Dagblaðið - 13.09.1976, Blaðsíða 11

DACBLAÐIÐ. MANUDAGUR 13. SEPTEMBUK 1976.
Lorenzo Miguel, fyrrum for-
maður verkalýðssambands
Perónistahreyfingarinnar,
sem var ,.mæna“ stuðnings-
manna Peróns ,og stjórnaði
landinu með honum.
Annar háttsettur leiðtogi
verkalýðshrcyfingar
pcrónista, Casildo Ilcrreras,
flúði land áður en Isabellu
Perón var steypt ogheldur nú
til í Mexikó-borg.
Enn eru þó margir fyrrum
perónistar frjálsir ferða sinna
í Buenos Aires og lótu sjá sig
við minningaralhöfnina um
Perón 1. júlí þegar tvö ár voru
liðin frá dauða hans. Meðal
þeirra voru Italo Luder, fyrr-
um forseti efri deildar þings-
ins, og ráðherrarnir Angel
Robledo og Jöse Gomez
Morales.
Asakanir á hendur Victor
Calabro, fyrrum héraðsstjóra,
voru nýlega birtar opinber-
lega. Hann vakti athygli um
skeið fyrir að vera fyrsti
maðurinn, sem reis upp gegn
frú Perón. Hann gengur þó
enn laus og er ekki vitað um
hann Fleiri menn hafa sætt
aðkastiogákærumfyrir að hafa
misnotað aðstöðu sína á valda-
tíma Peróns. Allir neita þessir
menn sekt sinni.
„Ég er aðeins einn af þeim,
sem verða að líða fyrir her-
ferðina, sem ætlað er að
evðileggja Perónismann,“
sagði einn þeirra nýlega í
viðtali við International Her-
ald Tribune. „Ég ætla að
berjast gegn því. Við erum of
margir til að þeir geti eyðilagt
okkur eins og þeir hafa hugsað
sér.“
Vilhjálmur Stefánsson og
mannvist á norðurslóðum
Að undanförnu hefur nafn
Vilhjálms Stefánssonar nokkr-
um sinnum komið fyrir í frétt-
um dagblaðanna. Tilefni þess
eru ummæli skosks kennara
um eina af rannsóknarferðum
þeim, sem Vilhjálmur skipu-
lagði, og lauk með sorglegum
hætti. Um slíka viðburði verður
mönnum oft tíðrætt og ábyrgð
leiðtogans jafnan gerð mikil. í
framhaldi af þessum umræðum
hefur í Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins verið minnst á,
að sómi væri að því fyrir íslend-
inga að sýna minningu
Vilhjálms virðingu. Ég vil taka
undir þau orð. Vilhjálmur var
vissulega merkur brautryðj-
andi í rannsóknum á mannvist
á norðurslóðum og bækurnar
og fyrirlestrar urðu til þess ,að
auka þekkingu manna á norð-
lægum þjóðum. Jafnframt þvf
vann hann merkilegtstarfaðþví
að brevta viðhorfi íáðamanna
til norðurhjarans, 'sýna fram á
þá miklu möguleika, sem þar
væru notaðir og hvernig unnt
væri að nýta náttúrugæði þar.
Þótt Vilhiálmur hafi ekki
lagt eins mikið af mörkum á
hinu fræðilega sviði mannfræði
og margir aðrir, hefur hann
flestum verið fremri í því að
benda á hvaða hagnýta þekk-
ingu mætti læra af Eskimóum
norðurhjarans. Hann var
maður framkvæmda og hag-
nýtra fræða fremur en kenn-
ingahöfundur. Hann lærði á
umhverfið, notfærði sér það á
sama hátt og þær þjóðir, sem
bjuggu á norðurslóðum, og sá
hvernig nútímatækni gat gert
þessi lönd öllum byggileg ef
snúist væri við náttúruöflunum
á sama hátt og Eskimóarnir
höfðu gert um þúsundir ára.
Þótt kenningasmíð Vilhjálms
hafi ekki verið alls kostar í sam-
ræmi við mikla reynslu og
þekkingu á fólki norðurhjarans
þá verður hans lengi minnst
sem ákaflega merkilegs mann-
fræðings. Hann gerði sér öðrum
betur grein fyrir þýðingu sam-
spils náttúruog menningar, og
það löngu áöur en hugtök eins
og vistfræði komu til sögunnar
í mannfræðirannsóknum.
