Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.2002, Blaðsíða 40

44
HelQorblctö jDV LAUCARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002
Kannski erum við fífl
Steinar Bragi í Bókabúð Máls og menningar á Lauga-
vegi. Þar er hluti af sögusviði fyrstu skáldsögu hans,
Áhyggjudúkkur sem hefur vakið mikla athygli.
DV-mynd E.Ól.
Steinar Bragi skáld og rithöfundur talar við DV um vanngttar auðlindir íhöfðum
ráðherra, Andrésblöð og kgnlífog hvort dauðaregnsla geti valdið þolandanum
vonbrigðum.
Það sem gerir fyrstu skáldsögu Steinars Braga, Áhyggju-
dúkkur, sérkennilega er látlaust flug sjónarhoms lesand-
ans frá einu höfði til annars, inn i bækur sem söguhetjurn-
ar lesa og þaðan inn í höfuð næsta manns. Þótt þetta hljómi
eins og óreiða er það alls ekki svo því saga Steinars Braga
sem heitir Áhyggjudúkkur er þrælskipulögð með götukort-
um og öllu saman en lesandinn fer aftur og aftur í gegnum
sömu hlutina en aldrei með sömu söguhetju.
Sagan, sem er fyrsta skáldsaga höfundar, gerist að stór-
um hluta á Laugavegi 18, ýmist í bókabúðinni sem kennd
er viö Mál og menningu, á kaffihúsinu Súfistanum á
annarri hæð eða í rangölum hússins sem tilheyra öðrum
pörtum þess. Áður hefur Steinar Bragi gefið út ljóðabækur
sem vakið hafa verðskuldaða athygli.
Að drekka kaffi í bók
Það var þess vegna eitthvað alveg sérlega vel viðeigandi
að viðtal Steinars Braga og blaðamanns DV færi fram á
kafi í sögusviði bókarinnar, nánar tiltekið á Súfistanum og
þegar maður er sestur þar með bókina ennþá loðandi við
heilabörkinn, andspænis höfundinum, þá fer manni eigin-
lega að líða eins og skáldsögupersónu og fer strax að óttast
að skáldið heyri hvað maður er að hugsa.
Á götunni fyrir neðan hlykkjaðist biðröð Nick Cave-að-
dáenda sem húktu í röð eftir miðum, á næsta borði sat
önug stúlka og skrifaði nótur. Kannski var hún að semja
ódauðlega tokkötu eða fúgu en GSM-símarnir skræktu og
píptu á öllum borðum og það hefur áreiðaniega truflað
hana nema það hafi verið kyrkingarhljóðiö í kaffivélinni.
Steinar sjálfur er ekki upprifinn yfir staðarvalinu því
hann má ekki reykja á Súfistanum sem hann virðist telja
lifsnauðsynlegt en margir vita að svo er ekki. Við komumst
að því að bestu árin til að reykja hafi verið eftir að sígar-
ettur urðu almenn söluvara en áður en það uppgötvaðist
hvað þær voru hættulegar. Sem sagt svona 1930-1960.
Hann segist vera fórnarlamb þess hlutskiptis rithöfunda
sem felst í að sitja einn úti i horni mánuðum saman við
skriftir og þurfa síðan skyndilega að fara út á meðal fólks
og tala um verk sitt. Þetta finnst honum ekki gott.
Skáldið er spámaður
- Mig langar til að vita hvers vegna hann valdi þetta hús
sem sögusvið Áhyggjudúkkanna.
„Þetta er mikið völundarhús og er alls ekki allt sem það
er séð. Það opnast alltaf nýjar og nýjar hæðir í því. Þetta
er mesta bókahús sem maður getur komist í. Ég valdi það
vegna þess að ég hafði setiö hérna löngum stundum og sat
við gluggann og glápti yfir i gluggana á næsta húsi og fylgd-
ist með fólkinu á kaffihúsinu," segir Steinar og lítur í
kringum sig en hann segist vera haldinn félagsfælni og líða
illa á kafflhúsum nema hann sitji með bakið að vegg. Ég
veit aldrei hvenær skáld eru að segja satt svo ég býð hon-
um ekki að færa sig.
- Sumt fólkið sem kemur fyrir i bókinni eru raunveru-
legar persónur vel þekktar og þær taka til máls á síðunum
og segja eitt og annað. Má skáldið vaða inn i hausinn á
hverjum sem er?
„Mér hefur sýnst að sumar opinberar persónur hafi ekki
haft neitt á móti því að opna á sér hausinn á almannafæri,"
segir Steinar og glottir skuggalega.
- Mega rithöfundar gera þetta?
. „Þeir eiga að færa mörkin þangað til allt hrynur sem það
gerir bráðum. Svo taka Asíubúarnir við og eftir þúsund ár
verða þeir farnir að fara inn í hausinn hver á öðrum og þá
hrynur allt. Svona get ég verið mikill spámaður."
- Ertu spámaður í þínu fóðurlandi?
