Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.2002, Blaðsíða 16

16
+
17
DV
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvík, síml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Ritsfjóm: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgialds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viötöl viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Kjötútflutningur á viíligötum
Það er ekki nýtt að landbúnaðarkerfið hér á landi sé
gagnrýnt og það harkalega. Það sé skattgreiðendum dýrt,
lítt neytendavænt e'n þó ekki hagkvæmara bændum sjálf-
um en svo að margir þeirra lepji dauðann úr skel, eink-
um sauðfjárbændur. Gagnrýnin hefur verið sett fram í
áratugi. Mörgum þykja breytingar skila sér hægt, lítt hafi
verið hlustað. Varla er þó hægt að skella við skolleyrum
þegar slík gagnrýni kemur frá þeim sem gerþekkja mál-
ið, þeim sem hafa orðið að vinna eftir leikreglum kerfis-
ins. Eiríkur S. Jóhannsson, fráfarandi kaupfélagsstjóri
KEA, gerir upp hluta þessa kerfis í Helgarblaðsviðtali í
DV á laugardaginn. Dómur hans er sá að landbúnaðurinn
hafi setið eftir í þróuninni, hann sé mörgum árum á eft-
ir t.d. sjávarútvegi.
Eiríkur segir menn, hvort sem er hjá afurðastöðvunum
eða hagsmunasamtökum bænda, ekki vinna nógu ötul-
lega að óumflýjanlegum breytingum. Afurðastöðvum
mun fækka, segir hann. Að því verður að vinna í stað
þess að berjast gegn þróuninni. Stýra verði breytingun-
um frekar en verða óhjákvæmilegur hluti af þeim. Þessi
heilræði hljóta þeir að taka til sín sem eiga.
Kaupfélagsstjórinn fyrrverandi gagnrýnir ekki síst út-
flutning kjötvöru, en það starf telur hann á villigötum.
Hagtölur hafa raunar þráfaldlega sýnt að sá útflutningur
skilar litlu nema tapi. Það er skoðun Eiríks að tal ráða-
manna um gífurleg tækifæri í útflutningi sé algerlega
ábyrgðarlaust og beri vott um að áherslur í landbúnaðar-
málum séu rangar. Við verðum, segir hann, að gera ís-
lenskan landbúnað hagkvæmari fyrir innanlandsmarkað
áður en hugmyndir um að sigra erlendis eru lagðar á
borð. „íslenskur landbúnaður,“ segir Eiríkur, „situr á
gríðarlegri óinnleystri hagræðingu sem mun skila bæði
neytendum og bændum ávinningi. Ef við klárum ekki það
dæmi eigum við ekkert erindi inn á þann markað.“
Sölumenn á mála kerfisins hafa árum saman reynt að
sannfæra þjóðina um vænlega markaði fyrir dilkakjöt er-
lendis. Það hefur reynst tálvon ein enda verða menn að
átta sig á því að heimsmarkaðsverð á matvælum stjórnar
verði, jafnt í lambakjötssölu og sölu annarra matvæla.
Þar getum við ekki keppt við stórútflytjendur líkt og
Nýsjálendinga. í því sambandi er rétt að gefa gaum að
orðum Eiríks þar sem hann fullyrðir að vogi einhver sér
að tala um nauðsyn á hagræðingu í landbúnaði sé segin
saga að daginn eftir berist okkur fregnir af áður óþekkt-
um möguleikum til útflutnings landbúnaðarvara til Evr-
ópu eða Bandaríkjanna. Þetta er gert, segir Eiríkur, til
þess að drepa málið. Svo virðist sem ekki megi taka opna
umræðu um raunverulega hagræðingu í landbúnaði.
Vonandi eru orð Drífu Hjartardóttur, formanns land-
búnaðarnefndar Alþingis, í DV á mánudag von um hug-
arfarsbreytingu. Þar segir nefndarformaðurinn að veru-
lega verði að taka til í sauðfjárræktinni og þeir sem vilji
standa í útflutningi verði að gera það á eigin kostnað.
Drífa kallar eftir breytingu á kerfinu enda séu menn á
villigötum með það. Vissulega hefur sauðfjárbúum fækk-
að, búin ýmist blönduð eða þau hafa stækkað. Lengra
verður þó að ganga gegn því kerfi sem Markús Möller,
hagfræðingur og varaformaður Neytendasamtakanna,
kallar alvitlaust og raunar lögbundið hokur bænda. Gera
verður þeim bændum sem geta stundað sauðfjárbúskap
kleift að stækka bú sín svo framleiðsla, til neyslu innan-
lands, verði arðbær. Aðstoða þarf aðra við að hætta hokr-
inu, til að rífa sig upp úr þeirri fátækt sem ekki á að líð-
ast í íslensku velferðarþjóðfélagi.