Ferðabækur hans, sem til eru í
íslenskri þýðingu, eru ein sam-
felld lýsing á því hvernig um-
hverfi mótar alla menningar-
þætti Eskimóanna, og hvernig
aðferð þeirra við að nýta það
sem landið hefur upp á að
bjóða er hin eina rétta. Með því
að lifa eins og það fólk sem
hann var að rannsaka, veiða
með sömu aðferðum og það, eta
sömu fæðu, klæðast sams konar
fötum og byggja sér sams konar
hús, var Vilhjálmur frumkvöð-
ull þeirra rannsóknaraðferða,
sem vænlegastar þykja til
árangurs innan mannfræð-
innar. Þessum merka þætti
mannfræðistarfs Vilhjálms
virðist mér að ekki hafi verið
nægilegur sómi sýndur af
mannfræðingum nútimans.
Vilhjálmur Stefánsson var
íslenskur maður þótt fæddur
væri í Vesturheimi. Hann hafði
áhuga á öllu sem fslenskt var og
vildi að frábært bókasafn sitt
yrði geymt á Islandi. Af þvf
varð ekki, því miður. Ef safn
hans hefði komið hingað væri
nú hér á landi eitt besta safn
rita um norðurslóðir sem til er f
heiminum. Hér hefðu skapast
möguleikar á miðstöð I tiltekn-
um þáttum fræða um norður-
hjarann og íslendingar hefðu
staðið vel að vígi að leiða slfkar
vlsindarannsóknir. En ekki
þýðir að gráta orðinn hlut. Hitt
er oss nær að minnast
Vilhjálms Stefánssonar á
einhvern þann hátt áð í senn
eflist mannfræðivfsindi á
íslandi og eftir verði tekið f
vísindaheiminum.
í blaðagrein, sem ég birti
fyrir tæpum þremur árum,
lagði ég til að einn liður hátfða-
halda 1974 yrði að efna til ráð-
stefnu innlendra og erlendra
vfsindamanna um mannvist á
norðurslóðum. Þótti mér sem
slík ráðstefna væri verðugra
framlag til minningar um
ellefu hundruð ára mannvist
hér á landi en sumt það annað,
heldur óþarft, sem þá var fram-
Kjallarinn
Haraldur Ólafsson lektor
kvæmt með ærnum tilkostnaði.
Slík ráðstefna skyldi hafa að
markmiði að koma á kynnum
þeirra sem fást við margvís-
legar rannsóknir á norðurslóð-
um, efla samskipti þeirra þjóða
og þjóðarbrota sem þar búa, og
kanna þýðingu norðurhjarans í
veröldinni.
Hér eru ekki nein smáatriði á
ferðinni, og varla hægt að
ætlast til að hægt sé að sinna
öllu þessu á einni ráðstefnu.
Það skiptir heldur ekki mestu
máli, heldur hitt, að hefjast
handa um að tslendingar hafi
forgöngu um að kalla saman til
fundar nokkra af þeim vfsinda-
mönnum og fulltrúum visinda-
stofnana, sem fást við rann-
sóknir á mannvist á norður-
svæðunum. Meðal þess sem ég
hafði í huga á ofanverðu ári
1973 var sú hreyfing, sem síðan
hefur eflst að marki, í þá átt að
auka samstarf og samráð þeirra
þjóða er mynda minnihluta-
hópa innan rfkja á norðurslóð.
Ég á þar við viðleitni Indfána,
Eskimóa og Sama til að ræða
innbyrðis sameiginleg vanda-
mál sín og viðfangsefni. Mér
sýnist að íslendingar séu f góðri
aðstöðu til þess að leggja hér að
mörkum velvilja og aðstoð, auk
þess sem þeir geta ýmsu miðlað
af reynslu sinni sem nýlendu-
þjóðar er braust til sjálf-
stjórnar og sjálfstæðis.
Eftir rúmlega þrjú ár verða
liðin eitt hundrað ár frá
fæðingu Vilhjálms Stefáns-
sonar, nánar tiltekið 3.
nóvember 1979. Þá ættum vér
íslendingar að halda hér ráð-
stefnu í þeim anda, sem ég hefi
lýst hér að framan. Þangað yrði
boðið hópi visindamanna i flest-
um þeim greinum, sem fjalla
um mannvist, náttúruauðæfi,
landafræði og náttúrufræði
norðurhjarans og ennfremur
mætti þar koma fram hin mikla
stjórnmálalega og hernaðarlega
þýðing þessa svæðis. Ráðstefna
þessi yrði tengd minningu Vil-
hjálms.
