Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.2002, Blaðsíða 10

10
DV
LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002
Útgáfufélag: ÚtgáfufélagiB DV ehf.
Framkvæmdastjórí: Hjalti Jónsson
ABalritstjóri: Óli Björn Kárason
Rltstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoóarrítstjórí: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Skaftahlið 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - ABrar deildir: 550 5749
Ritsúórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setnlng og umbrot: Útgáfuféiagið DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Böm - markhópur eitursála
Hin mikla vá fíkniefnanna og
umræða um þau hefur fram til
þessa lítt verið tengd börnum eða
grunnskólum. Fremur hefur ver-
ið talið að menn stæðu frammi
fyrir vandamálinu þegar ung-
lingar væru komnir á framhalds-
skólaaldur. Almenningur vakn-
aði því upp við vondan draum fyrr í þessu mánuði þegar
fréttist af því að lögreglan á Blönduósi hefði handtekið
þrettán ára dreng vegna fíkniefnasölu.
Drengurinn hafði áður komið við sögu fíkniefnamála. í
viðtali við foreldra hans kom í ljós að hann hafði lent í
ýmsu alveg frá átta ára aldri, er hann komst fyrst í hendur
lögreglu. Foreldrarnir sögðu að drengurinn væri greinilega
orðinn handbendi fíkniefnasala. Á liðnu sumri var honum,
sem vel að merkja er innan við fermingaraldur, hótað lík-
amsmeiðingum ef hann borgaði ekki fíkniefnaskuld. Heim-
ur slíks barns er ömurlegur. Barnaverndaryfirvöld komu
drengnum fyrir á Stuðlum, neyðarmóttöku fyrir ungmenni.
Mál þessa drengs er fráleitt einsdæmi en varð þó meðal
annars til þess að vekja athygli á því að sífellt yngri ein-
staklingar ánetjast fíkniefnum. Fíkniefnasalar virðast nú
beina spjótum sínum að börnum. Þau eru auðveld fórnar-
lömb þessara sölumanna dauðans, manna sem sjá sér leik
á borði og véla þau til fikniefnasölu til þess að fjármagna
neysluna.
Komið hefur upp á yfirborðið að sala á fikniefnum með-
al grunnskólanema verður stöðugt ágengari og að baki
þeirri sölu er þéttriðið net dreifingar- og söluaðila. í frétt í
Morgunblaðinu, fyrr í þessari viku, greindi skólastjóri frá
því að sala fíkniefna yrði stöðugt ágengari, ekki síst þegar
framboð á efnunum væri mikið. Hann sagði að þeir sem
byrjaðir væru að fikta fengju efnin til dæmis frá eldri félög-
um sem þá væru í sambandi við fíkniefnasala.
Þegar nemendur eru farnir að neyta fíkniefnanna reglu-
bundið, sagði skólastjórinn, verða þeir fljótlega milliliðir
sjálfir, fyrst sendlar og síðar sölumenn enda stuttur vegur
þar á milli. Haft var eftir skólastjóranum að mikið áhyggju-
efni væri að tveir til þrír nemendur í hverjum 10. bekk
grunnskóla í Reykjavík hefðu fiktað nokkrum sinnum með
hass. Þá var vitnað i annan skólastjóra sem sagði skipulagt
markaðsstarf unnið í tengslum við sölu á fíkniefnum en sú
sala færi sjaldnast fram á skólalóðum. Ómögulegt væri að
geta sér til um umfang sölunnar, en boðin færu fram gegn-
um farsima og með SMS-skilaboðum.
Ljóst er að bregðast þarf við hart. Óþolandi er að grunn-
skólabörn búi við þessa hættu. Auka þarf samstarf for-
eldra, skóla og lögreglu. Víða sjá foreldrar um svokallað
foreldrarölt með því að ganga um nágrenni skólanna þar
sem fylgst er með óeðlilegum mannaferðum. í þvi er að
minnsta kosti fæling. Taka ber hart á hverju tilviki sem
upp kemur en leggja um leið aukinn þunga á forvarnarstarf
í skólum, félagsmiðstöðvum og öðrum þeim stöðum sem
hafa með börn og unglinga að gera.
