Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.2002, Blaðsíða 16

*
16
FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002
FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002
17
Utgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Rítstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, síml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstyórn: ritstjorn@dv.is - Aúglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgialds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Lífið fyrir litinn
Sortuæxli í húð er algengasta teg-
und krabbameins hjá konum á aldr-
inum frá 15 til 34 ára. í yfirliti
Krabbameinsfélagsins kemur fram
að ár hvert greinast sortuæxli í húð
hjá um 40 íslendingum og er þá mið-
að við meðaltal áranna 1997 til 2001.
Önnur húðæxli greinast hjá 40 og
grunnfrumuæxli í húð hjá um 150 einstaklingum. Yngstu sjúk-
lingarnir eru á tvítugsaldri. Tiðni húðæxla í heild hefur tvö-
faldast á síðustu tíu árum. Sortuæxli hafa aukist mest, einkum
hjá ungum konum.
Fylgni er með fjölgun tilfella og auknum sólböðum og ekki
síst mjög aukinni notkun ljósabekkja. Fólk með ljósa húð, eins
og íslendingar eru almennt, sækir í brúnni húðlit sem fylgir
sólböðum og ástundun ljósabekkja. Þetta á frekar við um ungt
fólk og konur fremur en karla. Ljósabekkjanotkun ungra karla
er þó umtalsverð. Sortuæxli er þriðja algengasta krabbamein
meðal þeirra.
Tíðni húðkrabbameins eykst einnig mjög meðal annarra
þjóða. Krabbameinsfélagið greinir frá því að tíðni þessa
krabbameins í Bandaríkjunum sé enn að aukast og margir nýti
sér ekki þekkt ráð til að verjast þessu algenga meini. Húð-
krabbamein er hins vegar hvergi algengara en í Ástralíu. Þar
greinist annar hver íbúi með sjúkdóminn einhvern tímann á
lífsleiðinni. Sólin er aðgangsharðari þar. Hér á landi sækir fólk
i ljósabekkina þótt hættan eigi að vera öllum ljós.
Þekktasta orsök húðkrabbameina er útfjólublá geislun, að
því er fram kemur í fræðsluriti Krabbameinsfélagsins. Mikil
útfjólublá geislun í skamman tima í einu, sem orsakar bruna,
eykur hættu á sortuæxli og líklega á grunnfrumukrabbameini.
Jöfn og stöðug geislun yfir langan tíma orsakar flöguþekju-
krabbamein. Grunnfrumu- og flöguþekjukrabbamein eru al-
gengust hjá fólki með ljósa húð, sem brennur auðveldlega, á
svæðum sem sólin skín helst á. Þetta fólk er í helstu áhættu-
hópum, ljóst á hörund, með blá, grá eða græn augu, vegna þess
að það er síður varið frá náttúrunnar hendi gegn skaðlegum
áhrifum útfjólublárra geisla.
Með tilliti til þessa er skelfilegt til þess að vita hve fólk, eink-
um ungt fólk, er kærulaust um heilsu sína og framtíð. Einstak-
lingum sem hafa sólbrunnið illa undir 20 ára aldri er frekar
hætt við að fá sortuæxli síðar á ævinni. Geislaskemmdir safn-
ast saman yfir æviskeið hvers og eins, allt frá barnsaldri. Þess-
ar geislaskemmdir, sem verða hjá börnum og unglingum, eiga
mikinn þátt í myndun sortuæxla. Þau eru hættulegust allra
húðkrabbameina. Sortuæxli hafa ríka tilhneigingu til að dreifa
sér til ýmissa líífæra. Þvi er erfiðara að lækna krabbameinið ef
það greinist seint.
Læknar hér á landi hafa lýst yfir áhyggjum vegna aukinnar
ljósabekkjanotkunar. Fram kom hjá Birki Sveinssyni, for-
manni Húðlæknafélags íslands, í frétt Morgunblaðsins, að
hann hefði áhyggjur af markaðssetningu sólbaðsstofa. Eftir því
sem ljósatímar væru teknir örar þeim mun ódýrari væru þeir.