I framhaldi af þessu ætti að
efla mannfræðivísindi á
íslandi. Nú þegar er hafin
kennsla í almennri mannfræði
við háskólann og sett hefur
verið á laggirnar Mannfræði-
stofnun háskólans. í nokkrum
skólum er þegar kennt nokkuð í
mannfræði, einkum þó félags-
legri og menningarlegri mann-
fræði. Þessa starfsemi þyrfti að
auka og efla eftir föngum. Einn
liðurinn gæti verið að tengja
nafn Vilhjálms Stefánssonar
beinlínis við einn þátt í slíkri
eflingu. Arlega ætti háskólinn
að bjóða hingað til lands viður-
kenndum fræðintanni á þeim
fræðasviðum, sem Vilhjálmur
starfaði á og fela hon-
um að flytja nokkra fyrir-
lestra um fræði sfn. Með því
móti væri í senn verið að efla
mannfræðivísindi í landinu og
að sýna minningu Vilhjálms
verðskuldaða virðingu.
Þessum hugmyndum er hér
varpað fram til umhugsunar
þeim sem áhuga hafa á því
hvernig menn hafa farið að því
að búa við þau kröppu kjör sem
norðursvæðin bjóða upp á,
hvernig náttúruauðæfi þeirra
verða nýtt til hagsbóta fyrir
marga, og hverja þýðingu þau
hafa fyrir mannkyn allt.
Haraldur Ólafsson
lektor
Hverjir vilja breyta vinnulöggjöf?
Undanfarin ár hafa verið i
undirbúningi breytingar á
núgildandi lögum um stéttar-
félög og vinnudeilur. Félags-
málaráðherra, Gunnar Thor-
oddsen, hefur látið semja frum-
varp til laga um nýja vinnulög-
gjöf, sem felur í sér allmargar
breytingar á þeim lögum, sem
nú eru í gildi, en þau eru frá.
1938.
V.
I umræðunum um þetta mál
hefur hvað eftir annað- verið
talað um, að núverandi vinnu-
löggjöf hentaði ekki aðstæðum
i dag; hún væri orðin úrelt og
breytingar á henni því nauð-
synlegar. Þessi krafa um
breytta vinnulöggjöf hefur
fyrst og fremst komið frá at-
vinnurekendum og fulltrúum
þeirra á alþingi, enda ber frum-
varpið þess glögglega merki, að
þar er reynt að koma til móts
við óskir þeirra.
í hinni nýju vinnulöggjöf er
reynt að draga mjög úr áhrifum
verkfallsvopnsins, auKa á vald
ASl-forystunnar og rfkisvaldið
á að hlutast meir til um
samningamál en áður, fyrst og
fremst. með þvf að efla vald
ríkissáttasemjara. í frum-
varpinu erm.a. aðfinna ákvæði
þess efnis að lengja boðunar-
frest verkfalls. svo og upp-
sas.iarfrest sámninga, heimila
félagsmálaráðherra að fresta
verkfalli á ákveðhum vinnustað
eða fámennu verkalýðsfélagi,
þar sem þátttakendur þess eru
ekki fleiri en 100, um allt að 60
sólarhringa, sáttasemjari geti
frestað verkfalli í 5 sólar-
hringa, sjái hann ástæðu til
þess, og auka áhrifamátt
stéttarsambanda á kostnað
einstakra verkalýðsfélaga.
En hverjir hagnast á því að
svona er f pottinn búið?
Sumir slá fram þeirri full-
yrðingu, að verkafólk hafi ekki
efni á að fara í verkfall og sé í
rauninni á móti þeim. Það er
jafnvel hægt að finna fólk úr
röðum verkalýðsstéttarinnar,
sem tekur undir slfkar rök-
semdarfærslur. En þegar saga
verkalýðsbaráttunnar er at-
huguð reynast slíkar full-
yrðingar alrangar. Það er
einmitt verkfallsvopnið, sem
hefur fært verkalýðnum í
hendur miklar kjarabætur og
aukin réttindi. Því er það
ekkert annað en skerðing á
rétti verkalýðsins til að berjast
fyrir bættum kjörum, þegar
draga á úr áhrifum verkafalla
með löggjöf.
