Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.2002, Blaðsíða 21

21
FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002
DV
Tilvera
Dave Brubeck 82 ára
Einn af mestu djass-
mönnum síðustu aldar,
píanóleikarinn Dave Bru-
beck, á afmæli i dag. Bru-
beck, sem er einn fárra
djasssnillinga sem hefur
tekist að ná almennum
vinsældum, er þekktastur fyrir að
hafa starfrækt hinn fræga Dave Bru-
beck-kvartett sem seldi plötur í millj-
ónaupplagi á sjöunda áratugnum.
Lagið sem kom almenningi á bragðið
var Take Five eftir saxófónleikara
Brubecks, Paul Desmond. Brubeck er
viö góða heilsu, spilar enn þann dag í
dag og þá helst með sonum sínum sem
eru vel liðtækir djassleikarar.
þú hel
Glldir fyrlr laugardaginn 7. desember
Vatnsberlnn (?o. ian.-i8. fehr.r
■ Þér hættir til að mikla
^ hlutina fyrir þér þessa
dagana. Það kann að
vera að þú sért of
störfum hlaðinn og þyrftir á hvíld
að halda.
Fiskarnir (19. febr.-20. mars):
Það lítur út fyrir að
leinhver sé að baktala
þig en ef þú hefur öll
þín mál á hreinu þarft
þú ekkert að óttast.
Hrúturlnn (21, mars-19. apríl);
. Þú þyrftir að fara
•x*gætilega í sambandi
við peningamál. Útlit
j er fyrir að þú munir
ekki hafa eins mikið á milli hand-
anna og þú bjóst við.
Nautið (20. april-20. maíl:
Þú eignast nýja vini og
. það gefur þér nýja sýn
á ýmis mál. Ástin virð-
___r ist blómstra um þessar
mundir og liklega kynnist þú
áhugaverðu fólki.
Tvíburarnir (21. maí-21. iúní):
Góðsemi á ekki alltaf
rvið. Þú ættir að vera
spar á að hjálpa þeim
sem þú veist ekki hvar
r. Það getur verið að ein-
hver sé að nota þig.
Krabblnn (22. iúní-22. iúií):
Fjölskyldumálin eiga
khug þinn allan um
' þessar mundir. Kvöld-
ið verður rólegt og
anægjulegt.
Ljónjð. (23. iúlí- 22. ágústl:
, Það litur út fyrir að þú
guggnir á að fram-
kvæma verk sem þú
varst búinn að ákveða.
Vertu harður/hörð við sjálfan þig
og gefstu ekki upp.
Mevlan (23. aeúst-22. seot.l:
Þú hefur unnið vel að
undanfornu og ferð nú
njóta árangurs erf-
* F iðisins. Ástin er
skammt undan. Happatölur þínar
eru 4, 13 og 24.
Vogin (23. sent.-23. nkt.(:
J Viðskipti og öll samn-
Cyy ingsgerð virðast leika í
\f höndunum á þér. Þú
r f þarft þó að lesa allt
mjóg vandlega yfir áður en þú
skrifar undir.
Sporðdrekinn (24. ont.-2i. nðv.):
Ef þú vandar þig ögn
*Y\\ meira muntu uppskera
\ y\j)ríkulega. Fjölskyldan
stendur einkar þétt
saman um þessar mundir.
Bogmaðurlnn (22. nðv.-2i. des.):
|Ástvinur þinn er eitt-
fhvað niðurdreginn.
Nauðsynlegt er að þú
komist að því hvað
það er sem amar að. Eyddu kvöld-
inu í faðmi fjölskyldunnar.
Stelngeitln (22. des.-19. ian.l:
Þér mun ganga greið-
lega að leysa úr
ágreiningi sem kemur
upp í vinnunni og
varðar þig að nokkru leyti. Niður-
staðan verður þér í hag.
Lesið í hus
Allir íþráttaviðburáir í beipni á risaskjám. Pool. Eóður matseðill.
Tökum að okkur hópa, starfsmannafélög. Stórt og gott dansgólf.