Minna væri hugsað um afleiðingar fyrir viðskiptavini. Fari
fólk of geyst sé hætta á bruna sem sé áhættuþáttur í myndun
sortuæxla og húðkrabbameins.
í sömu frétt var sagt frá rannsókn Elínar Önnu Helgadóttur
læknanema um ljósabekkjanotkun íslendinga. Hún er enn einn
vottur um óhóf íslendinga enda fannst engin erlend rannsókn
þar sem ljósabekkjanotkun mældist meiri en hér á landi. Þar
kom fram að um 70 prósent kvenna og 35 prósent karla hafa
notað ljósabekki. Unga fólkið er með sérstöðu þar sem 94 pró-
sent kvenna á þrítugsaldri hafði farið i ljós fyrir tvitugt og 54
prósent karla.
Hvað þarf mörg krabbameinstilfelli eða dauðsfóll til að koma
vitinu fyrir fólk? Vill fólk láta lífið fyrir húðlitinn?
Jónas Haraldsson
X>V
Skoðun
Skýrslur FBI um Bobby Fischer
Guðmundur G.
Þórarinsson
verkfræöingur
Kjallari
í samræmi viö lög um að-
gang að upplýsingum er
nú unnt að sjá skýrslur
FBI frá liðnum áratugum.
Þær leiða í Ijós að J. Edg-
ar Hoover, forstjóri FBI, lét
fylgjast með móður
Fischers og honum sjálf-
um í áratugi allt fram yfir
1970.
FBI taldi líkur á að móðir Fischers
væri njósnari fyrir Sovétríkin og við-
urkenndi ekki að sér hefði skjátlast
fyrr en eftir nokkurra áratuga
stöðugt eftirlit og gríðarlegan kostn-
aö. Skýrslur FBI leiða ýmislegt i ljós.
Þar með að Fischer er ekki Fischer
heldur sonur ungversks stærðfræð-
ings, Paul Nemenyi, sem kenndi við
háskóla i Bandaríkjunum.
Undarleg fortíð
Fram kemur að móðir Fischers
dvaldi í Moskvu frá 1933 til 1939 og
tók próf frá háskóla þar sem lækn-
ir. Sálfræðingar lýsa henni sem
brilljant en paranoid. í Moskvu
giftist hún Hans-Gerard Fischer líf-
eðlisfræðingi en yfirgaf Sovétríkin
1939 og þau skildu 1945. Talið er að
Hans-Gerard Fischer hafi ekki
komið til Bandaríkjanna en
Fischer fæddist 1943. í bréfum frá
syni Pauls Nemenyi kemur fram
að hann telur Bobby hálfbróður
sinn og Nemenyi mim hafa greitt
nokkuð til framfærslu Fischers.
Móðir Fischers var vinstrisinnuð
„Yfirlýsingar Fischers eftir 11. september hafa að von-
um vakið hörð viðbrögð í Bandaríkjunum. Hann notar
stór orð um gyðinga en móðir hans var gyðingur og
Nemenyi faðir hans einnig. “ - Bobby Fischer, stór-
meistari í skák (með síðustu myndum sem birst hafa
af snillingnum).
og tók þátt í ýmsum mótmælahóp-
um, hún talaði 8 tungumál en dó
1997 úr krabbameini. FBI telur að
Fischer hafi verið móður sinni erf-
iður og andsnúinn hugmyndum
hennar um uppeldið.
Skýrslur FBI benda til að Nem-
enyi hafi kvartað við félagsfræð-
inga vegna uppeldis sonar síns.
