Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.2001, Blaðsíða 15

15
MÁNUDAGUR 13. ÁGÚST 2001___________________
X>v______________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Sígtryggur Magnason
Safnarinn
Hlutlaus söfnun augnablika
„En i þeirri hlutlausu „söfnun augnabiikanna“ sem Maimberg ástundar hittir hann stundum á óska-
stundir þegar atburöir veröa innihaldsríkari og tjóörænni en efni standa til. “ Mynd af börnum aö leik
á Ránargötu.
Þegar flett er bókum með myndum islenskra
ljósmyndara sem út komu frá upphafi síðari
heimsstyrjaldar og fram á sjötta áratuginn,
segjum frá safnritinu „Through Iceland with a
Camera" 1943 og fram til útgáfu bókarinnar „Is-
land“ eftir Þorstein Jósepsson árið 1951, er
mest áberandi hin rómantíska sýn á íslenskt
mannlíf og náttúru. Ljósmyndararnir og útgef-
endur þeirra eru uppteknari af glæstri fortið
okkar og þekktu landslagi heldur en fremur
frumstæðri borgarmenningunni sem er að
skjóta rótum meðal þjóðarinnar á þessum
árum. Náttúran, söguleg eða hrikaleg, er Ijós-
Myndlist_______________
mynduð frá viðurkenndu „listrænu" sjónar-
horni og mannfólkið, mest börn og ljóshærðar
ungar konur eða svipfríð gamalmenni, er sýnt
við tímalausa sýslan upp til sveita, fjarri
braggabyggðinni í Reykjavík. Segja má að
árétting þessarar upphöfnu og nostalgísku
ímyndar hafi verið þjóðinni nauðsynleg á
fyrstu árum hins sjálfstæða lýðveldis, rétt eins
og tær bjartsýni fyrstu landslagsmálaranna
endurspeglaði framtíðarvonir þjóðhollra Is-
lendinga á fyrstu árum fullveldisins.
Hins vegar er þrautin þyngri að skýra hvers
vegna þessi sýn á íslenskt mannlíf og náttúru
er enn viðloðandi íslenska ljósmyndun ef
marka má megnið af því ljósmyndaefni sem
reglulega birtist i íslenskum blöðum og bókum.
Enga tilfinningasemi
Það er kannski helst nokkrum áhugamönn-
um með kassavélar og útlendingum að þakka
að varðveist hefur fjölbreyttari og raunsærri
mynd af íslandi við miðbik síðustu aldar.
Þar er Hans Malmberg auðvitað sér á parti.
Hann var einn af mörgum sænskum ljósmynd-
urum eftirstríðsáranna sem höfnuðu fyrr-
nefndri tilfinningasemi og þjóðernisrómantík.
Þess í stað tóku þeir sér til fyrirmyndar ljós-
myndablaðamennsku franskra og bandarískra
ljósmyndara á borð við Capa, Bourke-White og
svo auðvitað Cartier-Bresson. Malmberg sló í
gegn 19 ára gamall árið 1946, þegar honum
tókst, einum ljósmyndara, að taka mynd af
Bernard Shaw níræðum. Ári seinna kom hann
til íslands og ljósmyndaði m.a. fyrir Flugfélag
Islands og Fálkann; gerðist síðan tengdasonur
Islands er hann giftist Margréti Guðmundsdótt-
ur árið 1950. Á þessum árum tók hann hér
myndir um allt land og kom úrval þeirra út í
bókinni „Island" árið 1951.
Fagmennska fréttamannsins
Lungann af þessum myndum hefur ljós-
myndadeiíd Þjóðminjasafnsins nú sett upp í
Hafnarborg í Hafnarfirði og í tengslum við þá
sýningu hefur verið gefin út vönduð sýningar-
skrá með greinargóðum texta og fjölda mynda.
Eins og vænta má eru ljósmyndir Malmbergs
æði ólíkar myndum íslenskra starfsbræðra
hans eða, eins og Inga Lára Baldvinsdóttir seg-
ir í skrá: „Hann þekkti ekki hefðbundið
myndefni íslendinga og var ekki mótaður af
rómantískri sýn þeirra á landið. Sérstaklega er
þetta áberandi í landslagsljósmyndunum sem
ýmist eru teknar úr lofti og gefa fremur kulda-
lega mynd af landinu sem berangurslegri auðn
eða sýna landið frá bílnum og eru eins konar
vegamyndir."