Hvað forvarnir varðar má benda á ágætt framtak Þor-
steins Hauks Þorsteinssonar, tollfulltrúa í fíkniefna- og
rannsóknardeild. Hann hefur ferðast vítt um landið með
fíkniefnahund embættisins og frætt börn um skaðsemi
fíkniefna. Hann bendir börnunum á það, sem rétt er, að
fikniefnasölunum er sama hvort kaupandinn lifir eða deyr.
Hið eina sem salann skiptir máli er að ná peningunum.
Þetta alvarlega mál snýr þó fyrst og síðast að foreldrun-
um, að þeir tali við börn sín um fíkniefnahættuna, vari þau
við og viti hvar þau eru og hvað þau aðhafast. Umhyggja,
festa og ákveðnar reglur eru hagur barnanna.
Jónas Haraldsson
Hin hverfandi stétt
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ritstjóri
r m
Ritstjjórnarbréf
Réttur mánuður er þar til mesti
verslunardagur ársins rennur upp
með kvíða og flýti. Aðdragandi jól-
anna er með þeim hætti hjá flestum
landsmönnum að fólk sundlar við
tilhugsunina. Málningarpenslar
eru á lofti og parketlistar í skottinu
og kortin eru að verða gatslitin í
raufum búöanna. Þetta er hin
kristilega kærleikstíð þegar ástin
er mæld í umbúðum. Og enn er lagt
af stað að finna glingur handa
tengdamæðrum. Og þó þær eigi allt
vantar þær gjöf, bara eitthvað.
Því er það svo að æði margir
standa inni i verslunum og vita
ekki hvað þeir eiga að gera. Það er
horft í kringum sig og vanlíðanin
hleðst upp um hálsakotið þar til
komið er auga á afgreiðslumann.
Og þar hefst vandinn, siðari tíma
vandi sem hefur óneitanlega sett
miður góðan svip á íslenska versl-
un og þjónustu í seinni tíð. í versl-
unum nútímans verður fyrir svör-
um svo ungt afgreiðslufólk að það
veit ekki hvort það var að byrja eða
hætta í vinnu sinni. Það bara er
þama - í aukavinnu.
Ungt fólk í framlínu
íslensk verslunarstétt er að
hverfa. Þetta er allnokkur fullyrð-
ing en þróun i þessum efnum hefur
verið á einn veg á síðustu ámm.
Varla verður um það deiit að þjón-
ustugæði í verslunum landsins
hafa minnkað til muna á síðasta
fjórðungi aldar. Verslunareigendur
leita allra leiða til að spara í rekstri
sínum og þar eð launakostnaður
vegur þungt í bókhaldi þeirra er
jafnan freistandi að kreppa kjörin.
Fyrir vikið eru verslunarstörf í
auknum mæli að verða íhlaupa-
vinna.
Ungt skólafólk er að verða uppi-
staðan í verslunarstétt lands-
manna. í matvöruverslunum er það
orðið einkar áberandi og sömuleið-
is fer hlutur þess óðum vaxandi í
margvíslegum sérverslunum sem
höndla með tískufot og skæði, leik-
fong og gjafavörur. Þá er ekki leng-
ur óvanalegt að rekast á pOta og
stúlkur við afgreiðslustörf í jafn
sérhæfðum verslunum og hús-
„íslensk verslunarstétt er
að hverfa. Þetta er all-
nokkur fullyrðing en þró-
un í þessum efnum hefur
verið á einn veg á síð-
ustu árum. Varla verður
um það deilt að þjón-
ustugœði í verslunum
landsins hafa minnkað
til muna á síðasta fjórð-
ungi aldar. Verslunareig-
endur leita allra leiða til
að spara í rekstri sínum í
harðnandi samkeppni og
þar eð launakostnaður
vegur þungt í bókhaldi
þeirra er jafnan freist-
andi að kreppa kjörin.
Fyrir vikið eru verslun-
arstörf í auknum mœli
að verða íhlaupavinna. “
gagnabúðum og bílavörusölum.