Fischer fór sem ungur maður til
Sandkom
Rjúpan, Bond og Siv
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra flutti á þriðjudaginn var
frumvarp á Alþingi um aðgerðir til
að takmarka veiðar á rjúpu - það
gengur raunar svo langt að bannað
verður með öllu að selja rjúpu sem
veidd er hér á landi frá næsta
hausti og í flmm ár á eftir. Eftir
þetta merka starf í þágu friðsemdar,
færri byssuskota og fleiri lifandi rjúpna þótti mörgum
bíógestum einkar viðeigandi að sjá ráðherrann þetta
sama kvöld á nýju kvikmyndinni um njósnarann James
Bond. Heiti nýju Bond-myndarinnar hefur örugglega
hljómað i huga Sivjar eins og prívat-kveðja hennar til
óhultrar rjúpunnar eftir dagsverkið: „Die Another
Day.“
Pirringur út í fjölmiðla
Margir þeirra leiftrandi snjöllu áhugamanna um
stjórnmál, sem skrifa reglulega ágæta pistla á netið, eru
óþreytandi við að segja fjölmiðlafólki og fréttamönnum
til syndanna. Einkum á þetta við um Vefþjóðviljann,
sem gagnrýnir fréttamenn frá hægri, og Múrinn, sem
gagnrýnir þá frá vinstri. Það er ekki ofsagt að á þessum
Ummæli
Enga ævisögu
„[Mér] finnst að allar sjálfsævisögur stjómmála-
manna ættu að heita: Sjálfsánægður segir frá. Og ég
yrði ekkert betri en hinir.“
Davíð Oddsson í viötali við Kolbrúnu Bergþðrsdóttur í DV-Magasini.
sandkorn@dv.is
bæjum þyki mönnum almennt minna til fréttamanna
koma en gengur og gerist. Stundum er gengið býsna
langt en hitt er líka alveg rétt, að oft á gagnrýnin við
rök að styðjast. Nú síðast býsnast Múrinn yflr því að
fréttamenn skuli leyfa sér að spá í úrslit komandi kosn-
inga fyrir ram. Þar á bæ vilja menn meina að þetta jafn-
gildi því að fréttamönnum þyki kosningar „formsatriði
og skrípaleikur". Það er vitanlega fráleitt en Múrinn
fann hins vegar veikan blett á fréttamönnum til að rök-
styðja pirring sinn: Stöð 2 úthlutaði um helgina tólf
þingsætum í Norðvesturkjördæmi en þingsætin þar eru
ekki nema tíu ...
Að hika er sama og að tapa
Athygli hefur verið vakin á því að ekki liðu nema
nokkrar klukkustundir frá þvi að hækkun áfengisgjalds
var samþykkt á Álþingi þar til verðið hafði hækkað í út-
söluverslunum ÁTVR. Lögin höfðu ekki verið birt í
Stjórnartíðindum, höfðu ekki fengið staðfestingu forseta
íslands og höfðu ekki einu sinni fengið númer. Jón
Ómarsson, stjómarmaður i Sambandi ungra framsókn-
armanna, segir þetta brot á stjómarskrá; ÁTVR og fjár-
málaráðuneytið séu þama að flaska á gmndvallaratrið-
um í almennri lögfræði og stjómskipunarrétti; augljóst
sé að þessar tvær opinberu stofnanir þurfi nauðsynlega
að leita sér lögfræðiráðgjafar ...

HHHBH
Alveg vitlausir
„[Þegar ákveðið var að byggja ráðhús í Tjörninni]
trylltist vinstri vængurinn og þar á meðal sumir vísinda-
menn. Þeir héldu því fram, meðal annars, að með þessu
væri verið að drepa ailt lífríki Tjarnarinnar. Þetta sögðu
þeir í krafti menntunar sinnar og vísinda. Og hvað? Líf-
ríkið er slíkt í dag, að núverandi borgarstjóri í Reykjavík
ákvað að reyna að svelta hluta af því burt. Brabra."
Óli Tynes fréttamaður í aösendri grein í Morgunblaðinu.
Annan í djobbið
„Menn gangast upp í ýmsu hér á Alþingi. Nú síðast
virðist formaður fjárlaganefndar gangast alveg sérstak-
lega upp í því að flytja ekki ræður; flytja ekki fram-
söguræður við fjárlagafrumvarp eða fjáraukalög. [.,.]