Jónas Haraldsson
__________________________________________FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 2002_FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 2002
DV
Skoðun
Frían matarfisk í soðið
Kjallari
Lúövík
Gizurarson
hæstaréttar-
lögmaöur
Ef menn eiga íbúð og
leigja hana út þá fá menn
sjálfir leigutekjurnar og
nota þær. Ef íbúðareig-
andinn lætur annan sjá
um útleiguna fyrir sig þá
skilar sá hinn sami leig-
unni tii íbúðareigandans.
Ef hann stingur leigunni
sjálfur „í vasann“ og skil-
ar ekki þætti það ekki
gott eða heiðarlegt.
Hæstiréttur íslands hefur dæmt
öllum almenningi fiskimiðin við
landið. Samt halda gjafakvótamenn
áfram að leigja út flskimiðin og skila
almenningi ekki einni krónu af leig-
unni. Þeir taka hana sjálfir til sín „í
vasann" og halda áfram að haga sér
eins og ríkisstjórnin hafi gefið þeim
einum og sjálfum fiskimiðin við
landið. Þetta hefur Hæstiréttur
landsins dæmt að ekki sé siðferðileg-
ur grundvöllur fyrir þar sem al-
menningur eigi fiskimiðin við landið
að hans dómi. Menn leigja ekki út
annarra eign og taka peningana. Það
er ekki heiðarlegt. Svo einfalt er það.
Auðlindasjóður
Sú krafa hefur komið fram og hef-
ur vaxandi fylgi að stofnaöur verði
Auðlindasjóður og sé t.d. varðveittur
í Seðlabanka íslands. Sjóðurinn tæki
við leigu fyrir gjafakvótann en leigan
færi ekki lengur „í vasann" hjá ein-
stökum gjafakvótamönnum sem eiga
ekkert í fiskimiðunum samkvæmt
dómi Hæstaréttar íslands.
Auðlindasjóðurinn myndi
fljótt safna upp miklu fé þar
sem gjafakvótamenn taka
mikið „í vasann" í dag t.d. I
gegnum leigukvótann en
hafa í raun og veru engan
siðferöilegan rétt til þess
sbr. úrskurði dómstóla í
kvótamálum. Eru að gína
yfir eigum annarra með að-
stoð Alþingis og ríkisstjóm-
ar.
Góð leið til aö stofna Auð-
lindasjóðinn væri leiga á
nokkrum sóknardögum til
smærri báta til reynslu í
upphafi. Slíkir bátar gætu
leigt sóknardaga af Auð-
lindasjóðnum svona til að
byrja á málinu gegn því að
skila t.d. 25% af andvirði
afla í Auðlindasjóðinn skv.
löndunarskýrslu. Setja má
slíkri leigu ýmis skilyrði svo
sem með útgerðarstöð frá
smáþorpi, meðferð afla
o.s.frv. Svo væri allt brott-
kast stoppað með þessu fyr-
irkomulagi þar sem þessir
smærri bátar myndu græða
á því að koma með allt brott-
kastið að landi og myndu
jafnvel borga þessi 25% með
fyrra brottkastinu. Allt
kæmi að landi og engu hent
í sjóinn lengur eins og nú er
gert.
Kjarabót - matarfiskur
Kominn er tími á það að
venjulegt fólk fái frían fisk í
soðið og hann verði greiddur
af tekjum sem fengnar væru
með leigutekjum af fiskimið-
unum. Það er raunhæf
kjarabót fyrir marga að fá
öll sín kaup á matarfiski frí
og greidd úr Auðlindasjóðn-
um. Þetta er ekki tekið frá
neinum þar sem almenning-
ur á fiskimiðin og er aðeins
að fá til baka lítinn hluta af
þeim rétti sem Hæstiréttur
Islands hefur dæmt almenn-
ingi. Fær brot af sínum
dæmda rétti.
„Kominn er tími á það að venjulegt fólk fái frí-
an fisk í soðið og hann verði greiddur af tekj-
um sem fengnar vœru með leigutekjum af fiski-
miðunum. Það er raunhæf kjarabót fyrir
marga að fá öll sín kaup á matarfiski frí og
greidd úr Auðlindasjóðnum.“
Komið hefur í ljós að hag-
stætt er að ala áfram smá-
þorsk sem mikið veiðist af.