Malmberg hafði fyrst og fremst áhuga á dag-
legu lífi Islendinga og skráir það af aðdáunar-
verðu næmi og formrænu öryggi. Hann hefur
kannski ekki sömu samkennd með mannfólk-
inu eins og Cartier-Bresson eða löngun hans til
að komast yfir leyndardóma hins hvunndags-
lega, heldur ræður ferðinni hlutlæg „fag-
mennska fréttamannsins" i bland við „einfalda
tjáningu listamannsins", svo vitnað sé í sænsk-
an gagnrýnanda. En í þeirri hlutlausu „söfnun
augnablikanna“ sem Malmberg ástundar hittir
hann stundum á óskastundir þegar atburðir
verða innihaldsríkari og ljóðrænni en efni
standa til. Hér á ég til dæmis við ýmsar mynd-
ir hans af manntafli á Þjóðhátíð í Vestmanna-
eyjum (sjá mynd af Árna Johnsen eldri), mynd
af börnum á Ránargötu sem Cartier-Bresson
sjálfur hefði verið fullsæmdur af, mynd af síld-
arsölumanni sem annar snillingur, August
Sander, hefði einnig getað skrifað undir og
myndimar af forsetahjónunum annars vegar
og ráðsmanninum á Bessastöðum og fjölskyldu
hans hins vegar.
Aðalsteinn Ingólfsson.
Sýningin ísland 1951 er í Hafnarborg og stendur til
27. ágúst. Sýningin er opin frá 11-17 alla daga nema
þriðjudaga.
mannsgaman
/ \\\
Skakkur upplestur
Daglegt líf íslendinga
„Malmberg haföi fyrst og fremst áhuga á daglegu lífi íslendinga og skráir þaö af aödáunarveröu
næmi og formrænu öryggi. “ Á myndinni má sjá Jóhann Jónasson frá Öxney, ráðsmann á Bessastöö-
um, konu hans, Margréti Siguröardóttur, og börn þeirra, Snorra, Sighvat, Sturlu og Elínu.
Kemur stundum fyrir að Ijóðskáld lesi upp
úr kveðskap sínum í fámenni. Gjama eru þetta
á milli tíu og tuttugu manns sem eru mættir i
stólana framan við púltið, stundum fleiri, jafn-
vel langtum fleiri, ef ekki húsfyllir. En stund-
um líka færri, miklu færri. Og það er fátt.
Var einu sinni staddur ásamt ágætum skáld-
bróður á menningarhátíð sem haldin var úti á
landi eins og það heitir. Þar var verið að halda
upp á 100 ára kaupstaðarafmæli plássins, sem
liggur við sjó, undir sterku fjalli og er eins og
póstkort á að líta í kvöldsólinni. Geðslegt
mannlíf og gott hljóð i fólki að mér fannst á leið
minni úr sjoppu hornsins á hótel bæjarins.
Við áttum að lesa upp í safnaðarheimili
kirkjunnar um kvöldið, furðulegu húsi sem
minnir á að arkitektar teikna stundum fyrir
sjálfa sig fremur en þá sem eiga að nota húsið.
Strax og ég kom inn í þetta bíslag kirkjunnar
fannst mér eins og ég ætti að standa þar skakk-
ur. Það voru engir beinir veggir á staðnum og
flestir skornir ofan í gólf af möttum gluggum.
Loftið kom í bylgjum úr einhvers konar harð-
viði og gólfið lagt þessum líka litríku flísum
sem virtust hafa verið brotnar áður en þær
voru límdar í gólflð.
Við skáldin litum hvort á annað, skökk og
skringileg í framan. Samt til alls líkleg, enda
uppfull af eigin kveðskap sem átti að lesa upp
með tilþrifum og hæfilegu látbragði.
Það komu tveir. Annar var frændi skáldbróð-
ur míns, bóndi úr grenndinni. Hinn var prest-
urinn sem virtist hafa átt leið hjá. Og gat ekki
annað en sest.
Lesturinn tók um klukkustund, með hléi.
-SER
Fóstbræðralag
- saga Fóstbræðra
Á morgun kl. 18.00 verður
haldin á Hótel Borg útgáfu-
hátíð vegna útkomu bókar-
innar Fóstbræðralag, saga
Karlakórsins Fóstbræðra i
níutíu ár, eftir Pál Ásgeir
Ásgeirsson. Á útgáfuhátíð-
inni verða fyrstu eintök bók-
arinnar afhent þeim Birni
Bjarnasyni menntamálaráðherra og Ingi-
björgu Sólrúnu Gísladóttur borgarstjóra.