Hvers konar frammistaða er
þetta, herra forseti? Ég fer fram á
að formaður fjárlaganefndar reyni
að gera betur, eða þá að einhver
annar verði fenginn í djobbið."
Steingrimur J. Sigfússon á Alþingi, í kjöl-
far um einnar mínútu langrar framsögu-
ræðu Ólafs Arnar Haraldssonar, for-
manns fjárlaganefndar, um tillögur upp
á 1,4 milljarða viöbótarútgjöld rikis-
sjóös.
Sovétríkjanna til þess að tefla við
meistarana en var óánægður með
þá for, fékk ekki að tefla við þá
bestu. FBI telur að Sovétríkin hafl
þá nálgast Fischer með njósnir í
huga. En Fischer var ætíð mjög
andsnúinn Sovétríkjunum. Skák-
menn hafa oft rætt það hversu und-
arlegt er að enginn veit neitt um
föður Fischers. En nú taka mál að
skýrast.
Bandaríkin og Bobby Fischer
Bandaríkjamenn gera það greini-
lega ekki endasleppt við Fischer.
Áratugum saman fylgdust þeir náið
með Fischer og móður hans, eyddu
í það miklum fjármunum. Það var
á þeim tíma sem Hoover var með
neflð ofan í hvers manns koppi.
Þegar Fischer varð heimsmeistari í
skák var því lýst sem sigri hins
frjálsa heims yfir fjötrum kommún-
ismans. Hann var tignaður sem
þjóðhetja, alinn upp í fátækt og það
svo að til eru bréf frá móður hans
þar sem hún kvartar yflr þvi að
hafa ekki ráð á að láta gera við skó
sonarins.
Nú er Fischer úthýst frá Banda-
ríkjunum fyrir það eitt að hafa teflt
í Júgóslavíu á tímum viðskipta-
banns. Hann gat hvorki verið við
jarðarfor móður sinnar né systur,
einu ættingja sinna. Yfirlýsingar
Fischers eftir 11. september hafa að
vonum vakið hörð viðbrögð í
Bandaríkjunum. Hann notar stór
orð um gyðinga en móðir hans var
gyðingur og Nemenyi faðir hans
einnig. Þegar Clinton kvaddi for-
setaembættið náðaði hann ýmis
stórhveli viðskiptaheimsins og
þótti sumt af því orka tvímælis.
Embættismenn töldu hins vegar
ekki fært að náða þennan einmana
snilling sem braust frá fátækt til
æðstu metorða skákheimsins á
þann hátt að aldrei verður leikið
eftir. Með þvi varpaði hann ljóma á
nafn Bandaríkjanna. Þau hylltu
hann þá sem þjóðhetju en hafa síð-
an beitt valdi sínu tn þess að færa
líf snillingsins inn í skuggaveröld
flarri ættmennum og heimalandi.
Politiskar drottningar
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
Aldrei hefur alþjóðleg
fegurðarsamkeppni orðið
að jafn alvarlegu póli-
tísku bitbeini og keppnin
um Miss World sem átti
að fara fram í Nígeríu í
byrjun desember. Nokkur
hundruð manns liggja í
valnum eftir átök um
keppnina, kveikt hefur
verið í kirkjum og mosk-
um og keppnin hrakist til
London.
Fyrr á árum tíðkuðust mótmæli
róttækra kvenréttindakvenna gegn
því að konur væru vegnar og metn-
ar á grundvelli líkamlegs atgervis
eins og búfé. En eftir að farið var að
líta á fegurðarsamkeppnir sem tæki-
færi ungra kvenna til að ferðast um
heiminn í leit að frægð og frama og
koma sér áfram í arðvænlegri at-
vinnugrein sem fyrirsætur og sýn-
ingarstúlkur, hefúr sú gagnrýni
misst nokkuð marks. Fegurðarsam-
keppni virkar sem vinnumiðlun á
alþjóðamarkaði fyrirtækja í útlits-
iðnaðinum.