Hann lendir í dag allur í
brottkasti og verður ekki
verðmæti. Undanfarið hafa
verið gerðar tilraunir með
áframeldi á smáþorski sem
fluttur hefur verið lifandi að
landi. Nota má til hjálpar
fljótandi súrefni sem fram-
leitt er hér á landi. Þetta eldi
gengur vel og hefur skilað
hagnaði. Við höfum ekki
lengur efni á að henda verð-
mætum. Þama getur orðið
um stórútílutning að ræða,
þ.e. smáþorskur alinn áfram í
kvíum og slátrað svo. Ekki
hent lengur.
Hrynur þorskstofninn?
Nokkuð er síðan togara-
rallið sýndi að næstum allur
þorskur eldri en 5-6 ára er
horflnn af togslóðinni. Um
hreina ofveiði er að ræða.
Þess vegna hefði átt á þessu
ári að lækka árlega þorsk-
veiði úr núverandi 190.000
tonnum í t.d. 100.000 tonn eða
minna. Ákveðið hefur verið
nýlega að halda ofveiðinni á
þorski í bOi áfram sbr. sein-
ustu veiðiráðgjöf Hafró.
Veiða skal seinasta þorskinn
ef gjafakvótamenn geta sjálílr
áfram með því fengið „í vas-
ann“.
Stöðugt berast nýjar og
nýjar fréttir um það aö sam-
tök erlendis um náttúruvernd
láti ofveiði við ísland til sin
taka. Þau hafa nokkur nýlega
mótmælt ofveiði á þorski hér
við land og telja þorskstofninn okkar
ekki vera sjálfbæran stofn lengur.
Með þvi eiga þau við t.d. síðasta tog-
ararall þar sem stóri þorskurinn var
að mestu horflnn. Með rallinu liggur
fyrir aö vafi er á með nægan stóran
þorsk til að halda uppi næstu hrygn-
ingu á þorski snemma árs 2003 og
síðan áframhaldandi árlegri hrygn-
ingu. Raunar var hrygning líklega lé-
leg vorið 2001. Einnig getur hrygning
þetta árið eöa 2002 líka hafa verið lé-
leg. Þegar stóra og gamla þorskinn
vantar þurfa hrygningarskilyrði að
vera sérlega hagstæð og óvenjulega
góð ef sæmOega stór þorskárgangur
á að alast upp.
Með hruni þorskstofnsins er hægt
að setja stóru togarana í brotajám
þar sem engin raunhæf verkefni eru
lengur fyrir þá. Þeir hafa haldið sér
uppi seinustu árin með hreinum rík-
isstyrk sem hefur numið tugum
milljarða árlega. Þá er átt við einka-
heimOd stóru togaranna tO togveiða
á grunnslóðinni sem hefur reynst
vera mjög hættulegt þorskinum.
Slíkar veiðar eru hrein eyðOegging á
þorskstofninum sbr. lélegt ástand
stofnsins í dag og verulega hættu á
algeru hruni hans. Einokun tO
þorskveiða með tOheyrandi kvóta og
miklar veiðar á smáþorski á grunn-
slóðinni sem svo er hent að hluta í
sjóinn aftur getur ekki haldið áfram
lengur. Engin blaðaskrif hafa haft
nokkur áhrif tO að draga úr eða
stoppa núverandi ofveiði á þorskin-
um. AOar slíkar aðvaranir fara beint
í ruslakörfuna.
Samt verður það svo að þama
mun þorskurinn sjálfur eiga síðasta
orðið. Þegar stofn hans hrynur þá er
ekkert að rifast um lengur. Stóru tog-
aramir eru þá brotajám.
Sandkom
Þögnin er gulls ígildi
Eitt best geymda leyndarmál íslenskra
stjómmálamanna, og helsta „trikkið" til
öraggs frama, er jafnframt ótrúlega einfalt.
LykOlinn að frægð og frama virðist vera
þögn. Þegiðu og þér verður umbunað á
æðri stöðum. Þetta hefur greinOega reynst
ýmsum af okkar ástkærustu stjómmála-
mönnum ákaflega vel. Hver man t.d. ekki
eftir er alþingismaðurinn Ólafur Ragnar
Grímsson tók upp á því einn góðan veður-
dag að steinþegja í þingsalnum. Þagði
hann um hvert hitamálið af öðru og upp-
skar að lokum hrós þjóðarinnar með því
að vera kosinn forseti. Nú fleiri þekkt dæmi eru tO. Þor-
steinn Pálsson hætti að tala innan veggja
Sjálfstæðisflokksins og varð sendiherra í
London, Sighvatur Björgvinsson fór í
þagnarbindindi og gerðist framkvæmda-
stjóri Þróunarsamvinnustofnimar Islands
og Jón Baldvin Hannibalsson ákvað að
hætta að tala sem fslenskur pólitíkus og
fékk sendiherrastöðu í Bandaríkjunum að
launum. I orrahríð sem staðið hefur innan
Framsóknarflokksins um Byggðastofnun
velta menn hins vegar fyrir sér hvort þar
á bæ hafl menn ekkert heyrt af þessu
leyndarmáli þingmanna. Spurt er i því
samhengi hvaða embætti Kristinn H.