- hús hegningar, hæstaréttar og bæjarstjórnar
Framhliðin kemur úr felum
Eitt af því sem vekur athygli og
prýðir götumyndma við Bergstaða-
stræti er ný ásýnd Hegningarhússins
eftir að búið er að rífa háu steinvegg-
ina sem um árabil hafa staðið kring-
um útbyggingar hússins að austan og
vestan. í ljós kemur nú öll framhlið
þessa virðulega, nýklassíska húss sem
verður hundrað og þrjátíu ára á
næsta ári.
Um síðustu helgi var Skólavörðu-
stígur opnaður aftur eftir miklar end-
urbætur. Skipt hefur verið um lagnir
og undirlag, gatan öll steinlögð og er
mikið vandað til alls frágangs. Við
gerð nýrra gangstíga hefur svo verið
lögð aukin áhersla á umferð gangandi
vegfarenda.
Tukthús - amtmannshús
Fyrsta opinbera byggingin sem reis
í Reykjavík var tukthúsið á Amar-
hóli, fídlbyggt 1771. Það hús hefur
gegnt þeim ólíku hlutverkum að hýsa
annars vegar morðingja, þjófa og aðra
misindismenn, en hins vegar æðstu
valdamenn þjóðarinnar. Það var aðal
betrunar- og tukthús landsins til 1816.
Þremur árum síðar var því breytt i
bústað stiftamtmanns og þá nefht
Kóngsgarður og síðan Stiftamtmanns-
hús. Húsið var síðan bústaður lands-
höfðingjans frá stofnun embættisins
1873 og þá nefnt Landshöföingjahús.
Við heimastjórnina, 1904 varö húsið
aðsetur landstjómarinnar og loks rík-
isstjómar íslands og kallast nú Stjóm-
arráðshús.
Amtmannshús - tukthús
Eftir að tukthúsið var lagt af á Am-
arhóli, eða 1828, var farið að geyma
pömpilta og drykkjurúta í Svarthol-
inu svo kallaða, sem var að Austur-
stræti 22. Það hús hafði hins vegar áð-
ur verið stiftamtmannshús. Er stift-
amtmaðurinn flutti í tukthúsið, flutti
Landsyfirrétturinn í húsið í Austur-
stræti auk þess sem þar vora haldnir
bæjarstjórnarfundir um árabil.
Ný lög - nýtt hegningarhús
Árið 1869 voru sett ný hegningar-
lög. í lögunum var gert ráð fyrir
nokkrum fangelsum hér á landi og
einu aðal hegningarhúsi í Reykjavík.
En þar sem ekkert hegningarhús var
til í Reykjavík var mæld út lóð fyrir
því í þá nefndum Efri-Þingholtum við
Skólavörðustíg, 1871.
Klentz og Bald
Sá sem teiknaði Hegningarhúsið
var Klentz, timburmeistari í Kaup-
mannahöfn. Hann kemur nokkuð við
byggingarsögu bæjarins um þetta
leyti, teiknaöi m.a. bókhlöðuna við
Bókhlöðustíg sem einnig ber sterkan
nýklassískan svip, og teiknaði kvist-
inn á Stjómarráðshúsið. Byggingcir-
meistari þessara mannvirkja var hins
vegar F. Bald, danskur timburmeist-
ari sem annaðist framkvæmdimar
fyrir Klentz hér á landi.
Byggingar bókhlöðunnar og hegn-
ingarhússins urðu til þess að auka
töluvert áhuga og kunnáttu Reykvík-
inga á steinsmíði húsa. í þeim efhum
munar þó mest um smíði Alþingis-
hússins 1880-1881.
Bæjarstjórn hér og þar
Þegar ákveðið var að byggja hegn-
ingarhús í Reykjavík þótti nærtækast
að húsið yrði allt í senn, hegningar-
hús, dómshús Landsyfirréttar og ráð-
hús bæjarins.
Reykjavíkurbær lagði til 4135 ríkis-
dali til byggingarinnar og tryggði sér
þar með tvo sali til umráða á annarri
hæð hússins. Var annar salurinn bæj-
arþingsstofa en hinn nefiidur Borg-
arasalur og var ætlaður undir al-
menna borgarafundi.