Ljóskur og kvenfrelsiskonur
Klisjan um heimsku ljóskuna er
samt lífseig þótt gömul ævintýri segi
oft aðra sögu. í ævintýrunum eru
fallegu stúlkumar bæði góðar og
klárar. Og i sinnar vfrtist goðsögn
ævintýranna sannast á nokkrum fal-
legustu stúlkum heims sem gengu
fram fyrir skjöldu og neituðu að
taka þátt í umræddri Miss World-
keppni í Nígeríu af pólitiskum
ástæðum.
„Ef ekki hefði komið til hótun fegurðardrottninganna
um að hætta við þátttöku í keppninni í Nígeríu, nema
hinum grimmilega dauðadómi yfir Aminu Lawal yrði
hnekkt, stœði fólki í okkar heimshluta almennt á
sama.
í múslímska hluta landsins hafði
þrítug kona, Amina Lawal, verið
dæmd til lífláts fyrir að eignast bam
utan hjónabands. Þar hafa Sharía-
lögin nýlega verið leidd í gildi og
það eru þau sem liggja til grundvall-
ar dauðadóminum. Sharíalögin voru
samin og samþykkt af múslímskum
lögspekingum í Arabiu á um það bil
200 ára tímabili frá dauða Mú-
hameðs.
Þessi tæplega 1200 ára gömlu lög
kveða á um umtalvert misrétti kynj-
anna og um nákvæma útfærslu refs-
inga við ýmsum brotum, limlesting-
ar og líflátsdóma. Með vísun í Shar-
íalögin eiga karlmenn á heimaslóð-
um Aminu Lawal, væntanlega
einnig sá sem gerði henni barnið, að
grýta hana til bana.
Fegurö sem baráttutæki
Samtökin Amnesty Intemational
hafa mótmælt dauðadóminum í
samræmi við stefnu sína og vinnu-
reglur, en aðrir talsmenn mannrétt-
inda og kvenréttinda á Vesturlönd-
um segja fátt. Ef ekki hefði komið til
hótun fegurðardrottninganna um að
hætta við þátttöku í keppninni í
Nígeríu, nema hinum grimmilega
dauðadómi yfir Aminu Lawal yrði
hnekkt, stæði fólki í okkar heims-
hluta almennt á sama. „Ljóskumar"
gripu til sinna ráða, líka þær ís-
lensku, en menntakonumar, alþing-
iskonumar, konurnar í fylkingar-
brjósti kvennabaráttu síðustu ára-
tuga láta ekki í sér heyra.
Þær virðast litlar áhyggjur hafa af
þvi afturhvarfi til Sharialaganna
sem átt hefur sér stað í löndum ís-
lams frá byltingunni í íran 1979, sem
færði allar konur í svarta poka.
Fyrsta verk talibananna í Afganist-
an, þegar þeir komust til valda, var
að lögleiða Sharía með hryllilegum
afleiðingiun fyrir konur án teljandi
andmæla vestrænna kven-
frelsiskvenna ef frá er talin Emma
Bonino. Hún fór fyrir Mannréttinda-
nefnd Evrópusambandsins til
Afganistans 1997 og lýsti ástandinu
sem ógnarstjóm.
Miðað við nútíma hugmyndir um
jafnrétti kynjanna, miðað við mann-
réttindayfirlýsingar Evrópu og Sam-
einuðu þjóðanna eru Sharíalögin
hrein forneskja og standa sem slík í
vegi fyrir því að íslömsk þjóðfélög
geti þróast í lýðræðisátt þar sem
konum yrðu tryggð sömu réttindi og
körlum. Um það þarf að tala fullum
hálsi.
Sama gildir um umskurð kvenna
í mörgum Afríkuríkjum, einkum
múslímskum. 1 baráttu gegn þeim
glæp hefur sómalska fyrirsætan
Waris Dirie tekið afgerandi forystu.
Með fegurðina að vopni krefst War-
is Dirie þess að limlesting á kynfær-
um milljóna afrískra kvenna verði
ekki umborin stundinni lengur.
Konum i pólitík á Vesturlöndum ber
að styðja þá kröfu.