Gunnarsson hefði fengið - bara ef hann
hefði kunnað að...!!!
Ummæli
Bjartsýnir, hug-
myndaríkir, snjallir
H„Athafnamennska
er einstaklingsbund-
in. Sumir hafa hana
í sér og aðrir ekki.
Það einkennir flesta
athafnamenn að þeir
eru hugaðir, bjart-
sýnir, hugmyndarík-
ir, snjaOir, útsjónarsamir og hafa
mikla þörf fyrir sjálfstæði. Þeir em
hreyfiafl og láta hlutina gerast. Út-
geislun þeirra smitar út frá sér og
hvetur aðra tO dáða. Þeir skapa
störf fyrir aðra og þeir geta heldur
ekki án annarra verið tO að ná
markmiðum sínum. Það er hinsveg-
ar tímanna tákn að hún eigi ekki
lengur við gamla klisjan um að
langskólagengnir viðskipta- og verk-
fræðingar séu eingöngu í vinnu hjá
öðrum. Það er ekki lengur haf og
himinn mOli fræða og athafna.“
Jón G. Hauksson I leiöara
Frjálsrar verslunar.
Röng og villandi
skilaboð
„Það umhverfi sem sauðfjár-
ræktendur búa við ýtir undir að
framleiöendur fái röng og vfilandi
skilaboð um markaðsaðstæður og
kemur þannig i veg fyrir að eðli-
legt jafnvægi myndist á markaðn-
um. Niðurgreiddur útflutningur,
sem fjarlægir framleiðslu umfram
eftirspum af markaðnum, kemur í
veg fyrir að verð lækki til neyt-
enda á innanlandsmarkaði og fjar-
lægir hvata og möguleika framleið-
enda tfi þess að hagræða í rekstri.
Bendir jafnvel ýmislegt tfi þess að
kerfið sé svo Ola gallað að það
hvetji ávaUt tfi aukinnar fram-
leiðslu. Víða í landbúnaði hefur
verið horft vonaraugum tO er-
lendra markaða fyrir umframfram-
leiöslu en árangur af slíkum út-
flutningi hefur látið á sér standa,
jafnvel þótt ekki sé verið að selja
framleiðsluna á fuUu kostnaðar-
verði. Ástæðulaust er fyrir skatt-
greiðendur að taka þátt í slíkri tO-
raunastarfsemi."
Úr leiöara Viðskiptablaösins í gær
Arfur uppeldisins
„Stattu þig, strákur. Þannig upplifði
ég æskuna. SkUyrðislausa hlýðni,
þegnskap, störf, aga. En æskuárin
voru og eru sömuleiðis björt í minn-
ingunni, leikur, gleði, athafnir. Og ör-
yggi og ást og agi. HeimUið var at-
hvarf sem ég átti og unni. Þar var
skjól þegar á bjátaði, þar var mamma
stoðin og styttan þegar á reyndi og
þar var pabbi sem bar blak af mér.
Þegar ég fór sjálfur að eignast böm,
beitti ég meira og minna sömu aðferð-
um að svo miklu leyti sem ég skipti
mér af uppeldi bama minna. Ég get
þó ekki hrósað mér af meðvituðum að-
gerðum eða upplýsingum um gUdi
uppeldisins né heldur hvarflaði það
nokkum tímann að mér að þessi leir
væri mótaður af mér frekar en þeim
sem í hlut áttu, bömunum sjálfum."
Ellert B. Schram í grein í Uppeldi.
Listáhöfh
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
Kjallari
Þegar. Listasafn Reykja-
víkur, Errósafn, Borgar-
bókasafn, Borgarskjaia-
safn og Ljósmyndasafn
Reykjavíkur voru flutt niö-
ur aö Reykjavíkurhöfn fyr-
ir tveim árum var um ieið
stigiö skref í skipulags-
málum sem skiptir sköp-
um fyrir þróun miðborgar-
innar. Flutningurinn
hleypti nýju blóöi í miö-
bæjarlífið og í stofnanirn-
ar sjálfar.
