar Hilmarsson deildarstjórí hlutafjárdeildar stofnunarinnar telur
að sjö fyrirtæki standi vel, tvö séu á mörkunum og tvö séu handan
þeirra.
Þessi tvö síðustu hafa verið i
fréttum að undanfömu, en það eru
Fiskiðjan Freyja hf Suðureyri og
Hraðfrystihús Stokkseyrar hf. Ljóst er
að stefna sjómvalda nú er að bjarga
ekki þessum fyrirtækjum.
Gunnar telur að þrátt fyrir að það
steffii í minni afla á næsta ári, lægra
verð fyrir afurðimar, hærri vexti og
citthvað hærri laun þá muni þessi sjö
fyrirtæki standast raunina. „í heildina
litið er gífurlegur munur á þessum
fyrirtækjum núna og árið 1988 þegar
þau vom tekin i meðferð," sagði
Gunnar, en öll fyrirtækin voru komin
í rekstrarþrot og nánast gjaldþrota.
Gunnar sagði að á sínum tíma heföi
Hlutafjársjóður verið snjöll lausn þó
ekki væri um framtíðarlausn að ræða.
En lánardrottnar breyttu skuldum fyr-
irtækjanna í hlutafé í gegnum sjóðinn
og var sumt tryggt af rikinu. Ríkis-
endurskoðun telur nú að um 30 pró-
sent af fé sjóðsins sé tapað, en ekki
fellur það allt á ríkið. Um er að ræða
um 220 miljónir af 1.026 miljónum.
Hann sagði að fyrirtækin tvö sem
væm á mörkunum heföu aukið ffam-
legð og lækkað skuldir, en að skulda-
hlutfallið væri enn of hátt. Hann vildi
ekki tiltaka um hvaða fyrirtæki hafi
verið að ræða.
Ljóst er þó að þessi fyrirtæki
stefna í svipaða átt og á árunum
1987-88. Gunnar benti til dæmis á að
i tonnafjölda væri skerðing á afla
næsta árs þetta ffá 19 prósentum og
uppí 23,7 prósent. Gunnar sagðist ótt-
ast að með háum vöxtum, lægra af-
urðaverði, aflaskerðingum og fleim
væri verið að taka kúrsinn á sama
ástand og 87/88 og þá taldi hann að
fyrirtæki hverra skuldsetning miðað
við tekjur væri 60-70 prósent eða
meira kæmu til með að eiga í miklum
erfiðleikum á næsta ári. -gpm
2000
Takmarkið er 2000 nýir áskrifendur
Sú hætta blasir við Þjóðviljanum aö útgáfa hans stöövist innan tíöar ef áskrifendum blaösins
fjölgar ekki. Viö þurfum tvö þúsund áskrifendurtilaö tryggja rekstur blaösins til frambúöar.
Tökum höndum saman og tryggjum útgáfu Þjóöviljans, sem er í senn baráttutæki og
þýðingarmesti umræöuvettvangur vinstri manna.
1500
1000
500.
Nýir
áskrifendur
Síöustu fjóra daga
hafa rúmlega 200
manns gerst
áskrifendur aö
Þjóöviljanum
Askrifendasíminn er 681333