Svejk lifir
'&f *
Börkur
Gunnarsson
rithöfundur
og ritstjóri
Góöi dátinn Svejk er lík-
legast frægasti hermaöur
tékkneskrar sögu. Hann
varð ekki frægur fyrir að
brjótast í gegnum víglínur
óvinanna, myröa liðsfor-
ingja, nauöga konum eöa
stela kúm einsog sannar
hetjur hernaðarins.
Hann varð frægur fyrir heimsku og
ónytjungshátt. Hann þjónaði austur-
ríska keisaranum í fyrri heimsstyrjöld-
inni einsog aðrir Tékkar á meðan þeir
voru hluti af austurríska keisaraveld-
inu. Þegar fyrri heimsstyrjöldin skail á
voru flestir Tékkar i mestu vandræðum
þar sem þeir þráðu sjálfstæði en áttu nú
að berjast fyrir keisara sem þeir vildu
burt gegn þjóðum sem studdu sjálfstæð-
iskröfur þeirra. Þess vegna varð Svejk
hetja í augum Tékka. Því hann var ger-
samlega gagnslaus í hemaði.
Einhver aulaskapur
Með tímanum hefur ónytjungsháttur
hans gert haim að pacifískri hetju, hvers
dýröarljómi stafar langt út fyrir landa-
mæri Tékklands. Þótt tékkneski herinn
hafi tekið einhveijum framfórum síðan
þeir þjónuðu sínum austurrfska keisara
fyrir hundrað árum eða svo, hefur ein-
hver svejkismi alltaf loðað við þá. Ein-
hver aulaskapur. í Nato hafa þeir hvað
eftir annað orðið sér til skammar. Flug-
herinn er langt á eftir tímanum hvað
tæknimál varðar og oft hafa flugmenn
þeirra misst varahluti úr vélum sínum í
æfingaflugi, sveitir þeirra lent á vitlaus-
um flugvöllum eða þeir ekki framkvæmt
verkefni sín með fullnægjandi hætti.
Þegar hryðjuverkamennfrnir felldu
World Trade Center þann 11. september
í fyrra voru landhersveitimar kallaðar
út til að veija líklegustu skotmörk
þeirra hér i Tékklandi en allt fór í
handaskolum. Varðsveitimar komu
nánast alls staðar of seint vegna vélar-
bilana og annarra óhappa. Sumstaðar
allt uppí tvo daga of seint. Sem er aðeins
meiri seinkun en hið fyrirgefanlega
akademíska kortér. Það er einsog Svejk
hafi aldrei dáið. Þvert á móti hafi hann
verið hækkaður í tign og gerður að her-
foringja yfir hinum tékknesku dáða-
drengjum.
Ogí Prag
Þegar Alþjóðabankinn hélt fundinn
sinn hér í Prag árið 2000 var varalið lög-
reglunnar kaliað út til að veija fúndar-
menn fyrir árásum mótmælenda. Með
lögreglumenn á nánast hveijugötuhomi
tókst ekki betur til en svo að þraut-
þjálfaðir alþjóðlegir mótmælendur
komust nánast hvert sem þeir vildu.
Með barefli og eldflöskur að vopni bmt-
ust þeir upp að byggingum fundar-
manna þannig að þeir bankastjórar sem
litu út um gluggann í kafflpásum gátu
verið augliti til auglitis við ítalska an-
arkista sveiflandi bareflum og öskrandi
ókvæðisorð að þeim. Þeir tékkneskir
m
„Þegar Alþjóðabankinn hélt fundinn sinn hér í Prag
árið 2000 var varalið lögreglunnar kallað út til að
verja fundarmenn fyrir árásum mótmælenda. Með lög-
reglumenn á nánast hverju götuhorni tókst ekki betur
til en svo að þrautþjálfaðir alþjóðlegir mótmælendur
komust nánast hvert sem þeir vildu. “
borgarar sem skutust niður í bæ til að fá
sér kafíi komu að kaflihúsunum sínum í
rúst eftir að alþjóðlegir anarkistar höfðu
tjáð álit sitt á kapítalistunum með því að
bijóta og bramla eigur þeirra.