Útlán í höfuðstöðvum Borgar-
bókasafnsins jukust um 100%
fyrsta árið. Sýningarrými Lista-
safnsins meira en tvöfaldaðist og
endurhönnun Hafnarhússins er í
sjálfu sér sérlega glæsfiegt verk
arkitekta í fremstu röð. Skammt frá
þessum menningarstofhunum vom
fyrir Kaffileikhúsið og Hlaðvarpinn
sem haldið hafa uppi ótrúlega
margþættu lista- og skemmtanalifi
síðustu tvo áratugi. Þar við bætast
svo öO kaffihúsin og krámar sem
mannblendnir Reykvíkingar og
ferðamenn úr öfium heimshomum
fyOa daglega. Bókabúð Pennans-Ey-
mundsson er hverjum lesglöðum
manni nauðsyn á þessum stað, lik-
amsræktarstöðvamar virðast ekki
utanveltu, Hitt húsið, menningar-
og upplýsingamiðstöð ungs fólks,
hefur hreiðrað um sig í gömlu
Löggustööinni og hluta Pósthússins
og gerir þaðan út Götuleikhúsið,
Kolaportið er okkar „suðræna"
markaðstorg undir þaki. Handan
Geirsgötunnar á Austurbakka
hafnarinnar á svo Tónlistar- og ráð-
stefnuhöfiin að rísa ásamt hóteli.
MikOs er vænst af þeirri fram-
kvæmd, bæði fyrir tónlistarlífið í
landinu, túrismann og verslun aUa
og viðskipti í gamla bænum.
Geirsgata-Mýrargata
Alvarlegasta gagnrýnin sem
fram hefur komið á verðlaunatO-
löguna úr samkeppni um Tónlistar-
og ráðstefnuhús er sú að fyrir val-
inu varð stórbygging sem myndar
eyju á Austurbakka hafnarinnar.
Tenging við Lækjargötu og Kvosina
er veik. Þótt byggingin virðist fal-
leg á mynd leysir tfilagan ekki
skipulagsvanda miðborgarinnar og
skapar ekki forsendur fyrir mann-
flæði mOli hafnar og Kvosar eins
og vonir stóðu tO. Aðalhindrunin
er fjögurra akgreina „þjóðvegur",
Geirsgatan, sem skfiur að Tónlist-
arhússreitinn og miðborgina.
Á fjölmennum fundi sem nýlega
var haldinn í Ráðhúsinu tO að
fiskihöfh
„Alvarlegasta gagnrýnin sem fram hefur komið á verðlaunatillöguna úr samkeppni
um Tónlistar- og ráðstefnuhús er sú að fyrir valinu varð stórbygging sem myndar
eyju á Austurbakka hafnarinnar. Tenging við Lœkjargötu og Kvosina er veik.“
kynna frumdrög að nýju skipulagi
á Slippasvæðinu við Mýrargötu og
fá fram umræðu og hugmyndir um
framtíðarbyggð þar, virtust fundar-
gestir almennt á þeirri skoðun að
skipuleggja beri Austur- og Vestur-
höfnina sem eina heOd. Á Slippa-
svæðinu eins og í Austurhöfninni
verði að tryggja flæði fólks á mOli
gamla mið- og vesturbæjarins og
hins fyrirhugaöa byggingingar-
reits. En sama hindrun birtist þar í
frumdrögum Borgarverkfræðings,
fjögurra akgreina „þjóðvegur“ Mýr-
argatan, í beinu framhaldi af Geirs-
götunni.
Vísindi að hlusta á fólk
Reykjavíkurhöfn er í mikfili um-
sköpun. Þar er að eiga sér stað ný
atvinnuuppbygging tengd listum og
menningu í góðum friði við fiski-
höfnina. Enda lífið saltfiskur. Söfn-
um á eftir að fjölga á svæðinu.
Hvalbátamir eru sjálfsagður fyrsti
vísir að Sjóminjasafni. En tO þess
að endurskipulagning svæðisins
geti lánast tO fufis er ekki um ann-
aö að ræða en setja „þjóðveginn"
Geirsgötu-Mýrargötu í undirgöng.
Slík göng yrðu um kOómetri á
lengd (Hvalfjarðargöngin em 7 km)
og þætti hvergi mikið ef bora ætti í
gegnum fjaO fyrir austan, norðan
eða vestan.
„Þaö er hluti af skipulagsvísind-
um að hlusta á fólk,“ sagði Salvör
Jónsdóttir, nýskipaður sviðsstjóri
skipulags- og byggingarsviðs
Reykjavíkur, á fundinum í Ráðhús-
inu á dögunum. „Geirsgötuna og
Mýrargötuna í stokk,“ sagði fófidð.
+