Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.2003, Blaðsíða 20

20 DVHELCARBLAÐ LAUGARDAOUR21.JÚNÍ2003
VETRARHÖLLIN í PÉTURSBORG: Áhlaupið á Vetrarhöll-
ina markaði upphaf byltingarinnar og hófst þegar her-
skipið Aurora skaut púðurskotum að höllinni og rauð-
liðar réðust á hana. f dag er safn í Vetrarhöllinni og í
nærliggjandi byggingum er eitt glæsilegasta listasafn í
heimi.
DV-myndirV. Hansen
Péturs mik a
Pétur mikli Rússakeisari stofnaði Pét-
ursborg árið 1703, fyrir þrjú hundruð
árum. Borgin átti að verða fyrirmynd
annarra borga í Rússlandi og sótti fyrir-
mynd sína til evrópskar menningar
sem Pétur dáði. Þrátt fyrir ungan aldur
er borgin ein sú fegursta í Evrópu og
menningarlíf er þar með miklum
blóma. Pétursborg, sem heitir í raun
Borg heilags Péturs, er nefnd eftir
Lykla-Pétri sem gætir inngöngunnar
að himnaríki en ekki Pétri mikla eins og
ætla mætti í fyrstu.
Pétur mikli var barnabarn Mikhails Roma-
novs, fyrsta keisara Romanov-aettarinnar
sem var við völd í Rússlandi frá 1613 til 1917.
Þegar kommúnistar drápu Nicholas 11 keisara
ásamt eiginkonu hans og börnum 1918
bundu þeir enda á veldi Romanov-fjölskyld-
unnar. Pétur var sonur Alexis Romanovs frá
seinna hjónabandi en erfði keisaratign árið
1681 ásamt Ivan hálfbróður sínum sem átti
tilkall til krúnunnar en Ivan var þroskaheftur
og ófær um að stjórna landinu. Soffía hálf-
systir Péturs stjórnaði landinu í þeirra nafni á
meðan Pétur var við nám en árið 1689 tók
hann völdin í sínar hendur og sendi hana í
klaustur. Pétur eyddi stórum hluta námsára
sinna í Evrópu og þótti ríki sitt allt of gamal-
dags fyrir sinn smekk þegar hann sneri til
baka frá námi og hóf miklar umbætur að eig-
in mati. Rússneska aðlinum þótti hann fara
offari í framkvæmdagleði og enn í dag er deilt
um ágæti sumra nýjunganna sem hann inn-
leiddi.
Kyrkti son sinn
Pétur var ákveðinn í að breyta Rússlandi í
stórveldi á höíúnum og rak því Svía frá ósum
árinnar Nevu og byggði virki á lítilli eyju sem
nefnist Zayachy eða Kanínueyja. Sagan segir
að Pétur hafi búið í kofa á meðan á byggingu
virkisins stóð og lært ýmiss konar handverk. í
upphafi var virkinu ædað að varna sænskum
herskipum að sigla upp ána Nevu en seinna
var því breytt í fangelsi. Fyrsti fanginn til að
gista og deyja í virkinu var Alexey, sonur Pét-
urs, sem keisarinn lét setja í járn og pynta
Borg byggð á
beinum
í huga Péturs mikla átti Pétursborg að
verða gluggi eða dyr Rússlands að Evrópu.
Staðsetning borgarinnar er á margan hátt
óheppileg þrátt fyrir að hafnaraðstaða sé
góð. Borgin er reist á votíendi og því ýms-
um erfiðleikum bundið að byggja hús.
Víða þurfti að reka stóra eikardrumba
langt niður í jörðina og byggja húsin á
þeim svo að þau sykkju ekki í mýrina.
Hundruð þúsunda verkamanna og
kvenna létust á fyrstu árum borgarinnar
og helstu dánarorsakir munu hafa verið
malaría, næringarskortur og úlfar sem
drápuu fólk sem streymdi f þúsundum til
borgarinnar. íbúar Pétursborga í dag
minnast sögunnar með hryllingi og segja
að borgin standi á beinum þeirra sem Pét-
ur mikli hneppti í þrældóm neyddi til að
byggja hana.
Lengi vel voru í gildi lög sem kváðu á
um að hver sá sem kæmi til Pétursborgar
skyldi hafa með sér sæmilega stóran stein
við komuna þangað til að leggja í grunn-
inn að borginni.
VATNAVERÖLD: Gosbrunnarnir við Péturshof, eins
af sumardvalarstöðum Péturs mikla, eru mikið
sjónarspil og ótrúleg sjón að sjá þá alla í gangi (
einu.
þegar hann grunaði að sonurinn ætlaði að
steypa sér af stóli. Sagt er að Pétur hafi drep-
ið hann með kyrkingu. Meðal annarra sem
gistu fangageymslurnar voru Trotsky,
Dostojevsky, anarkistinn Kropotkin greifi og
Alexander, eldri bróðir Leníns.
Fangelsið þótti í sjálfu sér ágætt, maturinn
var góður og klefarnir stórir með rúmi, stól og
skrifborði og salernisaðstöðu. Gangarnir
voru teppalagðir og fangaverðirnir gengu um
í þykkum skóm þannig að lítið heyrðist til
þeirra. Tilgangurinn var að einangra fangana
frá umhverfi sínu og brjóta þá niður andlega.
Af veggjakrotinu í klefunum að dæma er ekki
annað að sjá en það hefði tekist því flestir
tukthúslimanna kvörtuðu yfir þrúgandi ein-
manaleika og margir óskuðu þess að svipta
sig lífi.