Hegningarhúsið var því jafnframt
ráðhús Reykjavíkur í þrjátíu ár, eða á
árunum 1873-1903. Með fjölgun bæjar-
fulltrúa um aldamótin þóttu salar-
Hegningarhósiö viö Skólavöröustíg
Húsiö hefur gjöbreytt um svip eftir aö fangelsisveggirnir framan viö austur- og vesturútbyggingarnar voru brotnir niöur.
kynnin í Hegningarhúsinu orðin
alltof þröng. Bæjarstjórnarfundir
voru þá færðir í Góðtemplarahúsið,
eða Gúttó við Tjörnina. Þar voru þeir
haldnir næstu þrjátíu árin og þar var
haldinn bæjarstjórnarfundurinn
frægi sem var tilefni Gúttóslagsins
1932.
í ársbyrjun 1933 voru fundir bæjar-
stjórnar fluttir í Kaupþingssalinn í
Eimskipafélagshúsinu og þar voru
þeir til 1958. Auk þess höfðu þeir oft
verið haldnir á skrifstofu borgarstjóra
í Austurstræti 16. Borgarstjóm flutti
fundi sina í nýbyggt hús borgarinnar
að Skúlatúni 2 1958 og síðan í Ráðhús-
ið við Tjörnina þegar það var fullbú-
ið.
Landsyfir- og hæstiréttur
Landsyfirréttur var hins vegar
til húsa i Hegningarhúsinu þar til
hann var lagður niður og Hæsti-
réttur stofnaður, 1920. Þar var síö-
an Hæstiréttur til húsa til 1947 er
hann flutti í eigið húsnæði við
Lindargötu, og síðan yfir götuna í
nýbyggt hús Hæstaréttar fyrir ör-
fáum árum.
En þó Hæstiréttur flytti niður á
Lindargötu hefur oft verið réttað
síðan í dómsalnum á annarri hæð
Hegningarhússins. Salurinn var
lengi nýttur af utanbæjardómur-
um sem halda þurftu dómþing i
Reykjavík auk þess sem sérstak-
lega skipaðir saksóknarar í tiltekn-
um málum hafa haft þar aöstöðu.
Frelsissvipting fyrr og nú
Hegningarhúsið var aðal fangelsi
landsins til 1928 er Litla-Hraun tók til
starfa. Gamla aðalbyggingin að Litla-
Hrauni var upphaflega byggð sem
sjúkrahús Suðurlands en gegndi
addrei því hlutverki. Þess í stað var
ákveðið að nýta húsið sem fangelsi.
Hegningarhúsið hélt þó áfram að
vera eitt helsta fangelsi landsins og
þar afplána menn enn refsivist.
Föngum í húsinu hefur þó fækkað
stöðugt á undanfórnum áratugum. Á
árum áður var litið svo á að Hegning-
arhúsið gæti hýst nokkra tugi fanga
en sífellt strangari kröfur um hrein-
læti og sómasamlegan aðbúnað hafa
lækkað mjög þessa tölu. Árið 1980 var
húsið talið bera 24 fanga en í dag er sú
tala komin niður í 16 fanga. Þar eru
nú yfirleitt 8-10 manns í afþlánun.
í Hegningarhúsið mæta þeir sem
boðaðir hafa verið til afplánunar og
margir þeirra hefja sína afplánun þar t
áður en ákveðið er hvert þeir verða
sendir. Þangað hafa því margir átt
þung spor. Að öðru leyti eru þar eink-
um fangar sem afþlána fremur stutta
fangelsisvist.
Stór fangelsisgarður er norðan
verðu við húsið en garðamir að sunn-
an verðu, sem snéru að Skólavörðu-
stíg, hafa ekki verið notaðir sem fang-
elsisgarðar í mörg ár. Það var því
löngu tímabært að brjóta niður stein-
veggina. -KGK
Hegningarhúsiö á fyrsta áratug 20. aldar
Myndin er tekin í noröaustur frá Bergstaöastræti. Timburhúsiö meö hvítu
gluggunum er Geysir, Skólavöröustígur 12.
Hegningarhúsið