Þeir sem hag hafa af þessum
breytingum eru þvf einungis at-
vinnurekendur, sem geta
undirbúið sig betur undir verk-
fallsbaráttu eftir þvf sem
aðdragandi verkfalla er Iengri
og þannig staðizt enn betur
kröfur verkafólks um kjara-
bætur. En þetta frumvarp inni-
heldur ýmislegt fleira, sem
sniðið er fyrir hagsmuni ann-
arra en verkalýðsstéttarinnar. I
þeim er hlutast til um innra
skipulag verkalýðssamtakanna
á freklegan hátt. Með þessum
lögum hyggst rfkisvaldið breyta
skipulagi verkalýðsfélaga og
sambanda og þær breytingar
eru vissulega ekki verkalýðn-
um í hag. Svo mikið er víst. I
frumvarpinu er m.a. gert ráð
fyrir, að einfaldur meirihluti, á
löglega boðuðum verkalýðs-
félagafundi, hafi ekki
ákvörðunarvald í samningamál-
um, þ.e.a.s að tilskilinn fjöldi
þurfi að mæta á fundinum, svo
að atkvæðagreiðsla sé lögleg.
Eins og sjá má af frumvarpi
þessu, sem reyndar á að heita
trúnaðarmál ríkisstjórnarinnar
og aðila vinnumarkaðarins
(VSÍ og ASÍ), þó óhjákvæmi-
lega hafi ýmislegt „lekið út“
um innihald þess, þá miðar það
að þvf að skerða sjálfsögð
réttindi verkalýðsins og hags-
munafélaga hans. En eitt er at-
hyglisvert í þessu sambandi.
Ein meginkrafa atvinnurek-
enda um breytta vinnulöggjöf
er að vald forystumanna
Alþýðusambands Islands verði
eflt með lögum. Jón H. Bergs,
form. VSÍ, orðaði þetta á
hreinskilinn hátt á síöasta aðal-
fundi VSl:
„Það kann að hljóma ein-
kennilega, en staðreynd er það
samt, að eindregin ósk vinnu-
veitendasamtakanna er, að mið-
Kjallarinn
Sigurður Jón Ólafsson
stjórnarvald Alþýðusambands
Islands verði aukið, annaðhvort
með samningum milli verka-
lýðsfélaganna eða með breyttri
:.vinnulöggjöf.“
En því er auðvaldinu svo
mjög í mun að efla vald förystu-
'manna verkalýðshreyfingar-
'innar? Það: ér augljóst. 1
rsamningum hafa þeir sem sitja
í stjörn ASI fremur dregið
taum atvinnurekenda en verka-
lýðsins og það sent meira er:
verkalýTlsforystan hefur tekið’
sér hálfgeri alra'ðisvald í
samnineamálum, þannig, að
hinn almenni verkamaður hef-
ur engin áhrif á mótun kjara-
krafna, heldurskal hann aðeins
segja já og vera ánægður, þegar
verkalýðsforingjarnir hafa
risið úr þægilegum sætum sín-
um á svítum Hótel Loftleiða
eftir langvarandi makk við auð-
valdið á bak við tjöldin. Þetta
vald, sem forysta ASl hefur
tekið sér, hefur þannig orðið á
kostnað virkrar pátttöku
verkalýðsfjöldans í kjarabarátt-
unni. Að efla vald ASÍ-
toppanna með löggjöf er því
sama og að skerða lýðræðið inn-
an verkalýðshreyfingarinnar.
En það er fyrst og fremst
skerðing á verkfallsréttinum,
sem er alvarlegasta mál frum-
varpsins um breytta vinnulög-
gjöf. Við skulum minnast þess,
að verkfallsvopnið var f upp-
hafi notað af verkafólki til þess
að afla samtökum sínum viður-
kenningar og baráttustöðu.
Þetta vopn hefur verið notað til
þess að berjast fyrir bættum
kjörum og gegn hvers kyns
þvingunarlögum af hálfu ríkis-
valdsins. Allar tilraunir til að
slæva þetta vopn með laga-
setningum eru því andstæðar
hagsmunum. verkalýðsstéttar-
innar. Verkafólk verður því að
berjast gegn slíkum breyting-
um á vinnulöggjöfinni með
öllum ráðum.
Sigurður Jón Olafsson
iðnverkamaður