„Ég skrifaði bók sem heitir Turninn haustið 2000 áður en
turnamir hrundu. Þar urðu mistök i prófórk og tveir kafl-
ar urðu númer ellefu. Þetta vissi ég en vissi það samt
ekki.“
Hallgrímur og Davíð vannýttar auðlindir
- Fékkstu leyfi hjá Hallgrimi Helgasyni áður en þú skrif-
aðir hann inn í bókina?
„Mér hafði nú ekki dottið það í hug. Mér finnst að menn
í álíka hæðum og Hallgrímur og Davíð Oddsson séu auð-
lind sem maður má nýta i auðlind. Þetta er vannýtt auðlind
því t.d. Hallgrímur getur ekki notað sitt nafn nema upp að
vissu marki og mér finnst að fleiri ættu að nýta sér það.
Eins er með Davíð. Hann svaraði aðeins fjórðungi spurn-
inga sem honum bárust í sjónvarpinu og mér finnst upp-
lagt að svara hinum spumingunum í skáldsögu."
- Davíð er kollegi þinn.
„Ég hef aldrei lesið neitt eftir hann. Hann er eins og aðr-
ir íslendingar, margfaldur i sínu vægi í fámenninu."
- Af hverju vildir þú skrifa skáldsögu? Var ekki nóg fyr-
ir þig að vera ljóðskáld?
„Það er ekki meðvituð ákvörðun. Það voru ákveðnar
kenndir sem búa í manni og þessar kenndir kalla á skáld-
sögu. Þetta er samt sennilega blekking því margir fara
þessa leið, gefa út 2-3 ljóðabækur og fara síðan í skáldsög-
una. Þetta er eitthvað í menningunni héma sem rekur fólk
úr ljóðum í skáldsögur.
Þetta sést best hérna í bókabúðinni þar sem ljóðabóka-
borðið er rafmagnsstóll búðarinnar. Þar daga bækur uppi
og seljast frá einu eintaki upp í fimmtíu. Að komast þaðan
yfir á næsta borð er hálfur sigur. Um leið og skáldskapur
manns er farinn að vaxa frá ljóðinu yfir í prósaljóð eða
skáldsögu vill maður ekki lenda á ljóðabókaborðinu því
það er dauði höfundarins."
Kannski erum við fífl?
- Steinar heldur áfram aö ræða um dauða ljóðsins sem
hann telur að sé í andarslitrunum og heldur því fram að
formbylting ljóðskálda hafi ekki aðeins drepið formið held-
ur ljóðið sjálft líka.
„Það er orðið erfitt fyrir ljóðskáld að fá athygli og erfitt
að fá gagnrýni um ljóð. Fólk vill bara hefðbundinn kveð-
skap.“
- Hvernig stendur á því?
„Mér dettur í hug að íslendingar geti verið fífl en það
kann að vera ofureinföldun. Fólk kaupir ekki órímuð ljóð
nema þau séu eftir eitthvert delerandi idjót sem hefur enga
hæfileika."
- Þegar hér er komið sögu er skáldið farið að líkja við-
tali okkar við platónskar samræður og setur blaðamann í
hlutverk ljósmóður sem rétt í þessu hafi tekið á móti mús
eftir jóðsótt fjalls. Ég reyni að beina talinu að öðru og reyni
að halda fram þeirri kenningu að Steinar Bragi tilheyri
hópi ungskálda sem er smátt og smátt að skrifa sig frá ljóð-
inu til skáldsögunnar en skáldið gefur ekkert fyrir þessar
pælingar og segir þetta af og frá.
„Það eru 7-8 nýir höfundar sem nú eru að gefa út. Þeir
eru á aldrinum frá 25 til 35 ára og ég sé ekkert sem samein-
ar þá. Mér sýnist þó margt benda til þess að eitthvað sé að
breytast í íslenskum bókmenntum sem er ekki eingöngu
bundið við unga höfunda. Það er leit í gangi að fagur-
fræði."
- Ertu viss um að það sé ekki leitin að einhverju sem
selst?
„Það er það sjálfsagt hjá hinum ungu skáldunum."
Hinir sterku skjóta þá veiku
- Svo fer skáldið að tala um móðursýkislegar ritdeilur
sem snúast um að leiða póstmóderníska hugsun til lykta.
„Menning sem áður var á pappírnum og snýst um að
maður megi segja hvað sem er án þess að rökstyðja það er
farin að sjást í útgáfustarfsemi. Kristján B. Jónasson segir
að heimsbókmenntirnar séu fallnar sem er ein útlegging
þess að ekkert sé satt eða rétt. Allt er afstætt og allt er leyfi-
legt. Ég get ekki verið sammála þessu. Þessi afstæðishyggja
getur leitt okkur til þess að samþykkja að þeir sterku megi
skjóta þá veiku á götum úti. Það má allt.
Hin menningarlega útgáfa af þessu er sú að það megi
gefa hvað sem er út og segja hvaö sem er í bók. Þú getur
alltaf sagt að þetta sé bara þín persónulega skoðun. Ég vil
ekki fremja svona menningarlegar aftökur og skjóta fólk