Eftir ófarimar komu yfirmenn lög-
reglunnar fram hver á fætur öðrum og
afsökuðu sig fyrir aulaskapinn með því
að þá hefði ekki grunað við hversu vel
skipulagða og árásargjama mótmælend-
ur væri viö að eiga. Svejk yfirlögreglu-
stjóri býst náttúrlega ekki við því að
andstæðingur hans geti verið skipulagð-
ur og árásargjam. Svejk er pacifískur.
Honum finnst bjór góður einsog öllum
Tékkum. Þegar Nato-fundinum var val-
inn staður hér í Prag var einsog Tékkar
hefðu ákveðið að reka Svejk úr starfi.
Lögreglan fékk sexfalt meira fé til vam-
ar gegn mótmælendum en þeir höfðu
þegar Alþjóðabankinn hélt fundinn sinn
um árið. Flestir borgarar ákváðu að
drekka sitt kaffi heima og margir
ákváðu að fara útá land og drekka það
þar. Fyrir vikið var borgin afskaplega
mannfá af öðm en lögreglu og mótmæl-
endum. En nú var einsog Svejk hefði
verið ráðinn á mála hjá mótmælendum,
Lögreglan stóð grá fyrir jámum á hveij
um götuhomi, uppá þökum, inní húsa-
sundum og á bilastæðum en ekkert gerð-
ist. Mótmælendagöngumar minntu
meira á götuleikhús en þá þrautþjálfuðu
bardagamenn sem höfðu komið á fúnd
Alþjóðabankans. í stað þess að stjóma
sveitum lögreglunnar var Svejk loksins
kominn á réttan stað, hann var á meðal
hinna pacifísku mótmælenda. Víða voru
mótmælendumir klæddir í herbúning
Svejks og á spjöldunum voru margar til-
vitnanir í bókina um hann. „Næst er
það Bagdad frú Muller!" stóð á einu
spjaldanna. En Muller var þjónustukona
Svejks. Skilaboð mótmælendanna vom
augljós, hinn frámunalega heimskulegi
hemaður sem Jaroslav Hasel lýsti í bók-
inni sinni um Svejk var yfirfæranlegur
á áætlanir um hemað gegn írak. Og lík-
legast yfirfæranlegur á allan hemað.
Enn og aftur koma yfirmenn lögregl-
unnar fram í fjölmiðlum og era einsog
aular. Það er alveg sama hvað þeir
reyna að gera, þefr flýja ekki örlög sín i
því tilviki. Þeir afsaka sig með því að
þeir hafi búist við bandíttum í heimsókn
og fengið skemmtikrafta. Þeir reyna að
benda á að þótt þeir hafi lokað flöldan-
um öllum af götum fyrir umferð, hrætt
þegna á brott frá borginni og fyllt hana
af lögreglumönnum, þá hafi þetta nú
verið nauðsynlegar varúðarráðstafanir.
Ósk allra pacifista
En tékkneskir borgarar era ekki
ánægðir með að hafa verið hræddir á
brott úr bestu leikhússtæðunum. Ekki
nóg með það heldur þurftu þeir að borga
úr eigin vasa fr ía miða á sýninguna fyr-
ir lögregluna og varalið hersins. Sumir
þeirra fengu hús borgaranna til umráða
þar sem þeir sátu með (leikhús)kíki og
fylgdust með einsog á forsetasvölum til
að ná bestu atriðunum í verkinu. Það er
Ijóst að Svejk lifir. Þegar Jaroslav Hasel
skrifaði bók sína hafði hann öragglega
ekki grun um hverskonar stórvirki
hann hafði skapað. Lifandi persónu sem
stjómar her og lögreglu tékkneska lýð-
veldisins enn þann dag í dag. Hundrað
árum eftir dauða höfundarins. Pacifiska
hetju sem nýtur aðdáunar um allan
heim.
+