Jafnvel bílaumboð setja ungt fólk í
framlínu sína, táninga sem eru ný-
komnir með bílpróf.
Kúnninn aukaatriði
Þessi þróun er fyrir löngu komin
út í öfgar og vel fyrir neðan virð-
ingu neytenda. Það er ekki og verð-
ur aldrei hægt að bjóða fólki sem
ætlar að verja góðum hluta mánað-
arlauna sinna í vandaðan varning
að verslunarmaðurinn hafi ekki
lágmarksþekkingu á eiginleikum
vörunnar. Þetta er hins vegar að
gerast út um borg og bæi á hverj-
um degi. Neytendur vafra um versl-
unarmiðstöðvar og eru vart virtir
viðlits af þvi þeir virðast ekki leng-
ur vera aðalatriði í huga verslunar-
eigenda.
Auðvitað eru á þessu góðar und-
antekningar. En þær eru að verða
svo fáar að neytendum er farið að
bregða ef á vegi þeirra verður lip-
urð, sjarmi og sérþekking í búðum.
íslendingar eru verslunarþjóð og
eyða sem kunnugt er kostulegum
fúlgum í fót og glingur. Fátt gleður
þá meira en þegar þeir eru gerðir
að aðalatriði inn á milli vörurekk-
anna. Og fátt ef nokkuð er betri
auglýsing fyrir nokkra búð en
vandaður verslunarmaður sem
kann til starfa og hefur kynnt sér
það sem hann selur.
Ætli það ekki bara!
Því miöur hrannast upp sögur af
vitleysisgangi í verslunum lands-
ins. Dæmigerð er saga af miðaldra
manni sem fer í sérverslun með
hlífðarfatnað til útivistar. í marga
mánuði hefur hann vanhagað um
fatnaðinn. Hann velur sér verslun
eftir nokkra umhugsun, gjaman
eftir að hafa séð glæsilega auglýs-
ingu um vöruna. Og loksins er
hann mættur og í reynd búinn að
kosta verslunina nokkurn pening í
að laða viðskiptavininn alla þessa
löngu leið að heiman og niður i bæ.
Undrin byrja inni í búðinni. Við-
skiptavinurinn svipast um eftir af-
greiðslufólki og sér að tvær stúlkur
eru að ræða í farsíma uppi við af-
greiðsluborð. Eftir nokkrar tíðinda-
lausar mínútur skýst framhjá hon-
um piltur með fatastafla undir
höndum og kveðst aðspurður ekki
geta svarað kúnnanum af því hann
vinni ekki í réttri deild. Fari svo að
unglingar búðarinnar yrði á við-
skiptavininn eru svörin þunn og
áhugalaus. Spuming: Er gerviefni í
fóðri þessa jakka? Svar: Ja, ætli það
ekki bara.
Agaleysi kaupmanna
Þessa áhugaleysis er farið að
gæta i hverri tegund verslunar af
annarri. Og hér er auðvitað ekki
hægt að sakast við unga fólkið. Það
tekur þá vinnu sem fæst. Það er
einfaldlega ekki hægt að gera þær
kröfur til þess að það búi yfir þekk-
ingu reyndra verslunarmanna. Það
á hins vegar að gera kröfur til
verslunareigenda. Það á ekki að líð-
ast að neytendur þurfi að skipta við
óharðnaðan strákling innan við
kjötborð í vandaðri stórverslun og
drengurinn viti ekki hvað innan-
lærisvöðvi er.
Sögur á borð við þessa eru móðg-
andi. Þær særa verslunarkennd
landsmanna. Það er eins og kúnn-
inn geti étið það sem úti frýs. Sam-
tök íslenskrar verslunar eiga að
taka á þessu agaleysi innan kaup-
mannastéttarinnar. Það er ekki
hægt að bjóða fólki hvað sem er,
samanber enn eina söguna og sú
kemur úr húsgagnaverslun. Þar
var kona að spyrja hvaðan sófasett-
ið væri. Stúlkukindin sem af-
greiddi hana var ekki alveg viss
um það en hélt að settið hefði kom-
ið úr Tollvörugeymslunni!
m # V lli
IplhA,