Saga Karlakórsins Fóstbræðra er mjög veg-
legt rit sem lýsir á lifandi hátt allri sögu Fóst-
bræðra, allt frá því að kórinn varð til innan
raða KFUM, og hét þá Karlakór KFUM, og til
okkar daga. Sagan lýsir baráttu og sigrum
Fóstbræðra, ferðalögum utanlands og innan
og þátttöku Fóstbræðra í ýmsum tónlistarvið-
burðum í gegnum tíðina.
Bókin lýsir glöggt þeim aðstæðum sem
menn bjuggu við til þess að iðka tónlist hér á
landi á fyrri hluta síðustu aldar og er verðug
heimild um framgang tónlistar á íslandi á 20.
öldinni. Bókin er prýdd fjölda mynda og auk
þess er í henni félagatal yfir alla þá sem sung-
ið hafa með Karlakórnum Fóstbræðrum frá
upphafi. Útgefandi bókarinnar er Karlakór-
inn Fóstbræður.
Fóstbrœdralag
Forn tré í Eistlandi
Forn tré í Eistlandi er yfirskriftin á sýn-
ingu á ljósmyndum sem eistneski ljósmyndar-
inn Hendrik Relve hefur tekið. I Norræna
húsinu verða 18 ljósmyndir til sýnis í anddyri
hússins frá 10. ágúst til 23. september. Sér-
kenni Eistlands, í samanburði við önnur Evr-
ðpulönd, eru hin nánu tengsl við tré. Plöntun
trjáa er þó nokkuð meiri í Eistlandi en í ná-
grannalöndunum. Menn bera virðingu fyrir
trjánum, gefa þeim nöfn og hafa í heiðri gaml-
ar sagnir um einstök tré. Algengasta fjöl-
skyldunafnið í Eistlandi er Tamm, sem þýðir
eik.
Sýningin er sett upp i tengslum við menn-
ingarhátíð Eystrasaltsríkjanna á Norðurlönd-
um sem stendur yfir frá 1. september til 1.
nóvember 2001. Hendrik Relve verður við-
staddur opnun sýningarinnar á fóstudag. Sýn-
ingin verður opin daglega kl. 9-17, nema á
sunnudögum frá kl. 12-17. Aðgangur er ókeyp-
is.
Django-djass
á Akureyri
Heimsóknir Robin Nolan Trio frá Amster-
dam til Akureyrar eru einn af hápunktum
dagskrár Listasumars og hafa bæði tónleikar
tríósins og námskeið þess í Tónlistarskólan-
um hlotiö gríðarlegar vinsældir. Fjórða heim-
sókn þess til Akureyrar tengist fyrstu alþjóð-
legu django-djasshátíðinni sem haldin er hér
á landi og lýkur með fimm tíma innigötutón-
leikum á göngum Glerártorgs laugardags-
kvöldið 18. ágúst. Árangur af námskeiðum
Robin Nolan Trio má m.a. heyra hjá django-
tríóinu Hrafnasparki á Akureyri sem vakið
hefur verðskuldaða athygli fyrir frammistöðu
sína á opinberum vettvangi og leika mun á
hátíðinni á Glerártorgi en þeir félagar hófu að
leika saman eftir að hafa tekið þátt í tveimum
fyrrir námskeiðum Robin Nolan Trio. Auk
þeirra koma fram Robin Nolan Trio, Pearl
Django, söngvarinn Randy Greer frá
Barcelona og djassgítaristinn kunni, Paul
Weeden.
Sigríður Eyrún í Oz
Fimmtudaginn 16. ágúst
klukkan 21.00 heldur Sigríð-
ur Eyrún Friðriksdóttir tón-
leika í Kaffileikhúsinu. Sig-
ríður ætlar að syngja lög úr
þekktum og síður þekktum
söngleikjum, m.a. úr Annie,
Galdrakarlinum í Oz, Kiss
Me Kate, Showboat, Cabaret
og fleiri. Við píanóið situr Agnar Már Magn-
ússon sem er hámenntaður bæði í Hollandi og
New York. Sjálf útskrifaðist Sigríður Eyrún
frá Guildford School of Acting fyrir réttu ári.
Hún lék hlutverk Systu í Balli í Gúttó hjá
Leikfélagi Akureyrar á síðastliðnum vetri.