Glæsileg söfn
Nýjar stefnur og straumar hafa allt fallið í
frjóan jarðveg í Pétursborg og þar er vagga
byltingarinnar. Áhlaupið á Vetrarhöllina,
sem markaði upphaf byltingarinnar, hófst að
kvöldi til 24. október 1917 þegar herskipið
Aurora skaut púðurskotum að höllinni og
rauðliðar, sem Trotsky þjálfaði, réðust á
hana. í dag er safn í Vetrarhöllinni og í nær-
liggjandi byggingum er eitt glæsilegasta lista-
safn í heimi þar sem hægt er að skoða verk
Leonardo da Vinci, Rembrandt, Gauguin,
Picasso og Matisse svo fátt eitt sé nefnt. Við
Vetrarhöllina er einnig að finna „Kun-
stkammer" Péturs mikla sem er allt í senn
mannfræði-, þjóðfræði- og náttúrugripasafn.
Aðgangur að Vetrarhöllinni er öllum opinn
og aðgengi að listaverkunum óvenju gott. Er-
lendir ferðamenn borga þó mun meira í að-
gangseyri en innfæddir og ég gat ekki betur
séð en að aðgöngumiðinn væri fjörutíu og
fimm sinnum dýrari fyrir túrista.
Vetrarhöllin stendur við bakka Nevu en
handan hennar er Vasilevsky-eyja sem er
byggð að hollenskri fyrirmynd og er hjarta
borgarinnar. Vasilevsky er stærsta eyjan við
Pétursborg og þar er að finna fjölda háskóla
og menntastofnana. Sagan segir að draumur
Péturs mikla hafi verið að grafa út allar götur
á eyjunni og að menn færu ferða sinn á
gondólum eins og í Feneyjum. Einn íbúi
Vasilevsky sagði mér að Pétur hafi sett lög á
eyjunni í hollenskum anda en því miður hafi
hann gleymt að láta fylgja með reglugerð sem
leyfði mönnum að létta af sér vatni í ána
Nevu eins og menn máttu gera í síkin í
Amsterdam. Þetta leiddi oft til mikilla vand-
GANGUR í VETRARHÖLLINNI: Vetrarhöllin er listaverk út af fyrir sig, gangar eru skreyttir með myndum og
gólf lögð skrautlögnum úr timbri.
ræða og varð til þess að menn læddust inn í
húsasund og köstuðu af sér þar. Siður sem er
í fullu gildi enn í dag.
Höll Stroganovs greifa
Húsin í Pétursborg eru yfirleitt ekki nema
þriggja eða fjögurra hæða há, lofthæð er að
vísu mikill, en þessi í stað eru þau löng - eins
og skýjakljúfar sem liggja á hliðinni. Bygging-
arlagið stafar af því að ekki er hægt að reisa
háhýsi vegna bleytunnar í jarðveginum.
Hærri hús myndu hreinlega sökkva í mýrina.
Litur húsanna gefur borginni skemmtilegan
blæ því íbúum er skylt að mála þau í pastellit-
um, ljósblá eða græn, ljósgul, hvít eða bleik.
Það kom á óvart að flestar götur í borginni
eru eins og breiðstræti þrátt fyrir að vera
hannaðar fyrir tíma bílaumferðar. Ástæða
þessa mun vera sú að gangandi vegfarendur
eiga alltaf að geta verið í sólinni, húsin eiga
ekki að varpa skugga á gangstéttirnar hinum
megin við götuna. Helsta gata borgarinnar
heitir Nevsky Prospect, gatan iðar af lífi og
þar má finna anda borgarinnar. Listamenn
bjóða verk sín til sölu, stærsta bókabúðin í
borginni er þar og einnig höll Stroganovs
greifa sem er hönnuð af ítalska arkitektinum
Rastelli. Ferðamenn ættu hiklaust að fara í
siglingu að kvöldi til um síkin kringum Nev-
sky því allt í kring er að finna merkilega sögu-
staði og slóðir skáldsagna Gogols og
Dostojevskys.
Dómkirkja heilags fsciks, sem er nokkrum
götum frá Nevsky, er fjórða stærsta dóm-
kirkja í heimi og íburðurinn stórkostíegur.
Glæsilegir íkonar og freskur með helgimynd-
um skreyta hana að innan og kúpull kirkj-
unnar er klæddur með hundrað kílóum af
skínandi gulli. Bygging dómkirkjunnar hófst
1818 og lauk ekki fyrr en fjörutíu árum
seinna, árið 1858. Mörgþúsund eikardrumb-
ar voru reknir niður í jörðina undir kirkjunni
til að koma í veg fyrir að hún sykki ekki í mýr-
ina. Fyrir nokkrum árum vorum grafin göng
fyrir neðanjarðarlest undir kirkjunni én
framkvæmdum var snarlega hætt þegar í ljós
kom að kirkjan fór að síga eftir að fram-
kvæmdir hófust.
Spasibo Dimithry
Samgöngur í Pétursborg eru með þvf besta
sem ég hef kynnst. Einfalt mál er að ferðast
milli bæjarhluta með neðanjarðarlestum
sem fara um á nokkurra mínútna fresti. Neð-
anjarðarkerfið í borginni er eitt það dýpsta í
heimi og sums staðar eru stöðvarnar allt að
hundrað metra undir yfirborðinu. Dýpt þess
stafar af bleytunni í jarðveginum og fyrir
skömmu þurfti að loka einni stöð þar sem
mikið af vatni var farið að seytla inn. Þeir sem
ekki vilja ferðast neðanjarðar geta valið á
milli strætis- eða sporvagna eða tekið leigu-
bíl. Yfirleitt er þó nóg að rétta út höndina til
að ná í bíl því algengt er að einkabílar stoppi
og bjóði fólki far ef samkomulag næst um
greiðslu.
Þrátt fyrir að Rússland sé stærsta land í
heimi og matargerð því afar fjölbreytt er ekki